Katılımcı (ARCHIST), Karabağlar Belediyesi Kamusal Açık Mekan ve Kent Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması

Proje Raporu

BAĞ

Yazar Reşat Nuri Güntekin 1920’lerin yaz aylarında İzmir’de bağlarla dolu bu yere gelirmiş. Kamuran ile Feride’yi de burada tanımış. Kamuran, Feride’yi bu çitlembik ağacının altında sevmiş. Romanda da Feride’yi ağacın dallarına kurduğu salıncakta sallayışı anlatılıyor zaten. Yazar eserin yaşanmış bir hikaye olduğunu çevresindekilere zamanında söylemiş.

İzmir kent merkezinin güneybatı sınırında, yaklaşık on yıl önce belirlenmiş yeni sınırlarıyla Karabağlar, birçok farklı sosyal, ekonomik ve kültürel geçmişe sahip mahalleler arasında bağ görevine sahip bir ilçedir. Bir ucu İzmir kent merkezi Konak’a epey yakın bir noktadayken diğer ucu dağlık ve kırsal alanda bulunmakla birlikte ilçe kentin nüfus bakımından en kalabalık ilçesidir. Gerek antik dönemden, gerekse Selçuklu ve Osmanlı dönemlerinden eserlerin olması bölgenin geçmişte de tercih edilen bir yaşam alanı olduğunu göstermektedir.

Halihazırda ismi 9200/1 Numaralı sokak olan ve yarışma alanının kenarında, güneydoğu kuzeybatı aksında uzanan bulvar, ilçenin yükseltisi fazla olan kırsal bölümünden, sahile doğru uzanmaktadır. İki yanındaki yükseltiler arasından uzanan yol, vadiden akan bir dere yatağı izidir ve hava akımı için bir boğaz görevi görebilecek bir doğal oluşumdur.

Ayrıca 9200/1 adlı bulvarın iki yakasını sosyo-ekonomik açıdan farklılaştığı gözlemlenmiştir. Doğu yönündeki yerleşim araziye düzensiz yerleşmiş az katlı tek evlerden oluşurken, batı yönü daha yeni, yüksek katlı apartman tipi ve düzenli yerleşimlerden oluşmaktadır. Proje alanı farklı tipolojiye sahip bu mahalleler arasında da bir bağ görevi görmeyi hedeflemektedir.

Yarışmanın konusu olan alan, Vatan mahallesi sınırları içerisinde, diğer önemli birkaç mahallenin sınırında ve kesişim noktasında bulunması ve önemli ulaşım arterlerine yakınlığı sebebiyle kritik bir konuma sahiptir. Alan, raylı ulaşıma ve kentin önemli arteri olan İnönü caddesine 10 dakika yürüme mesafesinde konumlanmıştır. İnönü bulvarının ilçenin güney mahallelerine sağlayan bulvar, proje alanının batı sınırını oluşturmaktadır. Ayrıca çevre mahallelere hizmet veren pazar yeri, İhsan Alyanak Spor Salonu gibi insan yoğunluğunun fazla olduğu sosyal ve ticari odak noktaları da proje alanının sınırında bulunmaktadır. Birçok yeni konut stokunun bulunduğu merkez mahallelerde, bireylerin toplanmasına elverişli, iyi tanımlanmış ve kurgulanmış kamusal açık mekân ihtiyacı olduğu yadsınamaz.

Proje alanı çevresindeki konut siteleri, güvenlikli girişler ve yüksek duvarlarıyla (gated community) mahallenin geri kalanıyla bağ kurmakta zorlanmaktadır. Bu siteler yalnızca içinde yaşayanların girebileceği sınırlı bahçe alanları çoğunlukla açık otopark olarak değerlendirilmektedir. Bu bölgede yaşayanların açık alan ve toplanma alanı ihtiyacını karşılayacak bu meydanın, bu sitelerden kolay ulaşılabilir olmasına dikkat edilmelidir. Yürüyerek, toplu taşımayla ya da otomobille ulaşım senaryolarına göre proje alanında meydanın, otopark girişinin, sosyal ve spor alanlarının konumlandırılmasına dikkat edilmiştir.

Meydana yürüyerek ulaşım senaryosuna göre, doğu ve güney yönlerinden gelecek olan yayaların alana bulvar üzerinden, kuzey ve batı yönlerinden gelecek olan yayaların ise pazaryeri tarafından giriş yapması öngörülmektedir.

Mevcut arazi koşulları göz önüne alınarak açık alanların yerleşim kurgusu tasarlanmıştır. Proje alanı topoğrafyasında, şevler, kuzey ve doğu uçlarda yükselen kotlar ve kurumuş dere yatakları dikkat çeken öğelerdir. Hava fotoğraflarında daha çok dikkat çeken bir diğer öğe ise, zaman içinde üzerinden geçen yayaların ayak izlerinin oluşturduğu kpatika yollardır. Doğu batı ve kuzey güney yönlerinde yayaların alandan sıkça gelip geçtiğinin göstergesi olan bu akslar, burada tasarlanan açık alanlarda yaya davranışlarının gözlemlenebileceği bir altlık oluşturmaktadır.

MÜDAHALE KARARLARI

ULAŞIM SENARYOLARI:

Araç ile ulaşım senaryosu, yerel yönetim tarafından hazırlanmış 1/1000 İmar Planı’nda belirlenen yollar kabul edilerek kurgulanmıştır. En yoğun araç ulaşımı 9200/1 adlı bulvar üzerinden gerçekleşmesi beklenmektedir. Bununla beraber 177/9.sokak genişletilerek çift yönlü yol olacak, spor salonu ve kapalı otopark girişi bu sokak üzerinden olacaktır. Otobüsle ulaşım için mevcutta bulvar üzerinde bulunan Arap Deresi Eshot otobüs durağı, tasarlanacak saçak altında alanla bütünleşmiş hale getirilecektir. Ayrıca Göztepe ve Poligon Metro istasyonları 15-20 dakika yürüme mesafesinde kuzey-kuzeybatı yönünde yer almaktadır.

PAZAR TARAFI GİRİŞ:

Kuzeydeki İnönü caddesi, araştırma hastanesi, metro durakları gibi önemli noktalardan alana yürüyerek gelindiğinde giriş noktası konumundaki ve Patika izlerinin de gösterdiği üzere, Pazar yeri- spor salonu arasındaki geçiş genişletilmiştir.

SPOR SALONUNUN TASARIMA ENTEGRASYONU:

Spor salonunun kuzey ve doğu sınırlarındaki istinat duvarlarını yok ederek binanın alanla ilişkilendirilmesi adına bu kısımlardaki tribün altı antrenman salonu ve ısıtma merkezi gibi gün ışığına gerek duyulmayan alanların dış duvarları güçlendirilmesi, su ve ısı yalıtımının sağlanması sonrası bu duvarlar ile istinat duvarı arasının toprak ile doldurulması önerilmektedir. Bu müdahale ile Pazar yeri ve spor salonu arasındaki yaya geçiş alanı da genişletilecektir. Ayrıca mevcut alan cephesinin dışına ikinci bir kabul olarak çelik konstrüksiyon üzeri yeşillendirilebilir metal ağ kaplama yapılması öngörülmektedir. Bu cephe kabuğunun formu parkın geri kalanındaki peyzaj eğrileriyle uyumlu olacaktır.

SAÇAKLI YAYA YÜRÜYÜŞ YOLU:

Mevcut arazi üzerinde yaya geçişinin yoğunluğu sebebiyle doğal yollarla oluşmuş olan patika izlerini takip ederek, yayaların yoğun olarak kullandığı kestirme yollar tespit edilmiş ve bu yol üzeri bir saçak ile örtülü, arazi eğiminin engelsiz erişime uygun olan noktalarından geçerek meydanı saran hafif eğimli göbek bağı niteliğinde bir yaya yolu önerilmektedir. Bu yol yazın sıcak geçtiği kentte gölgelik, yağışlı zamanlarda korunaklı bir yürüyüş yolu oluşturmak için iklim verilerini de göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır.

MEYDANIN KONUMLANDIRILMASI:

Etkinlik ve törenlerin gerçekleşmesi adına tasarlanacak toplanma alanının konumlandırmasına ulaşım ve topoğrafya girdileri göz önüne alınmıştır. Toplanma alanı, yani meydan için ani yükseklik değişiklikleri oluşturan şev ve dere yatakları ile bölünmeyen, ama bunlardan da faydalanılabilen bir alan olan ve çevresindeki üst kotlardan da izlenebilen ve algılanabilen bir nokta olan, arazinin güneybatı yönündeki bulvar ile uzun şevler arasında kalan alan ayrılmıştır.

PARK VE SPOR ALANLARI:

Proje alanının spor salonu etrafındaki eğimli alanlar, tenis kortu, basketbol, voleybol gibi açık alan sporlarının sahalarını farklı kotlarda konumlandırılmasına ve etrafında doğal izleyici alanları oluşturulacak şekilde basamaklandırılması önerilmektedir. İki tarafı saçak bir tarafı şev ve bulvarla sınırlanmış olan meydan alanının üst kotlardan algılanabilmesi için, şevin üst kısımları bitki örtülü park alanları olarak değerlendirilmiştir. Şevler oturma yüksekliğinde basamaklandırılarak meydanın izlenebileceği amfi haline getirilecektir. Üstü saçak örtülü olan yol, proje alanı boyunca engelli erişimine uygun bir eğimle tüm kotlardaki alanlar arasında bir bağlantı sağlamaktadır. Alandaki kuru dere yatakları düzenlenerek derinliği daha az su öğeleri haline getirilecektir. Doğu yönündeki derenin meydanla buluştuğu iki şev arasındaki bölümde, amfinin basamakları ile beraber akan basamaklandırılmış yansıma havuzları önerilmektedir.

KAPALI ALANLAR:

Meydan bölümünde 300 metrekare kapalı alana sahip kapalı ve açık oturma alanlarına sahip tek katlı bir kafe ve alanın doğu kısmında meydanın üst bir kottan algılanabildiği park alanında, açık ve kapalı alanlarda toplam 500 metrekare kapalı alanlı tek katlı restoran yapıları tasarlanmıştır. Ayrıca saçaklı yürüyüş yolunun genişlediği alanda saçağın altında banka atmleri, belediye beyaz masa bürosu, sergi alanı ve kitap satış birimi olarak değerlendirilebilecek toplamda 100 metrekare alana sahip üç adet kapalı kütle ayrılmıştır.

OTOPARK ÇÖZÜMÜ:

Bu meydanın altında 200 araçlık bir otopark yerleştirilmiştir. Araç giriş çıkışları, ana aks üzerinde yoğunluk yaratmamak ve meydana doğu ve güney yönlerinden yaya girişinin kesintisiz olması adına adına bulvara bağlanan 177/9.sokak üzerinden verilmiştir. Bu yoldan girişte altyapı hatları ve dere yataklarıyla çakışmamasına dikkat edilmiştir. Ayrıca otoparkta umumi tuvalet alanları ve yönetim ofisi de ayrılmıştır. Meydan kotuna çıkış, yangın yönetmeliğine uygun bir merdiven ve 10 kişi kapasiteli bir asansör ile meydan üzerinde oluşturulan kapalı ticaret biriminin kütlesi içinde çözülmüştür. Ayrıca, 1/1000 İmar planında öngörülen açık otopark alanları proje kapsamında dikkate alınarak, buralardan meydana yaya yolları bağlanmaktadır.

PEYZAJ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ:

Bitkisel Peyzaj
Yürüyüş yolunun üzerini örten saçak yer yer genişleyerek Karabağlar’ın adını da aldığı üzüm bağlarında bulunan asma bitkisinin (vitis vinifera) yaprakları ile sarılmış yarı gölgelikli bitkisel bir üst örtü haline dönüşmektedir. Bunun haricinde yeşil alanlarda ağırlıklı olarak dayanıklı çim ve gölge oluşturabilecek ve iklime uygun ağaçların yanı sıra yer yer kısa bitkilerle yeşil örtünün çeşitlenerek zenginleştirilmesi önerilmektedir. Ayrıca Ege bölgesinin karakteristik ağacı olan zeytin ağacı ve Çalıkuşu romanını proje alanı civarında bir bağ evinde yazan Reşat Nuri Güntekin’in romanlarında da adı geçen çitlembik ağaçlarının da proje alanının bitki örtüsünde bulunması önerilmektedir.

Sert Peyzaj

Sert peyzaj zeminlerinde tasarıma göre farklılık göstererek, ana yürüme yollarında ve setlendirmelerde fırçalı beton, bitkisel peyzaj alanlarında ise, çimin içinde küptaş formunda Gabro ve andezit taşı kullanılması önerilmektedir.