Katılımcı, Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Proje Yarışması

Proje Raporu

“Sokakta bir dolaşım manzarası vardır, bir ilerleme ve bir resmî geçittir, hem yolculuk, hem yetkinleşmedir; daha iyiye doğru ilerlemeye hizmet eden bir yürüyüştür.”

Lewis Mumford, The Natural History of Urbanization, 1956

YOL-YOLCULUK VE DURMA ANI

GİRİŞ

BAKIRKÖY CUMHURİYET MEYDANI Alanı, İstanbul’da tarihsel izleri bakımından önemli yerleşimleri üzerinde konumlanmaktadır. Doğrudan yarışma alanına özgü arkeolojik verilere erişilememiş olsa da; Bakırköy ‘ün antik çağda Konstantinopolis ‘in surları dışında kurulan kıyı banliyölerinden Hebdomon olduğu bilinmektedir.

“Hebdomon grekçe “yedinci ” anlamina gelir.

Bu ismi almasının sebebi ise Konstantinopolis’ in merkezi ve imparatorluğun başkenti kabul edilen Million’a 7 stadionluk uzaklıkta olduğu kabulüdür.

Hebdomon’un geçmişi, MS IV. yüzyıla kadar uzanır.Başkentin en önemli kapısı Porta Aurea’dan (Altın Kapı) çıkıp batıya uzanan Via Egnatia üzerinde kurulmuştur.

Via Egnatia, Konstantinopolis’i Avrupa’ya bağlayan ana yol olup son derece önemlidir.Günümüz Küçükçekmece’sinde yer alan Region’a kadar uzanan bölümünün iki at arabasının yan yana geçebileceği genişlikte ve taş döşeli olduğu bilinir. Bu antik yol, modern Bakırköy topografyasında halen varlığını korumakta, günümüz İstanbul Caddesi yaklaşık olarak bu ünlü güzergâhı izlemektedir.”

Alanın kent ve bölgesi içindeki konumu, çok boyutlu niteliksel ve işlevsel önemi ölçekler arası bağlantıları ortaya koymak üzere iki farklı düzeyde ele alınmıştır. Bu ölçekler:

– Metropoliten kent ölçeği (Mezo düzey)

– Yerel ve alan ölçeği (Mikro düzey)

Belirtilen ölçeklerdeki doğal ve kültürel değerler, sosyo-kültürel yapı ile ilgili ilişkisi ve bağlantıları CUMHURİYET MEYDANI’ na ilişkin mekansal stratejilerin geliştirilmesinde yönlendirici olmuştur.

Meydan alanının İstanbul Kent bütünü içindeki kentleşme ve arazi kullanım/arazi örtüsü dinamiklerinden nasıl etkilendiği,iklim değişikliği ve kentsel yaşam kalitesi üzerindeki çok boyutlu etkileşiminin mekansal veriler üzerinden okunmaya çalışılması yaklaşım olarak uygun bulunmuştur.

Yaklaşım, kentlerin karmaşık ve yoğun sistemler olarak bileşenleri arasındaki bağları, dinamikleri ve birbirleri arasındaki geçişleri anlamaya ve planlamayı çoklu boyutuyla desteklemeye dayanmaktadır.

Meydan Alanı’nda mekanın niteliklerini yukarıda belirtilen ölçeklerde;

– Ekolojik/peyzaj hassasiyetleri

– Ulaşım-erişim özellikleri
Özellikle yaya-araç ve bisiklet kullanımının mevcuttaki problemleri ve olası deplase önerileri ile birbirleri arasındaki hiyerarşinin kurgulanması

– Arazi kullanımı/mevcut topografik verilerin ve kotların değişimi

– Mevcut plan kararları, mekansal politikalar ve eğilimler

ile ilişkili eksenlerde irdeleyerek alanın sorun ve potansiyellerini, taşıdığı değerleri geleceğe aktarmayı ve alanın kentsel yaşam kalitesine, yerel, ulusal ve uluslararası düzeyde farklı içerikte sunabileceği katkıyı geliştirmeyi amaçlayan mekansal kararlar üretilmeye çalışılmıştır.

Yarışma alanında mekansal koruma/kullanma yaklaşımın temeli; alanın İstanbul Metropoliten Kent çeperi içindeki konumunu bir “Meydan(Boşluk)-Kent Kesiti” üzerinden irdelemeye dayanmaktadır. Bu ara kesitin her bir bileşeninin niteliği; bütünleşik mekansal planlama yaklaşımında, kent ve peyzaj arasındaki bağın farklı boyutlarıyla güçlendirilmesinde ve koruma-kullanma-onarma müdahalelerinde belirleyici olmuştur.

KONUM VE BAĞLANTILAR

Alanın Yerel Ölçekteki Konumu ve Ulaşım Bağlantıları

Günümüzde ise İstanbul Caddesi , Bakırköy Cumhuriyet Meydanı ile kıyı arasında yer alan çarşı aksını dik kesen 2 şeritli-tek yönlü bir araç yoludur.Bu caddenin çeperlerinde yer alan ticari birimler meydandaki yaya yoğunluğunu bu aks üzerine yönlendirme potansiyeline sahiptir.

Cumhuriyet Meydanı İncirli caddesinin ulaştığı bir meydan olarak raylı sistem ile de entegre edilmiş büyük bir kent boşluğu olarak varlık göstermiştir.

Yıllar içinde Bakırköy ün büyümesi ve sonucunda meydanda yer alan ulaşım araçlarının güzergahlarının artması ile eski Sirkeci tren hattı Marmaray a bağlanmış, meydan çeperinde 4 adet metro durağı planlanmış ve yaya ulaşımının araçsız yapılmasının imkanları arttırılmıştır.

Ancak özellikle alışveriş merkezlerinin sayısının da artmasına paralel olarak yaya ve araç sirkülasyonlarının planlaması daha da sorunlu bir noktaya gelmiştir.

Bir kent boşluğu olarak planlanmış meydan alanının çeperlerinde yer alan araç karmaşası yayaların meydan ile kuruduğu teması zorlaştırmaktadır.

Bu nedenle İncirli caddesi aksını takip eden ana arterin devamında meydanan ulaşana kadar olan alandaki tüm araç sirkülasyonu yeniden düzenlenmiştir.

YOL-YOLCULUK VE DURMA ANLARI

“İçinde yaşadığımız fiziksel çevrede yerleştiğimiz, ‘yer-edindiğimiz’ mekânlar, çok farklı zamansallıkların da doğal parçalarıdır. Kimi zaman sadece bakıp görerek benimsediğimiz belleğimizde yer eden siluetten ibaret imgeler, kimi zaman da metropolün giderek daha da katmanlaşan karmaşasının gündelik unsurlarıdır

Michel de Certeau, ‘kent içinde yürümek’ üzerine yazdığı değinilerde, içinde yaşadığımız kente dair jenerik algımızın ardında, yabancı-laştığımız kentsel imgenin ötesine geçen, onu her seferinde yeniden kuran şeyin gündelik yaşam pratikleri olduğunu ifade eder (2008).

Hangi ölçekte olursa olsun, yerler, zaman/mekân adaları, insan ölçeğinde belleğimizde butür mikro-yaşam deneylerinin bir toplamı olarak kurulurlar. Perec ve Certeau’nun kavrayışının tümüyle bir kentsel okumanın sonuçları olduğunu ve bu kavrayışın gündelik hayatın içine sızan yaşamsal kırıntılar olduğunu düşünebiliriz.”

1- KARŞILAMA İncirli Caddesi Aksı -Kuzey Metro Çıkışları Koru Zonu
2- BULUŞMA-TOPLAŞMA Cumhuriyet Meydanı ve Yeşil Çeper Zonu
3- UĞRAK MEKAN Kent Çeperi Meydan Parkı
4- LOKAL Yeraltı Çarşısı İniş Local Zonu
5- KESİŞME İstanbul Caddesi Aksı Ana Arter Kesişim Zonu
6- DURAKLAMA Çarşı Sokak Parkı Zonu-
7- KAVUŞMA Sahil Şeridi Yeşil ve Suya Kavuşma Zonu

KARŞILAMA

Yoğun yapılaşmanın, yaya ve araç sirkülasyonun olduğu ana arter İncirli Caddesinin finallendiği nokta ile meydan alanı arasında kalan zonda bizi ilk olarak metro durakları karşılıyor.
Metro duraklarının planlanan yerleşimleri analiz edildiğinde her iki noktadan alt düzeleme inişi sağlayacak aks, tek bir yapı algısı yaratan ve tasarımın ana omurgasına paralel yerleşen bir çeper olarak düşünüldü.Bu şeffaf kabuk , meydana ulaşmanız için size rehberlik edecek ve Beyaz Köşk e ulaşana dek sizi manolya ağaçları eşlik edecektir.

Mevcutta var olan araç yoğunluğunun yerini ise bu karşılama alanı ile başlayan ve bize alternatif yolculuk deneyimleri sunan yaya zeminleri almıştır.

Bir yanında mezarlığın selvi ağaçları, diğer yanında ise kentli için aynı zamanda bir afet toplanma merkezi niteliği de taşıyacak koru tasarlanarak bütün bu zemin yaya sirkülasyonuna bırakılmıştır.

Artık araç karmaşasından uzak , yalnızca bisiklet, kaykay ve paten gibi araçlarla yolculuğunuzdaki hızınızı arttırabileceğiniz yaya zemininde ilerleyebilme imkanı bulabilirsiniz.

Metro durakları yaşadığımız zemin düzleminden koparan ve bir yerden başka bir noktaya ulaştırırken adeta tasarlanmış bir makinenin içine davet eden karanlık mekanlar olarak karşımıza çıkar.
Tasarımın başlangıç durağı olarak tasarlanan kuzey metro girişleri zemin altındaki yolculuğumuza başlarken gün ışığının bize eşlik etmesini hedeflemiştir.Bu amaçla modüler kirişlerin tekrarı ile kendini var eden kabuk tasarımı güneşin hareketi ile günün farklı saatlerinde farklı gölge boylarını alt mekana yansıtır.Böylelikle bu yolculuğunuz yani kent zemini düzleminden kopuş süreniz hakkında da bilgi verir.

BULUŞMA -TOPLAŞMA

İki çeperi yeşil yaya aksında meydana ulaşmak için birbirine kavuşan iki alternatif yol güzergahı tasarlandı.Metro çeperinden başlayan ve +26.00 kotundan +22.00 meydan kotuna kadar aynı zemin düzleminde ilerleyen yol ,bizi raylı sistem çeperinde yer alan yeşil zona doğru yönlendirirken , amfiye dönüşerek bizi +22.00 kotuna bağlayan bir buluşma platformuna dönüşür.Bisiklet kullanıcıları ise aynı yolculukta amfinin arkasından yeşil çepere inen rampa ile +18.00 kotundan +22.00 kotuna bağlanan bisikletliler ile buluşur.

+26.00 kotundan başlayan yolculuk , meydanın marmaray çıkışlarının karşısında yer alan büfelerin üst katmanı olarak devam eder ve meydandaki etkinliklerin üst katmandan izleme düzlemine dönüşerek kent çeperi meydanı ile görsel temas kurarak büfelerin arkasından +22.00 kotuna rampa ile iner.

Yaya rotalarının kendi içindeki kesişimleri ve kotlar arasındaki bağlantılarının tamamı , engelli ve bisikletli bireylerin kesintisiz ulaşımını sağlamayı önemsemiştir.

UĞRAK MEKAN

Kartaltepe Mahallesinin meydan ile buluştuğu noktada eskiden otobüs duraklarının yer aldığı alan , mahallelinin meydanla teması anlamında önemli bir konumda yer almaktadır.Bu nedenle metro çıkuşları da yer alan ve kuzey çeperi +22.00 ,güney çeperi ise +18.00 kotu olan bu eğimli alan, kentlinin uğrak mekanı olarak tasarlanmıştır.8-18 yaş arası bireylere yönelik aktivitelere imkan veren sert zemin tasarımları gerçekleştirilmiştir.Özellikle raylı sistem çeperinden gezi parkına bağlanan aksın meydanla ilişki kurduğu güney aksında otomasyonlu bisikler park alanı kentlinin dilediğinde bisiklet ile meydanı deneyimlemesine hatta çocuklar için bisiklet öğrenme alanı oluşturulmasına imkan verir.

+18.00 kotu Gezi Parkından meydana yaklaşan yeşil aksın meydanla temas ettiği kot olarak belirlenmiş ve Şükran Çiftliği Caddesinden +18.00 kotuna inen otobüslere doğrudan alt kottan yaya ulaşımına imkan verecek şekilde tasarlanmıştır.

+18.00 kotu ile +22.00 ve +26.00 kotları metro girişlerinin bağlantısı da kullanılarak 3 katmanlı ve araç park alanlarını da bünyesinde barındıran bir meydan tasarımına dönüştürülmüştür

LOKAL

Eski TCDD Lokalinin yer aldığı raylı sistemin çeperinde yer alan lineer yeşil zona ve yeraltı çarşısına ulaşılan alan yeniden hafızada yer ettiği hali ile lokal olarak adlandırılmıştır.Bu alanda marmaray uygulaması esnasında kaybedilen ağaç tahribatının da onarılması önerilmiştir.

+18.00 kotu ile başlayan bu durma anında kentlinin yeniden yeşil bir aks içinde özgürce kitap okuması ve durması, dinlenmesi hedeflenmiştir.

KESİŞME

Local alanına uğramadan alış veriş ve sosyalleşme amacıyla yolculuğa devam ettiğinizde büyük alış veriş merkezlerinin yer aldığı İstanbul caddesi ile karşılaşırsınız.Bu 4 yol alternatifi sunan kesişme alanında da yine bir seçim yapma zamanıdır.Bu nedenle bu durma anında da uğrak mekanda yer alan formlarda zemin hareketliliği sağlanarak farklı işlevlere yanıt vermesi amaçlanmıştır.

YEŞİL DURAKLAMA

Meydandan hatta kimi zaman İncirli Caddesinden sahile uzanan lineer yolculukta rotadan sapmadan ilerlendiğinde karşılaştığımız ağaçlı boşluk tasarımımızın küçük ölçekli bir duraklama alanı olarak nitelendirilmiştir.

Mevcutta da çevresindeki yaya yoğunluğundan mevcut ağaçlarla izole bir boşluk tanımlayan bu alan da yolculuğun önemli bir parçası olarak tanımlanmıştır.

KAVUŞMA

İstanbul kentlisi için kıyı şeridi boyunca uzanan yeşil alanlar , en önemli nefes alma alanı olarak tanımlanabilir.Kıyıya ulaştıktan sonra ister yaya ister bisikletli olarak kıyı şeridi boyunce su ile temas edebilmek bu yolculuğun amacı olma potansiyeline sahiptir.