Katılımcı, Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı ve Yakın Çevresi Kentsel Tasarım Proje Yarışması

Mimari Açıklama Raporu

Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı farklı toplu taşıma sistemlerinin bir araya geldiği ve bu sayede İstanbul’un geri kalanıyla bir üst ölçekte ilişki kuran bir ulaşım nodu niteliğindedir. Proje, meydanın bu niteliğini, başka kentsel işlevlerle entegrasyonu güçlenmiş bir şekilde yeniden üretmeyi amaçlar.

Ulaşım

İncirli Caddesi’ndeki trafik yoğunluğu ve meydandan bu caddeye yaya akışını kesen General Şükrü Kanatlı Caddesi bağlantısı mevcut meydanın çeperlerinde yoğunluk yaratmaktadır. Fahri Korutürk Caddesi’nden Teyyareci Hayrettin Sokak’a kadar kesintisiz bir yaya akışı sağlamak için General Şükrü Kanatlı Caddesi – İncirli Caddesi bağlantısı Teyyareci Hayrettin Sokak’a taşınmıştır. Bu müdahale İncirli Caddesi’ndeki araç yoğunluğunu azaltacağı için araç yolunun bir şeridini yalnızca toplu taşıma araçlarının kullanımına ayırabilmek mümkün olacaktır. Yaya, bisiklet ve toplu ulaşım odaklı bir yaklaşım doğrultusunda Emniyet Müdürlüğü ve Kaymakamlık yapılarının yıkılmasıyla oluşacak alandan yararlanılarak otobüs, dolmuş ve metro ulaşımının burada üretilecek yeşil alan çevresinde örgütlenmesi, meydan odağından koparılması, böylece meydan çevresindeki yoğunluğun ve gerilimin azaltılması öngörülmüştür. Bu alan toplu taşıma ile bağlantılı işlevlerin süratli-gerilimli karakterini sakinleştiren bir kent mekanıdır. Bekleme alanları rekreatif aktivitelerle iç içe geçmiştir. Geniş bir kesintisiz yaya ve bisiklet aksı ve yeşil alan elde edilmiştir. Meydan araç trafiği kavşağı niteliğinden sıyrılmış, çevresinde araçların dolaşabildiği yaya odaklı bir niteliğe bürünmüştür. Durakların da bekleme işlevini bu yeşil alanın tamamına yayabilecek esneklikte tasarlanması önerilmiştir. İncirli ve General Şükrü Kanatlı Caddeleri proje alanı boyunca yaya paylaşımlı yavaşlatılmış taşıt yoluna dönüştürülmüştür.

Marmaray ve YHT istasyonlarının Fahri Korutürk Caddesi’ndeki yaya bölgesi ve yeraltı çarşısıyla ilişkisinin güçlenmesi amaçlanmıştır. Bunun için yeraltı çarşısı girişi ve istasyonlar arasında tren alanı kotunda kontrollü geçiş önerilmiş ve demiryolu üzerindeki köprü genişletilmiştir. Genişleyen köprü sayesinde istasyonların meydan ve öngörülen erguvan bahçesine mekansal katılımı sağlanmıştır. Meydanda yer alacak Erguvan Bahçesi’nin Belediye Hekimi Sokak, Mektupçu Sokak ve Filiz Sokağı’nda yaratabileceği potansiyeller hesaba katılarak bu sokaklar kısmen yayalaştırılmıştır.

Ebuzziya Caddesi Fahri Korutürk Caddesi’ndeki yaya akışını sahile kadar sürdüren bir majör aks olarak ele alınmıştır. Bu caddenin yayalaştırılmasıyla kilise ve okul yapılarının önlerinde alt meydanların oluşturulması öngörülmüştür. Bu doğrultuda yeraltı çarşısı da Taşevler Sokak’a kadar uzatılmış, bu sayede çarşıya Rum Kilisesi önünde oluşacak meydandan geniş bir avluyla giriş alınması mümkün kılınmıştır. Bu bölgedeki yayalaştırmanın devamı sağlandığında proje alanının deniz ile halihazırda zayıf olan ilişkisini güçlendireceği düşünülmüştür.

Kentte bisiklet kullanımının teşvik edilmesi ve fiziksel sürekliliğinin sağlanması için demiryolu hattının potansiyel barındırdığı görülmüştür. Proje İstanbul’un bütününde demiryolları boyunca devam eden bisiklet yolları önermektedir. Demiryoluna hemyüz sokakların elvermediği durumlarda demiryolu alanının üstünde devam eden, yer yer yaya köprülerine entegre olmuş varyasyonlar üretilerek kentin mevcut bisiklet yolu ağının güçlenmesi mümkün olacaktır. Proje, sahil yolunda halihazırda devam eden bisiklet yolunun hızlı ve yavaş bisiklet yollarıyla YHT ve Marmaray istasyonlarına, meydana ve meydan zemininin altında tasarlanan bisiklet park yerine ve metroya bağlanmasını öngörmektedir.

Üst ölçekte Bakırköy’e ulaşmak isteyen kentliyi üretilen yaya ve bisiklet bölgesine ulaştırmak için, “Vatandaş Anket Analizi”nde belirtilmiş olan otopark talebi de göz önüne alınarak, meydan zemininin altında metroya ve bisiklet yollarına entegre bir otopark önerilmektedir. Gençlik Caddesi’nde bulunan açık otoparkın kaldırılarak kapalı otoparka taşınmasının yeşil alanın sürekliliğine katkı sunacağı düşünülmüştür.

Meydan

Mevcut durumda Bakırköy Cumhuriyet (Özgürlük) Meydanı çevresiyle ilişkisi kopuk, içinden sadece gelip geçilen geniş bir boş alan niteliğindedir. Fahri Korutürk ve İncirli Caddeleri’nden erişimi mekansal kesintilere uğramaktadır. Proje bu ilişkileri kurmayı ve meydandaki geniş ve boş alan hissini tören alanı işlevini karşılayacak şekilde kırmayı amaçlamaktadır. Bu doğrultuda Atatürk anıtının Fahri Korutürk ve İncirli Caddeleri’nin kesişimine tescilli eski kaymakamlık binasının yakınına taşınması önerilmiştir. Bu sayede Fahri Korutürk Caddesi’nin meydanla mekansal iletişiminin güçlenmesi ve anıtın kent belleğindeki yerinin tazelenmesi amaçlanmıştır. Demiryolu hattı üzerindeki köprü genişletilerek inşası planlanan ticari birimler istasyondan ötelenmiş, bu sayede Fahri Korutürk Caddesi’nin Cumhuriyet Meydanı’yla bütünleşmesi öngörülmüştür.

İncirli Caddesi boyunca devam etmesi önerilen yaya aksı da bir diğer majör aks olarak ele alınmıştır. Bu aks Marmaray hattına kadar uzar ve meydanı bölerek Belediye Hekimi Sokağa doğru alçalan kotta bir kentsel avlu oluşturur. Bu aksın Fahri Korutürk Caddesi’nden meydana uzanan aks ile birlikte meydanı yeniden ölçeklendirerek meydanın mevcut halindeki geniş boş alan hissini kırması amaçlanmıştır. Kentsel avlu erguvan bahçesi olarak öngörülmüştür. General Şükrü Kanatlı Caddesi’ne uzanan çim amfi ve demiryolu üzerinde genişletilen köprü avluyu tanımlayan diğer öğelerdir. Demiryolu köprüsü erguvan bahçesine bakan bir balkondur.

Yeraltı Çarşısı

Proje, kentsel bellek açısından oldukça önem taşıyan yeraltı çarşısının mekansal niteliğini arttırmak için erişim, doğal ışık, doğal hava ve tek işlevlilik sorunlarına odaklanmaktadır. Sokak kotuyla mekansal iletişimini ve kamusal niteliğini güçlendirmeye çabalamaktadır. Bu doğrultuda yeraltı çarşısı boyunca devam eden bir yarığın hem doğal ışık ve doğal hava hem de yerin üstü ile sürekli bir sirkülasyon sağlayacağı öngörülmüştür. Çarşı, Ebuzziya Caddesi üzerindeki Rum Kilisesi’ne kadar uzatılmış ve çarşının iki ucunda Fahri Korutürk Caddesi başında ve Rum Kilisesi önünde tasarlanacak meydanlarda çarşıya avlulu giriş-çıkışlar önerilmiştir. Çarşıyı sokaktan koparan bir diğer unsur olarak tek işlevliliğin de etkinlik alanları, Bakırköy Belediyesi Kültür ve Sanat Merkezi’yle kurulması önerilen bağlantı ve öngörülen giriş-çıkış avlularındaki yeme-içme birimleriyle kırılması ve kamusallığının pekiştirilmesi amaçlanmıştır. Yarığın devam ettiği hat boyunca Fahri Korutürk ve Ebuzziya Caddeleri boyunca belirlenen tescilli yapılar ve pasajların önünde saçaklar ve oturma birimleri önerilmiştir. Yarık boyunca kent mobilyalarının mümkün olduğu sürece yarık içlerine monte edilmesiyle sokak alanının daralması önlenebilecektir.

Peyzaj Yaklaşımı

Yarışma alanı içerisinde korunan ağaçlara ek olarak alana getirilmesi önerilen ağaçların seçiminde toprak altındaki yapılar (metro ve otopark) ve bu yapılar üstündeki toprak dolgusu dikkate alınmış, sürdürülebilir bir kentsel peyzaja olanak sağlayacak bitki ve ağaç türleri seçilmiştir. Meydan çevresinde ve Teyyareci Hayrettin Sokak ile başlayıp Yeraltı çarşısı inişine kadar gelen yaya aksı boyunca her dem yeşil türler (Robinia pseudoacacia ve Ligustrum japonicum) tercih edilmiştir. Çim Amfinin bitişinde tasarlanan kentsel avluya yerleştirilen Erguvan ağaçları (Cercis siliquastrum) kentsel dokudaki mevcut bitki örüntüsü içinde görsel bir farklılık yaratarak yeni bir odak noktası ortaya çıkarmaktadır. Sergi Evi önündeki meydanı tanımlamak için tercih edilen Paulownia tomentosa (Pavlonya) renkli yaprakları sayesinde proje alanı içerisinde bir nirengi noktasıdır. Bakırköy yeraltı çarşısının, Fahri Korutürk Caddesi boyunca açılan yarıklarından yukarıya, sokaktaki göz hizasına kadar yükselen Ficus Benjamina (Benjamin) burada da yeşil dokunun sürekliliğini sağlayacaktır.