Katılımcı, Beylikdüzü Belediyesi Cemevi ve Kültür Merkezi Yarışması

Mimari Açıklama Raporu

“Yolda olmak”, Alevi inancında önemli düşünsel ve eylemsel deneyimleri simgeleyen bir metafor olmaktadır. Yolda olan insan önceden belirlenen güzergahta kendi duyusal ve düşünsel kabiliyetlerini dönüştürmekte ve arayışını bu düzlem üzerinde geliştirmektedir. Aynı zamanda temelden mekansal bir deneyimi işaret eden “yol” kavramı, ibadet durumu ile mimari bir dilin buluşacağı ortak bir alan yaratmaktadır. Bu projede de şehrin karmaşık ruh hallerinden ibadetin kendisine olan dönüşüm, “yol” metaforu akılda tutularak geliştirilmiştir.

Proje, Aleviliğin günümüz çağdaş yaşamında nasıl bir mekan ihtiyacına gereksinim duyduğu ve aynı zamanda günümüzde herhangi bir ibadet mekanının nasıl ele alınması gerektiği soruları etrafında çerçevelendirilmiştir. İbadet mekanlarının baskın olarak tarihsel kodlar ve tipolojiler tarafından belirlendiği günümüz Türkiye’sinde, çağdaş mimari yaklaşımları ön plana çıkaracak bir cemevi tasarımı olmasına özellikle dikkat edilmiştir. Aleviliğin kültürel ve sosyolojik olarak önyargısız bir düşünce sisteminden beslenmesinden ve ayrıca belirli bir baskın ibadethane tipolojine sahip olmamasından kaynaklanan özgür tasarım yelpazesi, bizleri çağdaş ibadethane sorunlarıyla ilgilenen bir proje üretmeye teşvik etmiştir. Bu sebeple, ağırlıkla simgesel ve kültürel temsiliyet rejimlerinden beslenen tasarım fikirleri biraz geri plana alınmış, bunun yerine günümüz mimari olanaklarıyla ibadet mekanı ilişkilendirilmiş ve sonuçta günümüz ibadet mekanı sorunlarına cevaplar arayan bir yapı ortaya çıkmıştır.

Gelecekte yüksek yoğunluklu bir konut alanı olması öngörülen bölgede, ibadet mekanının fonksiyonel amaçlarına ek olarak rahatlama, dinlenme ve iyileştirme gibi duygusal süreçlerinin beraber çalışması hedeflenmiştir. Kent yaşamı ve ibadet eylemi arasında oluşacak tezatlığın yolda olma, değişme dönüşme kavramlarıyla ele alarak giderilmesi ve ibadete özgü ruh haline geçiş sağlanması düşünülmüştür. Bu geçişler ve dönüşümler bölgenin merkezinden başlayarak, rekreasyon alanını takip eden ve yapılar içerisine girildiğinde programların arasındaki geçişleri ve avluları izleyerek ibadet mekanına girilen bir akış içerisinde; avlular, ek programlar ve mekansal deneyimler aracılığıyla gerçekleştirilmiştir.

Tarihsel ve politik olarak oldukça yoğun bir birikime sahip olan Alevi inancının bu kodları simgeleştiren, temsil etmeye çalışan bir mimari yaklaşımdan ziyade, sadece mimari dil ve kendisini temsil eden bir yapı olması amaçlanmıştır. Bgeuna göre günümüz bireyinin ve toplumunun temel alındığı bir ibadet mekanı içerisinde; çağdaş bireyin hız, değişkenlik, geçirkenlik gibi kavramları mimari bir dil içerisinde dönüştürülmesi hedeflenmiştir. Böylece ibadet mekanının ruhani, bireyi dinlendirici ve dönüştürücü haline mimari elemanlar ve mekansal algılar vasıtasıyla hazırlanılması, projenin izlediği yöntemlerin başında gelmektedir. Merkez bölgeden kademeli mimari etkiler vasıtasıyla ibadet mekanına ulaştırmak ve bu kademelerde şehir hayatının hızlılık, değişkenlik gibi etkilerini yavaşlatma ve bir nevi geciktirilmiş eylem alanları oluşturmak projenin merkezini oluşturmaktadır. Bu amaçla merkezden yeşil alan ile birlikte getirilen ulaşım akışı, yapıya yan avlulardan sağlanan girişlerle devam ettirilerek, cemevi yapılarının içerisinde dolaşımı sağlayacak ve bu fiziksel ve düşünsel dolaşım neticesinde cemevi yapılarının merkezi olan Cem avlusuna ulaşılacaktır. Kültür avlusu ve Etkinlik avlusu girişleri, yapı topluluğun karşılama kısımlarını oluşturmakla birlikte, kültürel ve sosyal ilişkileri geliştirecek programlara ait alanları da içermektedir. Bu avlulardan cemevine geçişler sırasında, yönlendirme ve gecikme eylemlerini ön plana çıkaran bir tasarım anlayışı geliştirilmiş ve ibadet öncesindeki son avluya ulaşım sağlanmıştır. Bireye ait yalnızlık, sakinlik ve kendini dinleme ruh hallerinin ön planda tutulduğu bu avlu, ibadet öncesinde şehir algısının terk edileceği ve evrensel, doğal simgelere göndermeler vasıtasıyla, bireyi çevresiyle uyumlu, içerisindeki yapı ile uzlaşmış ve ibadete hazır olmasını sağlayacaktır.