Katılımcı, Bursa Hanlar Bölgesi Çarşıbaşı Kentsel Tasarım Proje Yarışması

PROJE RAPORU

Bursa’nın tarihindeki en önemli adımlarından biri, kabuğundan çıkarak hisar duvarlarının ardına attığı ilk adımdı. Kentin tüm fiziksel ve yaşamsal ağları, dünyaya açılan ve ticaretin odağı haline gelen Hanlar Bölgesi et¬rafında şekillenmeye başlamıştı. Uludağ’ın eteklerindeki Bursa’ya çıkan bir kentsel omurganın oluşumu da böyle evrildi. Kenti Bursa Ova¬sı’na bağlayan ve diğer tüm bağlantıların oluşması için ona ana duruşunu sağlayan bir omurga…

Söz konusu ana kentsel aks günümüze dek ulaşmış olsa da kentin eklem noktaları, değişen zamana yenildi ve güçsüzleşti. Şehrin doğduğu Hisar Bölgesi ile dünyaya açıldığı Hanlar bölgesi, hem kentsel omurgadan hem birbirlerinden koptular. Kentin omurgası hala güçlü olsa da yardıma ihtiyacı var.

Ve Çarşıbaşı… Söz konusu omurga ve ana çarşı aksının kesişiminde olan, şehre çıktığınızda ilk ulaştığınız ancak göremediğiniz, Hanlar Bölgesi’nin doğduğu noktanın yanı başında ancak farketmediğiniz, onarılmayı bekleyen bir eklem olarak karşımıza çıkmakta.

Şehrin doğduğu Hisar’ın yanında olmasına rağmen hisar manzarasının dahi görülmediği, Hanlar’ın batı kapısı olan Çarşıbaşı ekleminin iyileştirilmesi ve bir katalizör görevi görerek Hanlar Bölgesi ve Hisar Ya¬maçları arasında bir bağlantı oluşturması projenin ana amacıdır.

OMURGA – KENTSEL DÜĞÜM NOKTALARI ve YAYA BAĞLANTILARI

Çarşıbaşı Bölgesi, belirlenen kentsel düğüm noktaları arasındaki yaya bağlantıları güçlendirilerek çevresi ve Hanlar Bölgesi ile bağlanmıştır. Söz konusu düğüm noktaları ve kentsel omurga arasında da yaya bağlantıları sağlanarak Merinos Parkı’ndan Çarşıbaşı ve Ulucami’ye dek yaya hareketi elde edilmiştir. Düğüm noktaları ise rekreatif alanlar ve duraksama noktaları olarak kent yaşantısının da omurga ile bütünleşmesine hizmet etmektedir.

ULAŞIM KARARLARI – ÇİFT YÖNLÜ RİNG SİSTEMİ

Tarihi şehir merkezinde toplu taşımanın kullanılmasının teşvik edilmesi ve taşıt trafiğinin azaltılması önerilmiştir. Hanlar Bölgesi etrafında bir ring sınırı oluşturan Cemal Nadir, Atatürk , İnönü ve Haşim İşcan Cadde’lerindeki tek yönlü taşıt trafiğinin çift yönlü olarak değiştirilmesi ve bölgenin tüm trafiği tek yönde daire çizmeye zorlayan araç akışının kırılarak diğer yönden de beslenebilmesi amaçlanmıştır.

Belirli saatlerde ve pazar günleri, Atatürk Caddesi özel araç trafiğine kapatılarak geçici yayalaştırma uygulaması ile bölgenin akşam saatlerinde kulanımı ve canlılığının artması ve toplu taşıma kullanımının teşvik edilmesi gerekmektedir.

YEŞİL KENT KORİDORLARI

Kentin tüm ana akslarının, önemli tampon bölgeler arasında yeşil koridorlara dönüşecek şekilde güçlendirilmesi ve yeniden Yeşil Bursa elde edilmesi amaçlanmıştır. Söz konusu yeşil akslardan biri, Çarşıbaşı Bölgesi’ne ve oradan da Orhangazi Meydanı’na bağlanan Kent Omurgası’dır. Yaya bağlantıları ile Merinos Parkın’dan Maksem Parkı’na kadar ulaşan bir yeşil koridor önerilmiştir. Uludağ paralelinde ise doğuda Kamberler Parkı’nda başlayıp Çarşıbaşı’ndan batıda Tophane yamaçlarındaki yeşil dokuya bağlanan ekolojik bir koridor olarak Cumhuriyet caddesi aksı önerilmiştir.

ODAK NOKTASI PROBLEM TESPİTLERİ

— Sokak Çarşı Kültürünü zayıflatan ve sera etkisini arttırarak doğal mikroklimayı bozan üst örtü eklentileri
— Kentsel Omurga Aksının tıkanmasına sebep olan rekonstrüktif ekler
— Tarihi dokuya zarar veren, han avlularındaki eklentiler
— Çarşıbaşı ve Hisar Bölgesi arasında, Cemal Nadir Caddesi boyunca ayırıcı bir sınır işlevi gören ve yıkımlar sonucu zayıflamış duvar etkisi
— Bütüncüllüğünü yitirmiş ve parçalanmış kentsel doku
— Cumhuriyet Caddesi aksının hisar manzarasına açılmasını engelleyen ve Pirinç Han’ın görsel algısını zayıflatan alışveriş yapısı

YIKIMI GERÇEKLEŞMİŞ YAPILAR HAKKINDA

Mevcut durumda yıkılmış olan yapı dizisinin oluşturduğu duvar etkisi ortadan kalkmakla birlikte, ortaya çıkacak negatif alanda kayıp mekan etkisi oluşma riski bulunmaktadır. Sınırların tamamen kaldırılması yerine mekânsal tanımlayıcılığı olan pozitif ve geçirgen sınırların tanımlanması gereklidir.

Bir Düğüm(ler) Noktası Olarak Merkez Bankası Arazisi

Proje arazisi odak alanı içerisindeki bu alan, doğal eğim çizgilerinin her iki yatay yönde de en fazla sıklaştığı ve kot farkının aniden arttığı bir topoğrafik düğüm noktası olarak proje süresince çokça tartışılmıştır.

Söz konusu alanda yer alan ve yarışma sürecinde statik sebeplerle yıkılmış olan tescilli Merkez Bankası Binası’nın da bu noktada olması ve yapının süren rekonstrüksiyon tartışmaları bu araziyi aynı zamanda anlamsal bir düğüm noktası olarak da karşımıza çıkarmaktadır.

Projenin amacı Hisar Bölgesi ve Hanlar Bölgesi’ni Kentin Omurgası olarak ele alınan Yeşil Bursa Aksı’na bağlamak ve Çarşıbaşı Bölgesi’ne söz konusu artikülasyonda ana eklem olma özelliği kazandırmaktır. Bu amaca hizmet edecek şekilde, anlamsal ve fiziksel bir düğüm olarak çözülmeyi bekleyen merkez bankası arazisi, tam olarak düğümün kendisi olarak ele alınmıştır.

Yapıldığı dönemin özgün mimari nitelikleriyle önem kazanmış olan Merkez Bankası binasının farklı bir işlevle yüklenmek üzere günümüzde yeniden inşası yerine, bulunduğu konumun önemine atfen bir düğüm noktası olarak Çarşıbaşı Bölgesi’nin geleceği ve güncel sorunlarına çözüm olacak ve gelişime açık kentsel bir eklem önerilmiştir. Eklem ve meydan çevresinde parçalı olarak üç noktada önerilen çağdaş sanat galerisi ile Merkez Bankası’nın anlayışı örnek alınmıştır.

GEÇİRGEN SINIRLARIN TANIMLANMASI

Üst örtüler ve diğer tarihi dokuyu bozan niteliksiz eklentiler kaldırılarak , sokak çarşı dokusu ve kentsel omurga açığa çıkarılmıştır. Ancak cadde paralelindeki yapı sınırının yıkılmakta olması , odak alanda ortaya çıkacak negatif alanın kayıp mekana dönüşme riski taşımaktadır. Hanlar ve Bakırcılar Çarşısı arasında kalan tanımlı mekanın hisar manzarası ile ilişkisi kesilmeden, Cemal Nadir Caddesi paralelindeki sınır yeniden yorumlanmıştır. Geçirgen sınır işlevi gören kentsel saçaklar, düşeyde ve yatayda mekansal, işlevsel ve görsel geçirgenliğe sahiptir.

Söz konusu geçirgenlik ve yaya sirkülasyonu, Çarşıbaşı ve Hanlar Bölgesi arasındaki eklemleri güçlendirecek ve alanı kentsel omurgaya bağlayacak şekilde tüm alanda kurgulanmıştır. Hanlar, Bakırcılar Çarşısı ve Tescilli yapıların ölçeğine geçiş oluşturacak şekilde tanımlanan ara ölçekte, geçirgen saçak ile ilişkili yapılar önerilmiştir. Yeni yapılar, Hanlar Bölgesi’nin kentsel örüntüsünü devam ettirmek ve sokak yaşantısı oluşumunu desteklemek için parçalı olarak kurgulanmıştır.

Hanla Bölgesi’ndeki ticari ve kültürel yaşantının devamı olarak, ticari birimler, yeme-içme mekanları ve Çağdaş Sanat Galerisi işlevsel çeşitlilik sağlayacak şekilde dağıtılmıştır sınır hattında kurgulanmıştır. Meydan ve eklem noktası çevresindeki üç ana noktada, servis mekanları ve yine parçalı olarak ve peyzajla bütünleşik şekilde Bursa Modern Sanat Galerisi önerilmiştir.