Katılımcı, Büyükada Fayton Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması

PROJE RAPORU

MANİFESTO

Gökyüzündeki bir damladan başlayan Suyun Hikayesi, nereye kadar devam etti? Önce yamaçlara, bir kısmı toprağın derinliklerine, bir kısmı vadilere biriktiler ve yavaş yavaş aktılar. Ta ki insana rastlayana kadar.. Doğal süreç işlemekteyken ona uygun davranmak, insanın doğasına uygun davranmak demektir. İnsana hem biyolojik hem psikolojik olarak iyi gelen, özüne en uygun yaşam, doğanın en çok hissedildiği yerler olmuştur. Öyleyse yerleşmelerin geleceğini şekillendiren tasarımlar, doğa ile uyumlu, sürdürülebilir, ekolojik yaklaşımlar olmalıdır.  Tabi ki bazı yerleşmeler için doğaya uyumlanmak artık çok zor iken bazı yerleşmeler için ise hala umut vardır.

Suyun Rotası; Engels’in dediği gibi, ‘doğanın bir uzantısı olarak bizi’ eylemlerimizde sakinliğe, sadeliğe, sürdürülebilir olana, yenilenebilir yaklaşımlara yöneltecek ve ‘insana dair olayların’ doğa ile uyumunu sağlayacak bir simge olarak kullanılmıştır.

Böylelikle Fayton Meydanı ; kamusal bir odak olarak her kesime hitap edecek, evrensel tasarım kriterleri ile tekrar yorumlanmış, çevresi ile yeni işlevsel ilişkiler kurarak bütüncül yaşayan bir mekan olması sağlanmış ve Suyun Rotasını takip etmek, doğanın ve tarihin peşine düşmek isteyenler için ise bir başlangıç noktası olmuştur.

GENEL TANITIM

Büyükada İstanbul’ un güney-doğusunda, Kartal ve Maltepe ilçelerine kuş uçumu en yakın, ada grubu arasında hizmet kapasitesi ve yüzölçümü bakımından en büyük adadır. Doğu Roma’ dan Osmanlıya ve günümüze kadar farklı amaçlı kullanımlar ile yapılı çevre ve sosyal yapı şekillenmiştir.

Bugün ise Büyükada beş ana bağlamda;

– Diğer adalar ile olan hizmet ilişkisi,

– Ada sakinlerinin Büyükada ile ilişkisi,

– Ada sakinlerinin anakara ile ilişkisi,

– İstanbulluların Büyükada ile ilişkisi

ve bütün bu başlıkların adanın doğal çevre unsurları ile ekolojik anlamdaki ilişkisi bakımından önem arz etmektedir.

Yarışma alanında, bahsedilecek üst ölçekli yaklaşımlar kapsamında, alt ölçeklerde öncelikli olarak “ekolojik uyum” başlığı altında adanın ‘ekolojik ritmi ile bütünlük yakalamak’ konusu önemsenmiştir. Akabinde “yapısal çevre ile mekansal uyum” başlığı altında ise ‘yeni bir kamusal odak olarak Fayton meydanı’, ‘meydan çevresindeki anıt yapı/sivil mimarlık yapıları ile bütünlük’, ‘meydana bağlanan yaya sokakları ile bütünlük’,  ‘kıyı alanlarının kamusal kullanımı’ konuları ile değerlendirilmiştir.

Böylelikle; ekolojik çerçevede, adalıların kamusal kullanım ihtiyaçlarına olanak tanıyan, yaya hareketliliğini yönlendirici, her kesime uygun bir odak tasarlamak amaçlanmıştır.

Fayton Meydanı Odak alanı ve çevresi, kurduğu bağlantı ve mekansal süreklilik içinde üç alt bölge olarak ele alınmıştır.

1. Bölge, Saat Kulesi, Toplanma- Dağılma-Karar Verme ve Ana Giriş Mekanı: 

Toplanma, dağılma, karar verme ve ana giriş mekanı olacaktır. İşaret ögesi Saat Kulesi önemli bir simgesel referans olarak Fayton Meydanına davet eder niteliktedir. Bu mekanda ada ile ilgili etkinlik-festival takvimi, bilgilendirici-yönlendirici metinler bulunabilecektir. Meydanın bütüncül olarak algılanabildiği, tamamına hakim alandır.

2. Bölge, Fayton Meydanı Odak Alanı:

Fayton Meydanı Odak Alanı ve Alternatif kullanımlara uygun açık alanlar olarak tasarlanmıştır. Mekanın kültürel ve kamusal değerini ön plana çıkartan sadelikte, her yönden gelen yaya akışını direk odak alana aktarması düşünülmüştür. Merkezinde Suyun Rotasının başlangıç noktasını simgeleyen yağmur bahçesi, aynı zamanda saat kulesinin görüş açısında meydana davet eder nitelikte ikinci bir işaret ögesi olacaktır. Doğusunda kalan sahne alanı ile birlikte etkinlik ve programlara uygun kullanımlar da düşünülerek açık alan ve oturma alanları oluşturulmuştur. Alternatif kullanımlara uygun alanların kuzey bölümü ise mevcut ağaçlar ile birlikte sakin bir mekan olarak Kilise ile uyumlu işlevlendirilmiştir. Güney bölümündeki açıklık ise kilise çanının algılanabilirliği yüksek bir alan olarak düşünülmüş, geniş kullanımlara uygun bırakılmıştır.

3. Bölge: Kamusal Aktivite/Etkileşim Alanı:

Merkezinde açık sahne yer almaktadır. Bu alanda etkinlikler, gösteriler düzenlenebilecektir. Meydanın en düşük kotunda yer alması bütün meydana görsel olarak ulaşabilmesini sağlayacaktır. Cephe kullanımları bu alanda sanatsal aktivitelerle birlikte düşünülmüştür.

KAVRAMSAL YAKLAŞIM VE STRATEJİLER

Büyükada’nın kendi özgün kimliğini koruması, doğal eşiklerinin korunabilmesi aynı zamanda ticari aktivitelerin sağlıklı bir şekilde sürdürülebilirliği için bölgenin planlama hiyerarşisi içerisinde eş güdümlü olarak stratejik yaklaşımlara ve her ölçekte plana ihtiyacı olduğu görülmektedir.

Fayton Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması kapsamında üretilen yaklaşım ve stratejiler dört ölçekte ele alınmıştır.

1. Büyükada, Çevre Adalar ve Anakara ile İlişkiler

2. Büyükada Bütününde Tasarım Yaklaşımı

3. Yarışma Etki Alanı Genel Kararlar ve İlkeler

4. Odak Alan Tasarım İlkeleri

1. Büyükada, Çevre Adalar ve Anakara İle İlişkiler

Büyükada’nın İstanbul ve çevre adalar ile ilişkisine bakıldığında eğitim, sağlık, resmi işlemler, bankacılık faaliyetleri vb. konularda hizmet kademesi açısından güçlü ve zayıf yönleri olduğu görülmektedir. Erişilebilirlik bakımından adalar arası bağlantıların zayıf, anakara ile bağlantılarının ise yeterli olduğu görülmüştür.

Bu bağlamda üst ölçekte;

1.1. Amaç: “Ekolojik değerlerin korunarak, adanın çevre adalar ile birlikte hizmet kapasitesinin kendine yeterliliğinin sağlanması, ekonomik ilişkilerin koruma-kullanma dengesi açısından organizasyonunun sürdürülebilir parametrelerine göre değerlendirilerek belirlenmesi”dir.

Bu ölçekte

1.2 Yaklaşım İlkeleri:

-Adalar arası erişilebilirliğin arttırılması

-Adaların doğal dengesini koruyan sürdürülebilir kararların geliştirilmesi

-Adaların günübirlik turizm işlevi ilişkilerinin yönetimi

-Tarihi ve kültürel değerlerle uyumlu kararların üretilmesi

-Hizmet kapasitelerinin belirlenerek uygun işlevlerin yeniden değerlendirilmesi

olarak kararlaştırılmıştır.

2. BÜYÜKADA BÜTÜNÜ TASARIM YAKLAŞIMI 

Adanın kendine yeterlilik ve yaya hareketliliği açısından kamusal mekanların kullanım kaliteleri değerlendirildiğinde ise;

2.1. Amaç

Ada sakinlerinin yaşam kalitesini arttıran mekansal çözümler ile doğal ve yapılı çevre unsurlarının sürdürülebilir kullanım kararlarının üretilmesi, olarak belirlenmiştir.

Bu kapsamda tasarımı şekillendirecek öncelikli

2.2. Yaklaşım Kararları:

2.2.1. Adanın ekolojik sürdürülebilirliği bağlamında su kullanım ve yönetim kararları, yeşil koridor ve yeşil altyapı sistemleri

2.2.2. Adanın özgün dokusunun korunması çerçevesinde yeni kararların(yapısal-mekansal) değerlendirilmesi

2.2.3. Yaya hareketliliğinin yeniden kurgulanması

2.2.4.Elektrikli araç ve bisiklet kullanımının organizasyonu

2.2.1. ADANIN EKOLOJİK SÜRDÜRÜLEBİLİRLİĞİ BAĞLAMINDA SU KULLANIM VE YÖNETİM KARARLARI, YEŞİL KORİDOR VE YEŞİL ALTYAPI SİSTEMLERİ

Yeşil koridorlar doğal çevre ile yerleşmelerin bağlantısını tekrar kurmak ve doğaya uygun tasarımları üst ölçekten başlatmak için önemli görülmüştür. Adanın topografyası incelendiğinde oluşan vadi ve sırtlar, su toplanma alanları, yeşil koridorların ana hatlarını belli eden unsurlardır. Ana hatlar ile bağlantıları sağlayan yatay bileşenler, mevcut yeşil alanları, park alanlarını ve oluşturulacak yağmur bahçelerini de kapsayarak komşuluk gruplarının yeşil ağ sistemine kolay erişmesini sağlayacaktır.

Yeşil Altyapı ile yerleşmenin yağmur suyunu maksimum tutması ve kullanması amaçlanmaktadır.  Akarsu koridorları, parklar, sokak peyzaj kararları, yağmur bahçeleri ve detayda yağmur hendekleri(bioswales), çatıların drenaj boruları, geçirgen zemin kaplamaları bu sistemin elemanları olarak tasarımda yer almaktadır.

2.2.2. ADANIN ÖZGÜN DOKUSUNUN KORUNMASI ÇERÇEVESİNDE YENİ KARARLARIN (YAPISAL-MEKANSAL) DEĞERLENDİRİLMESİ

Büyükada yerleşmesinin tarihsel gelişimi ve mevcut yapısal işlevler gözönüne alınarak değerlendirildiğinde, yerleşim alanı 5 bölgeye ayrılmıştır.

Birinci bölge “karma yapısal işlevler ve karma mekansal işlevlerin” ön plana çıktığı, yarışma alanı ve yakın çevresini de kapsayan adanın en eski yerleşim lekesidir.

İkinci bölge “kıyı ile etkileşimli konut” ağırlıklı yerleşim yeridir. Ağırlıklı olarak Bizans döneminde yerleşim bu yönde gelişmiştir.

Üçüncü bölge “konut” ağırlıklı yerleşim yeridir. Merkeze erişim zorluğu bakımından ikinci bölgeden ayrışmaktadır. Ağırlıklı olarak bu alanın Cumhuriyet dönemi 1970’ler öncesi geliştiği söylenebilir.

Dördüncü bölge yazlık konutların ağırlıklı olduğu alandır. Büyük oranda Osmanlı Dönemi yerleşme lekesi ile örtüşmektedir.

Beşinci bölge ise Cumhuriyet Dönemi, özellikle adanın güney-doğusunda 1970 sonrası geliştiği görülmektedir.

Öncelikli olarak plan çalışmaları ile yerleşme gelişim yönünün orman alanlarına baskı yapması engellenmelidir. Sit alanı tampon bölgeleri oluşturularak plan kararları üretilmelidir. Kültür ve Tabiat Varlıkları Envanter verisi doğrultusunda koruma bölgeleri oluşturularak, adanın kendine özgü dokusunun korunması ve sağlıklaştırılmasına yönelik çalışmalar belirlenen 2 ve 3 numaralı bölgelerden karakter alt bölgeler seçilerek çalışılmalıdır.

2.2.3. ELEKTRİKLİ ARAÇ VE BİSİKLET KULLANIMININ ORGANİZASYONU

Adanın doğusunu ve batısını besleyen iki ana hat(uzun rota) ve bu iki hattın ortasında kalan yerleşim yerlerini besleyen ring hattı (kısa rota), ek olarak adanın güney bölgesini besleyen ring hattı bulunmaktadır.

Uzun Rota yarışma alanının çeperlerinde ana başlangıç/bitiş durakları ile üç farklı noktadan gidiş-geliş olmak üzere hizmet verecektir. Kısa rota ise tek yön olarak mevcut rotasına ek yeni güzergah ile daha dengeli yaya ulaşımı sağlayacaktır.

Bisikletlilerin elektrikli araç yollarını paylaşımlı kullanması uygun görülmüştür.

Motorlu ulaşım araçlarının olmadığı, yalnızca elektrikli araçların olduğu, genel itibari ile adanın tamamının yaya öncelikli servis yollarına sahip olduğu düşünüldüğünde, bisiklet yolunun ayrılması doğru bir yaklaşım olarak görülmemiştir. Ancak yoğun bisiklet kullanımının yaya hareketliliğini engellememesi için öncelikli kullanım alanları olarak, elektrikli araç yolları ile paylaşımlı bisiklet kullanımları uygun görülmüş.

2.2.4.YAYA HAREKETLİLİĞİNİN YENİDEN KURGULANMASI

Yerleşmenin yaya hareketliliği üç açıdan ele alınmıştır.

-Büyükadalıların sosyo-kültürel aktiviteleri, ihtiyaçları doğrultusunda gelişen yerleşme içi hareketlilik.

-Hizmet kademelenmesi bakımından incelendiğinde, çevre adalardan hizmet amaçlı odaklara yönelik hareketlilik.

-Turistik odak noktalarına yönelik günübirlik ziyaretçilerin oluşturduğu yaya hareketliliği.

Üç açıdan da yaya hareketliliğini yönlendirici, toplayıcı ve dağıtıcı öncelikli akslar belirlenerek, konsept Suyun Rotası ile ilişkilendirilmiştir. Böylelikle yeni odaklar ile kurulacak kademe yollar tespit edilmiştir. Tasarım kararlarında üretilecek kodlar bu akslarda uygulanacaktır.

3. YARIŞMA ETKİ ALANI GENEL KARARLAR VE İLKELER

3.1. AMAÇ

“Ekolojik çerçevede, adalıların kamusal kullanım ihtiyaçlarına olanak tanıyan, yaya hareketliliğini yönlendirici, her kesime uygun mekan tasarlamak” olarak belirlenmiştir.

3.2. SORUNLAR

Fayton Meydanı ve etki alanı içinde öncelikli görülen mevcut durumda sorunlar:

-Kıyı kenar çizgisinin dolgu alanı ile tahrip edilmesi, kıyının deniz tarafındaki yaşamın yok olması, denizin doğal dalga hareketi ile kendini temizleme etkilerinin yitirilmesi konuları sebebi ile olumsuz bulunmuştur.

-Kıyı alanlarına dair bir başka sorun ise kamusal kullanıma aykırı ticari eklentilerdir. Sahil bandında deniz ile görsel etkileşimi bloke eden ve su ile ilişkiyi bazı noktalarda tamamen koparan kullanımlar tespit edilmiştir.

-Fayton Meydanı ile birincil derecede ilişki kuran sokakların sürekliliğinin olmaması, engellerle kesintiye uğraması tespit edilmiştir.

-Yaz aylarında yoğunlaşan ziyaretçi gruplarının mekansal organizasyonu düzenlenmesi gereken önemli sorunlardandır.

-Anıt eserlerin ve sivil mimarlık eserlerinin bitişiğinde veya görsel-algısal etki alanı içerisinde kalan yapıların uyumsuz yatay çizgileri, açıklık-kapalılıkları, yapı donatıları, çatı sistemi ve eklentileri önemli sorunlar olarak görülmüştür.

-Fayton Meydanında kot düzeninin farklılaşması ile oluşan istinat duvarları olumsuz bulunmuştur.

-Elektrikli araç rotasının kıyı ile yerleşmenin iç kesimlerinde kurulan yaya omurgasını “kesintisiz yaya hareketliliği” bağlamında olumsuz etkileyeceği değerlendirilmiştir.

-Doğal kıyı görünümünün aksine çizgisel sahil görüntüsü olumsuz bulunmuştur.

3.3. İLKELER

3.3.1. Geçirgenlik 

– Mekanın kentsel akışı bloke etmemesi

– Kent yüzeyinin yer yer suyun toprağa ulaşmasını sağlayacak biçimde tasarlanması

– Hareket kolaylığı

– Sokaktan veya sokağın köşesinden bir başka kamusal mekanın girişi ve aktivitelerin potansiyel kullanıcılar tarafından görülebilmesi, algılanabilir olması

3.3.2.Akışkanlık-Bağlantısallık

– Kentsel açık mekanların birbiri ile ilişkili ve bağlantılı olarak tasarlanması

– Kesintisiz, engelsiz yaya hareketliliği

– Ekolojik bağlamda kent içinde yaşayan organizmaların fiziksel olarak yer değiştirmelerine olanak sağlamak

3.3.3.Yürünebilirlik

– Mekanda yürümekten duyulan memnuniyet

– Mekanın fiziksel ve algısal niteliği

– Yürüme mesafesindeki kullanımlar

3.4. 1/1000 AÇILIM ŞEMALARI

3.4.1.YAYA KADEMELENMESİ

İskele ile yerleşmenın iç kesimleri arasındaki ana omurga 1. kademe yaya aksını oluşturmaktadır. Doğu yönünde Şehit Recep Koç Caddesi,  batı yönünde ise Yirmiüç Nisan Caddesi 2. kademe yaya bağlantılarıdır.  Kuzey-doğu, güney-batı aksında yerleşmenin iç kesimlerinden denize açılan sokaklar ise üst kademe yollar ile bağlantı akslarını oluşturan 3. kademe yollardır.

3.4.2.YAYAYI TOPLAYAN AKSLAR

Yarışma etki alanı içinde öncelikli görülen, toplu taşım durakları ile ilişkili olarak, özellikle ziyaretçi sayısının arttığı dönemlerde yayayı odak alana toplayacak olan akslar belirlenmiştir. Yaya akışının dengeli mekansal dağılımını hedefleyen ulaşım kararları ile odak alan, her yönden yayayı toplayan akslar ile kullanımı destekelenmiştir.

3.4.3.YEŞİL KORİDOR VE YEŞİL AĞ

Yeşil koridor ve yeşil altyapı sisteminin bir parçası olarak 1/1000 vaziyet planı içende kalan ana yeşil koridorlar, doğu ve batıda tampon görevi görerek işlevleri sınırlamaktadır.  Sahil şeridi ile birleşmekte ve doğu-batı yönünde ağlar kurarak peyzaj unsurları ile öncelikli aksların donatılması önerilmiştir.

Adanın eğim haritası gözetilerek oluşturulan yeşil koridorlar doğal referanslar ile oluşan su rotasını  kıyıdan alarak adanın orman alanlarına kadar taşıyan izi oluşturmaktadır.

3.4.4.TOPLU TAŞIMA BAĞLANTILARI-YAYA İLİŞKİSİ

Toplu taşıma başlangıç/bitiş durakları odak alanın çeperleri kabul edebileceğimiz 3 noktaya dağıtılmıştır. Birinci durak İlçe Emniyet Müdürlüğünün bulunduğu lokasyonda, ikinci durak Adalar Belediyesi’nin bulunduğu lokasyonda, üçüncü durak ise kısa rotanın da başlangıç noktası olan Çınar Caddesi ile Oltacı Sokak kesişiminin olduğu lokasyondadır.

Çınar Caddesi ile Yirmi Üç Nisan Caddesinin elektrikli araç rotasında bağlantısının kopartılması, yaya hareketliliğinin kıyı ile yerleşmenin iç kesimlerinde kesintisiz olarak, yeşil koridor ana hattı ile birlikte sağlanabilmesi amacıyla uygulanmıştır.

7m’den dar ve geniş olarak düşünülen sokak en kesitleri Planlı Alanlar İmar Yönetmeliği doğrultusunda değerlendirilmiştir. Elektrikli araç rotası ve yayalaştırılmış alanlar haricinde tüm sokaklar yaya öncelikli servis yollarıdır. Bu bağlamda sokak en kesitlerinde kaldırım yükseklikleri olumsuz değerlendirilmiştir. Su Rotası ile birlikte örnek olarak seçilen üç sokağın en kesitinde görüldüğü üzere elektrikli araç yolları bisiklet yolları ile paylaşımlı 2.5m olarak sabit bırakılmıştır. Geçirgen yüzey kaplamaları ile yağmur suyu maksimum seviyede tasarıma aktarılacaktır.

4. ODAK ALAN TASARIM İLKELERİ

Kentsel mekanlar çevresi ile kurduğu ilişki ağları ile birbirlerini besler. Fayton meydanı ve çevresi ile ilgili alınan kararlar, gerek yayalaştırma gerek elektrikli araçlar, mekanın yeni ilişki ağları kurmasını mecburi kılmaktadır. Aksi halde kullanışsız, güvensiz, konforsuz ve zamanla çöküntü alanlar haline gelmesi veya kontrolsüz işlevsel dağılımların ve mekansal kullanımların oluşması kaçınılmazdır.

Ortaya çıkan kamusal alanın ve çevresinin, farklı kesimlere hitap etmesinin ötesinde, kollektif aklın üretileceği yüzyüze ilişkileri, aktiviteleri, eylemleri, biraradalıkları gerçekleştirmeye uygun, sermayenin baskısından yasal çerçevede korunmuş, koruma amaçlı imar planı, plan notları ve daha detayda kentsel tasarım rehberleri ile esnek çözümlere de imkan veren kriterler ile güvence altına alınmış olması gerekmektedir.

Yarışma kapsamında ürettiğimiz kurgu; soylulaştırma, yerinden edilme gibi kentsel problemlerin oluşabileceği kaygısını dikkate almakla birlikte, tüm paydaşların sürdürülebilir ekolojik bir çerçevede, konforlu mekanlar üretebilme çabasına katkıları ile nihai sonuçlara, işlevsel dağılım kararlarına ulaşılacağı kanaatindedir. Bu bakış açısı ile kurgulanan senaryonun kesiti olarak odak alan ve bir arada düşünülmesi gerekli görülen akslar detaylandırılmıştır.

4.1. ODAK ALAN İÇİN ÖNCELİKLİ TASARIM STRATEJİLERİ 

– Kentsel imaj ögeleri ve simgesel yapıların algısının güçlendirilmesi

– Yaya hareketliliğini yönlendirici tasarım kararlarının zemin döşemeleri ve su izinin sürekliliği ile yansıtılması

– Fayton Meydanının etkinlik ve toplanma mekanı olarak yeniden işlevlendirilmesi ile işlevsel çeşitlilik sağlanması

– Sokak arayüzünün yaya hareketliliğine uygun düzenlenmesi

– Geleneksel doku özelliklerinin “uzlaşır mimari” çerçevesinde mevcut cephe ve yeni yapılarla bütünlüğünün sağlanması

– Evrensel tasarım kriterleri bağlamında farklı kullanıcılara hitap eden, insan ölçeğine uygun rampa, basamak, açıklık ve oranların uygulanması

olarak belirlenmiştir.

4.2. MEYDAN TASARIM ÇÖZÜMLEMESİ VE HİYERARŞİSİ

Fayton meydanı, kapalılık hissi zayıf  (yaklaşık 18derece-1/3 oran), yamuk geometrik formda,

merkez-aks ilişkileri kurabilecek aksiyel referanslara sahip, açık köşeli mekan olmasına rağmen köşe boşlukları şaşırtmacalı özellikler barındırmaktadır. Yaklaşık olarak 80m genişlik ve 30m uzunluğa sahip, ortalama doğal eğimi doğu-batı yönünde %4.5-%5 olarak hesaplanmaktadır. Anıtsal referanslar hem Kilise hem sivil mimarlık örnekleri tasarımı şekillendiren girdiler vermektedir.

Bu bağlamda Odak Alan Saat Kulesi ve Fayton Meydanı 5 farklı mekansal özellik ile bütünlük oluşturmaktadır.

1. Toplanma-Dağıma-Karar Verme mekanı olacaktır. İşaret ögesi Saat Kulesi önemli bir simgesel referans olarak Fayton Meydanına davet eder niteliktedir. Bu mekanda ada ile ilgili etkinlik-festival takvimi, bilgilendirici-yönlendirici metinler bulunabilecektir.

2. Ana Giriş mekanı, meydanın bütüncül olarak algılanabildiği, tamamına hakim alandır.

3. Alternatif Kullanımlara uygun açık alan olacaktır. Alanın kuzey bölümü mevcut ağaçlar ile birlikte sakin bir mekan olarak Kilise ile uyumlu işlevlendirilmiştir. Güney bölümündeki açıklık ise kilise çanının algılanabilirliği yüksek bir alan olarak düşünülmüş, geniş kullanımlara uygun bırakılmıştır.

4. Fayton Meydanı Odak Alanı, mekanın çevre yapıları ile kültürel ve kamusal değerini ön plana çıkartan sadelikte, her yönden gelen yaya akışını direk odağa aktarması düşünülmüştür. Merkezinde Suyun Rotasının başlangıç noktasını simgeleyen yağmur bahçesi, aynı zamanda saat kulesinin görüş açısında meydana davet eder nitelikte ikinci bir işaret ögesi olacaktır. Doğusunda kalan sahne alanı ile birlikte etkinlik ve programlara uygun kullanımlar da düşünülerek açık alan ve oturma alanları oluşturulmuştur.

5. Kamusal Aktivite/Etkileşim Alanı, merkezinde açık sahne yer almaktadır. Bu alanda etkinlikler, gösteriler düzenlenebilecektir. Meydanın en düşük kotunda yer alması bütün meydana görsel olarak ulaşabilmesini sağlayacaktır. Cephe kullanımları bu alanda sanatsal aktivitelerle birlikte düşünülmüştür.

4.3. MEYDAN PROGRAMLARI

Fayton Meydanı her yaştan kullanıcılara hitap eden günün ve ayın farklı zamanlarında çeşitli etkinliklere imkan tanıyacak açık yarı açık-kapalı alanları barındırmaktadır.

Meydana bağlanan sokaklar ile birlikte geçici sergi alanları, çocuk oyun alanları, sokakta sanat aktiviteleri gibi çeşitlenen programlar, alanın farklı kullanıcılar ile günün her saati yaşamasını sağlayacaktır.

Kot farklılıklarından yararlanılarak oluşturulan mekânsal dağılımlar interaktif etkinlik alanı, pazar alanı ve cep sahne olarak değerlendirilecektir.

4.4. YERLEŞME ENGELLERİNİN KALDIRILMASI

Engelsiz erişim için maksimum eğim limiti %4’te tutulmuştur. Doğal eğimden yararlanılmıştır. Basamak tekrarları odak alan bütününde azaltılarak, 3 kademeye kadar indirilmiştir. Tasarım alanında hem kuzey-güney hem doğu-batı yönlerinde kesintisiz erişim sağlanmıştır. Sokak arayüzünde kaldırım kullanımları kaldırılarak hemzemin yüzey alanı genişletilmiştir

4.5. YAYA HAREKETLİLİĞİ

Ana yaya omurgası Saat Kulesi ve Kıvılcım Sokak ile Fayton Meydanı’ndan geçerek Çınar Caddesine bağlanmaktadır. Kıyı alanları ile bağlantı kuran Lonca Sokak ikinci kademe ;  kuzey-doğu, güney-batı doğrultularını bağlayan sokaklar ise üçüncü kademe yaya aksları olarak belirlenmiştir.

4.6. KORUNAN YAPILAR

Tescilli yapının korunabilmesi için, yapı bazlı koruma kararları ile birlikte, çevresi ve algısal olarak dokunun hissedildiği alandan itibaren koruma kararları başlatılmalıdır. Bu durumda tescilli yapı, tescilli yapının bitişiğinde bulunan parseller ve tescilli yapının görsel etki alanında bulunan yapılar dikkate alınarak koruma yaklaşımı bakışı genişletilmiştir. Yapılan tasarıma bu bakış  yansıtılarak, Fayton Meydanı özelinde, Rum Panaiya Kilisesi ve Sivil Mimarlık Örnekleri hem yapı bazından hem de mekansal kullanımlarda referans alınmıştır.

4.7. İŞLEVLER

Meydanın tasarımında kullanılan eğim çizgileri ile kırıklı yapı, mekanları bölerek farklı işlevlerin organizasyonuna olanak sağlamaktadır. Ana Giriş ile birlikte birinci kısım adalıların farklı mevsimlerde kendi üretimlerini sergileyebilecekleri, yerel ürünlerin satılabileceği açık pazar veya günün farklı saatlerinde interaktif etkinliklerin gerçekleştirilebileceği işlevleri içermektedir. Yağmur bahçesi ve çevresi, meydanın odak alanı ise mekanı dinlenerek deneyimlemek, seyretmek, nefes almak için sakin kullanımlara uygun işlevlendirilmiştir.  Meydanın doğu bölümü ise küçük bir yağmur bahçesi üzerine kurulmuş açık sahne ile konser, tiyatro gibi gösteri performanslarının gerçekleşeceği bir alan olarak kurgulanmıştır. Bu alanda oturma birimleri tasarımın içine yedirilerek basamaklarla ve yağmur bahçesi çevresindeki oturma alanları ile sağlanmıştır.

Zemin kat kullanımları meydanın alansal kullanımları ile ilişkilendirilerek konut + ticaret yorumlanmıştır.  Meydan çevresi ticaret alanı içinde adaya özgü olmayan işletmeler bulunamayacaktır, aksine yerelin desteklendiği bir model ile süreç içerisinde nihai durumuna kavuşacaktır.

4.8. KOT DÜZENİ 

Ana giriş mekanı 7.5 kotunda tutulmuştur. Alternatif Kullanımlar için düzenlenen alan %4 eğimle, kilise yapısının cephesine kadar inmektedir. Fayton meydanı odak alanı batıdan 7.5 metre kotuyla başlar ve doğuya doğru doğal eğimle devam eder. Sahne ve çevresi ise 5’ten başlayıp 4.5 kotuna iner.

4.9. PEYZAJ KARARLARI

Büyükada’nın iklimi ve bitkisel dokusu değerlendirilerek, meydan ve çevresi için uygun bitkilendirme stratejisi oluşturulmuştur. Alanda kullanılan bitkiler, mekan kullanımı ile ilişkilendirilip, kategorize edilmiştir.

Öncelikle mevcut ağaçlar korunmuş, tasarım gereği bazı ağaçların alan içerisinde yerlerinin değiştirilmesi uygun görülmüştür. Meydana yerleştirilen ağaçlar, alan içerisinde hareketi kısıtlamayacak ve oturma elemanlarına gölge oluşturacak şekilde yerleştirilmiştir. Ada sokaklarında yaygın olarak kullanılan ve çiçek özellikleri ile dikkat çeken Lagerstroemia indica (Oya Ağacı) kanal kenarlarında vurgulayıcı olarak kullanılmıştır. Ağaç altlarında hem geçirgen bir yüzey oluşturmak hem de çim dokusu oluşturmak amacıyla gölgeye dayanıklı Ophiopogon japonicum Nana (Osmanlı Çimi) tercih edilmiştir.

Adaların karakteristik bitkilerinden olan Bougainvillea (Begonvil), Jasminum sp. (Yasemin türleri) ve Rosa rampicanti (Çardak Gülü), meydanda bulunan saçak altlarında, saksılar ile yerleştirilmiştir. Bu bitkiler saçaklara sardırılarak mikroklimatik konforu yüksek alanlar oluşturulması amaçlanmaktadır. Ayrıca yaseminler kendilerine özgü aromatik bir kokuya sahiptir.

Yağmur kanalının devam ettiği Çınar ve Çankaya gibi cadde ve sokaklar, hem yeşil koridorların devamlılığını sağlayan hem de yayalara gölge oluşturacak şekilde bitkilendirilmiştir.

4.10. ISLAK ZEMİN, SERT ZEMİN

Meydan, yoğun yaya sirkülasyonu ve alanda gerçekleştirilecek çeşitli aktiviteler düşünülerek sert peyzaj ağırlıklı tasarlanmış, yağmur sularının süzülebilmesi için de geçirimli yüzeyler oluşturulmuştur.

Meydanın genel zemin kaplaması olarak (8x15x100cm) gri tonlarında kayrak taşı kullanılmıştır. Kayrak taşları arasında geçirgen çakıl taşı kaplaması Inno Stone tercih edilmiştir. Açık yapıda çakıl geçirgen üst yapı sistemi, suyun anında tabana süzülmesine izin verirken yüzeyde su toplanmasını engeller ve suyun drenaj kanallarına ulaşımını sağlar.

Saçak altlarında (8x15x15cm) gri tonlarında kayrak taşı, çim alan ile beraber kullanılmıştır. Kanal içerisinde bej tonlarında traverten taş, kanal kenarlarında (8x10x30cm) bej tonlarında traverten patlatma, kanal ana hattında (4x95x100cm) bej tonlarında traverten blok taş tercih edilmiştir.

Meydan genelinde kullanılan saksılar beton olup, kot çözümlerinde oluşan basamak başları ile oturma elemanları, beton üzerine ahşap kaplama (Thermowood – Dişbudak) kullanılmıştır.

4.12. YAĞMUR BAHÇELERİ

Proje, suyu peyzaj tasarımının odak noktasına koyan bir ekolojik yaklaşım benimsemektedir. Yağmur sularının doğal akış yönünde oluşturulan su kanalları, meydanı odak noktası olan bir su rotası oluşturmaktadır.  Meydanın doğal eğimine göre yerleştirilen yağmur bahçeleri, yağmur sularının herhangi bir işleme tabi tutulmadan direk olarak yönlendirildiği ve üzerinde çeşitli bitkilerin olduğu biyolojik tutma alanlarıdır. Yağmur bahçesinin temel işlevi; toplanan yüzey akışın iyileştirilmesini sağlayarak yakın çevre için su kalitesini artırmaktır. Yağış sonrası oluşan yüzey akışla birlikte gelen suların doğrudan yağmur bahçesine yönlendirilmesiyle birlikte, tüm yüzeyin yağmur suyu ile kaplanması sağlanmaktadır. Yağmur bahçesine gelen yüzey akışla birlikte, su yüksekliği artmakta ve bir göllenme meydana gelmektedir. Daha sonra göllenen bu su, yavaş bir şekilde yağmur bahçesinin tabanından toprağa doğru süzülmektedir. Süzülen sular daha sonra kullanılmak amacıyla depolanır.

Bahçenin ıslak kısmında, yağmur suyundaki organik ve inorganik atık maddeleri filtreleyerek temizlenmiş suyun toprağa infiltre olmasını sağlamak amacıyla; Hemerocallis species (Güngüzeli), Ajuga reptans (Dağ Mayasıl Otu), Echinacea purpurea (Ekinezya), Astilbe (Yalancı Keçisakalı), Iris ensata (Nevruz Çiçeği), Tulbachia violacea (Sosyete Sarımsağı), Acorus gramineus ‘Ogon’ (Altuni Yapraklı Kısa Eğir Otu) ve Santolina chamaecyparissus (Lavantin) kullanılmıştır.

Kenar bitkilendirmesi olarak bahçenin nemli kısmında, değişken su seviyelerine karşı toleransı yüksek Cornus alba ‘Sibirica’ (Kırmızı Süs Kızılcığı) ve Ilex crenata (Çoban Püskülü) kullanılmıştır. Ilex crenata, yaydığı çekici koku ile arılar, kelebekler ve kuşlar gibi pek çok canlıyı çeker. Böylece çevre ekolojisi ve biyo çeşitliliğe katkıda bulunan bir sistem oluşturur.

Filtreleme şeridinde çim- çayır alan oluşturmak için Festuca arundinacea (Kamışsı Yumak) kullanılmıştır. Derin kök yapısı ile sıcağa, kuraklığa ve rutubete, ayrıca basılma ve çiğnenmeye  dayanımı yüksektir. Bu bölgede ağaç olarak görsel etkisi yüksek Salix babylonica (Salkım Söğüt) ve Betula nigra (Siyah Huş) kullanılmıştır.

4.14. AYDINLATMA BİRİMLERİ

3 tür aydınlatma birimi kullanılmıştır.

Meydan geneli ve yaya yolları aydınlatma birimleri 5m yarıçapta aydınlatma etkisi olan, güneş enerjili 36 solar hücreden oluşan 180wat lık enerji üretimi sağlamaktadır.

Noktasal aydınlatma elemanları yönlendirme amacıyla kullanılmıştır.

4.15. CEPHE TASARIM KARARLARI

Meydanın sınırlarını tanımlayan cepheler, kentsel tasarımın önemli bir bileşeni olarak ele alınmıştır. Adanın kendine özgü dokusu, mimari karakterini gölgelemeyen, onunla yarışmayan ve onu da taklit etmeyen bir yaklaşım olarak “uzlaşır mimari” benimsenmiştir. Bu bakış açısı ile mevcut tescilli yapılar analiz edilerek; açıklık-kapalılık, cephe eklentileri, genişlik, oran, çatı malzeme ve çatı türleri,yükseklikler, renk ve cephe malzemeleri gibi detaylar incelenmiştir. Yapılacak yeni cephe çalışmalarında Fayton Meydanı ve çevresinde dikkat edilen başlıklar ve alınan kararlar şu şekiledir:

– Bina Yükseklikleri, Fayton Meydanı cephelerinde, tescilli eser komşuluğunda veya görsel etki alanında bulunan tüm yapılar, meydanın kapalılık oranını bozacak yükseklikte olmamalıdır ve ağırlıklı kat yüksekliği olan 2 katı aşmamalıdır. Tescilli esere bitişik yapılar imar hakkı tanınmış olsa bile, tescilli eser ile kademeli bir bütünlük kurmalı veya çekme kat kullanarak, tescilli eserin gerisinde imar haklarını kullanmalıdır.

-Malzeme seçiminde tescilli alan komşuluğu veya görsel etki alanında bulunan yapılarda, açık tonlar tercih edilmeli, kontrast kullanımlar uygulanmamalıdır.

-Parsel cephesi geniş yapılarda, adanın tescilli eser Oranları(yükseklik ve genişlik arasındaki ilişki) korunmalı, cepheler bu orana uygun tasarlanmalıdır.

-Dolu-boş ritmi, yeni yapılacak cephelerde referans alınmalıdır.

-Çatılar türü ve malzemesi, bölgenin hakim çatıları ile analiz edilerek uygulanmalıdır.

-Görsel kirlilik yaratan cephe eklentileri(tente,su borusu,doğal gaz kutuları) kaldırılmalı, belirlenen standartlarda uygulanmalıdır.

-Tabelalar belirlenen ölçülerde, tek tip yazı fontu ve belirlenen renklerde standardize edilerek uygulanmalıdır.

Kriterler doğrultusunda Fayton Meydanı cepheleri yeniden gözden geçirilmiş ve alınan kararlar uygulanmıştır.

4.17. DURAK NOKTALARI

Adanın entellektüel kimliğine yakışacağı düşünülerek, durak noktalarında beklenen vakti değerlendirebilmek ve kitap alışverişini destekleyebilecek bir etkileşim alanı oluşturulmuştur. Okuma eylemine hayatın akışı içinde yer verebilmek amaçlanmıştır.

Elektrikli araç duraklarının bitkisel tasarımında yeşil sistemi desteklemesi ve yolculara konforlu bir bekleme alanı sunması açısından saçak altlarında da kullanılan Jasminum Sambac (Arap Yasemini) kullanılmıştır.

4.18. OTURMA BİRİMLERİ

Oturma birimleri genel itibariyle tasarımın içine yedirilerek basamaklar ve yağmur bahçesi çevresindeki oturma alanları ile sağlanmıştır. Banklar ise aksiyel olarak, su ile etkileşimin sağlanabileceği noktalarda kullanılmıştır.