Katılımcı, Cumhuriyet Meydanı ve Atatürk Caddesi Çamlıbel Kentsel Tasarım Yarışması

PROJE RAPORU

KAVRAMSAL YAKLAŞIM

Mersin eski kent merkezi Çamlıbel, kolektif kent belleğinin en önemli parçalarındandır. Mersin Devlet Opera ve Balesi’ne ev sahipliği yapmakta olan eski Halkevi Binası kültür merkezi olarak çalışmakta, Cumhuriyet Meydanı ile birlikte bir kamusal mekan ve tören alanı tanımlamaktadır. Atatürk Caddesi ise tarihte bu semtin ana omurgasını oluşturmuş, şu anda üç adet tescilli tarihi binaya ev sahipliği yapmaktadır. Çamlıbel, yirmili yaşların üzerindeki Mersinlilerin kolektif kent belleğinde yaşamaya devam etmektedir. Ancak kentin batıya ve kuzeye doğru genişlemesi ve merkezin yer değiştirmesi ile yeni jenerasyonların belleğinde yer edinmekte zorlanmış; bu bağlamda Çamlıbel ile ilgili belleğinde hiçbir şey barındırmayan kayıp bir nesil oluşmuştur. Hem mahalle hem kent ölçeğinde çok kültürlü ve çok sesli Mersin kentlisinin kültürel yaşam odağının tekrar Çamlıbel’e çekilebilmesinin tek yolunun kolektif kent belleğinin devamlılığının sağlanması ile olabileceği öngörülmüştür. Kolektif belleğin jenerasyonlar arasında yeniden canlandırılması, güçlendirilmesi ve bağlantılar kurması hedeflenmiştir.

Kolektif bellek, topluma zamanla ortaya çıkan bir oto portre sağlamaktadır; çünkü kolektif bellek geçmişin bir imajıdır ve toplumun kendini toplam imajlar dizisiyle tanımasına imkân sağlamaktadır” Maurice Halbwachs.*

Eski kışla hizasında Atatürk Caddesi’nin iki yanında dikilmiş bulunan boylu palmiye ağaçları, Aşıklar Parkı ‘Meydanı’nda bulunan narenciye ağaçlarının çiçek kokuları, eski adıyla Halk Evi yeni Devlet Opera ve Balesi, kentlinin belleğinde iz bırakmış ana noktalardandır. Bu mekanların jenerasyonlar arasındaki bağlantıyı yeniden canlandırıp inşa edebilme potansiyeli değerlendirilmiştir.

ULAŞIM | DOLAŞIM KARARLARI

Araç trafiğine kapalı olan Uray Caddesi’nin yoğunlukla kullanılmadığı görülmüş ve bundan hareketle araç trafiğinin tamamen kesilmemesi gerektiği kararı alınmıştır. Woonerf** uygulamaları temel alınarak, Atatürk Caddesi boyunca trafiğin yavaşlatılması, caddenin bisiklet ve yaya dostu hale getirilmesi önerilmiştir. Woonerf, sokakların çocuk oyun alanı olarak düzenlenmesine ilişkin bir sistemdir. Ana tasarım yaklaşımından yola çıkarak bu fikir tüm jenerasyonların aynı anda aynı mekanda etkileşebilmesi bağlamında genişletilmiştir. Bir bahçe içinde otomobil sürüyormuş gibi bir izlenim yaratan sokaklar ve taşıt trafiğinin yaya aktivitesi ile bütünleştirilmesi, aynı kota getirilmesi esas alınmıştır. Atatürk Caddesi boyunca ulaşım omurgası etrafında eklemlenen işlevlendirilmiş kaldırım alanları jenerasyonlar arası ilişki kurmayı ve caddeyi kentli için olabilecek en verimli şekilde kullanmayı sağlayacak şekilde düzenlenmiştir. Yapılması planlanan metro hattı ve bisiklet yolu düzenlemeleri ile alandaki otopark ihtiyacının azalacağı öngörülmüş ancak Cumhuriyet Meydanı çeperine doğuda ve batıda olmak üzere iki otopark alanı ayrılmıştır. Herhangi bir birey için erişim engeli olmaması adına tüm alanda yönlendirici kabartmalı zemin ve yerden yüksek platformlar için rampa kullanılmıştır.

MEKANSAL KURGU

Mekan kurgusu tüm kentli jenerasyonları ve grupları aynı kota getirip, sadece yan yana geçmekten öte beraber zaman geçirmeye teşvik etmek üzerine kurulmuştur.

Aşıklar Parkı’ndaki lineer ve geçirimsiz şekilde konumlanmış peyzaj uygulamaları olumsuz bulunmuş, yolun akış aksında dik olacak şekilde parçalanan mekan kurgusu ile lineer etki kırılmış ve böylelikle dümdüz ilerleyen yaya aksına sapılabilecek yeni rotalar eklenmiştir. Cumhuriyet Meydanı’nda çıkılan tanımsız boşlukta palmiyelerin ölçek olarak alana hükmetmesi ve Uray Caddesi ile bağlantının devamlılığının algılanamaması durumları için; zemin döşeme uygulaması ve Palmiye Deneyim Tepeleri’nin karşısına konumlanan müdahaleler bu bağlantıya paralel olacak şekilde oluşturulmuştur. Jenerasyonlar arası ilişkiyi kurmak amacıyla Palmiye Deneyim Tepeleri arasında bir açık hava anı sergisi kurgulanmıştır. Bu alanda kentliler kendi eski ve yeni fotoğraflarıyla sergileri doldurabilir ve mekanın ruhu canlandırarak kolektif kent belleğine katkıda bulunabilir. Atatürk Caddesi’nde kaldırımlar dahil tüm yolun yoğun bir şekilde park alanı olarak kullanılması yaya ve bisikletli konforunu oldukça düşürmektedir. Woonerf uygulamaları temel alınarak üretilmiş çeşitli sosyalleşme, aktivite, performans ve yeşil modülleri, tek şeride düşürülen yolda arabaların çıkarılmasıyla beraber caddede hakimiyeti ele alacak ve araçları istenmeyen misafir konumuna düşürecektir. Aynı kotta süregelecek olan Woonerf uygulamaları rekreasyon, ticari etkileşim, jenerasyon bağlayıcı, interaktif bellek ve kültür sanat modülleri ile desteklenecektir.

MEKANSAL KURGU | KÜLTÜR SANAT

Çamlıbel’de yer alan üç tescilli binaya da kültür ve sanat aktivitelerini destekleyecek işlevler önerilerek çevreleri bunu besleyecek modüllerle donatılandırılmıştır. Günümüzde TEB Bankası’nın şubesi olarak kullanılan yapı Aşıklar Meydanı ile bütünleşik çalışabilecek bir sergi mekanına dönüştürülmüştür. Emniyet lojmanı olarak kullanılan yapı interaktif bilgi paylaşımı ve fikir üretiminin yapılabileceği bir kent kütüphanesi olarak işlevlendirilmiş. Şaşati Evi ise geçmişte kreş olarak da kullanılması dikkate alınarak oyun ve sanat ile her yaşta öğrenme atölyesi olarak kentlinin kullanımına açılması önerilmiştir. Cumhuriyet Meydanı’nda Mersin Opera ve Balesi’ne uzanan Atatürk Caddesi boyunca tescilli yapılar ve modüler uygulamalar ile bu aksın kentin kültür sanat omurgasını oluşturması hedeflenmiştir. Bu kültür sanat aktivitelerini besleyecek şekilde yakın çevrelerine kent tuvalleri ve jenerasyonlar arası oyun bölgeleri tanımlanmıştır. Kent tuvalleri, insanların kullanımına açık ve serbest erişimlidirler.

PEYZAJ YAKLAŞIMI

Çamlıbel bölgesinde üç karakteristik bitkiden bahsedilebilir; Eski kışla hizasında Atatürk Caddesi’nin iki yanında dikilmiş ve Cumhuriyet Meydanı’nda bulunan boylu palmiye ağaçları, Vali Konağı’nın çeperini takip eden pergolalara sarılmış pembe mor renkte begonviller ve Aşıklar Parkı’ndaki narenciye ağaçları. Alana karakter katan bu bitkiler, mimari müdahalelere de ilham vermiştir. [Palmiye Deneyim Tepeliği ve Uray Caddesi ile Atatürk Caddesi arasında geçişi tanımlayan pembe mor renkli begonville kaplı pergolalar] Hem zemin örtücü hem yağmur bahçesi amacıyla Astilbearendsii, Festucaglauca, Agapanthuspraecox, Cortaderiaselloana kullanılmıştır. Mini etkinlik çayırları, yeşil modüller ve her türlü yeşil zemin uygulamaları alanda, özellikle de Cumhuriyet Meydanı’nda oluşan ısı adası etkisiyle savaşmak için tasarlanmıştır. Böylece gün içindeki saatlerde de kentlinin rahatlıkla kullanabileceği serinlik seviyesi hedeflenmiştir. Odak alandan etkileşim alanına doğru, Cumhuriyet Meydanı’ndan pembe mor renkli sarmaşık begonviller ve Aşıklar Parkı’ndan ise narenciye ağaçları yayılmaktadır. Böylece mekanın karakteristiği bitkilerle pekiştirilmiştir. Etkileşim alanı önerileri içerisinde yükseltilmiş bitki yatakları ile çatı bahçelerinin kurulması önerilmektedir. Yapıların çatısında konvansiyonel gri çatı yerine yapı sakinlerinin istediği bitkiyi ekebileceği alanlar olması ısı adası etkisini azaltacaktır. Aynı zamanda çatı bahçeleri hem mahalle kültürünü desteklemekte hem de cadde uygulamalarının bir devam niteliği olarak çatıda çeşitli aktivite, rekreasyon, performans ve sosyalleşme etkinliklerinin bir karşılığıdır.

YÜZEY MALZEME SEÇİMLERİ

İyileştirme çalışmaları kapsamında tarihi Atatürk Caddesi’ndeki yapılar tescilli binalardaki taş kaplamayı referans alacak şekilde taş kaplanacaktır. Tek tip cephe düzenlemesi sayesinde mekanın karakteri daha net okunabilecektir. Bununla beraber balkon korkulukları ve pencere kasaları için de alüminyum antrasit renkte malzeme taş kaplama ile kontrast yaratması amacıyla belirlenmiştir. Dükkan tabelalarının yarattığı görüntü kirliliği ise tek tip antrasit üzerine gümüş renkli yazılı tabelalar ile çözülmüştür. Köşe parseller için ayrıca dikey tabela seçeneği tasarlanmıştır. Genel zemin kaplaması için açık renkli geniş karolajlı taş, ışığı yansıtması amacıyla seçilmiştir.

AYDINLATMA KARARLARI

Alan boyu üç tip aydınlatma önerisi bulunmaktadır. Genel aydınlatma için Atatürk Caddesi boyunca 6 metre yükseklikte, 18 metre arayla nizamı şekilde; Cumhuriyet Meydanı’nda 10 metre yükseklikte, 30 metre aralıkla sokak lambası düzenlemesi önerilmektedir. Cumhuriyet Meydanı ve Aşıklar ‘Meydanı’ alanlarında ambiyans yaratmak ve yönlendirici görevde çalışmak üzere yer zemininde şeritler halinde ışık düzenlemesi önerilmektedir. Konforlu bir ortam sağlaması amacıyla şeritlerin detaylandırılmasında yayıcı özellikte akrilik kaplama kullanılacaktır. ‘Oyunla Etkileşim’ alanlarında zemin müdahalesiyle beraber çalışacak şekilde gergi çelik iplerle kurulan aydınlatma sistemi, alanı daha teşvik edici ve heyecan uyandırıcı kılmak için kullanıldı. Küre şeklindeki elemanlar, difüz ışık yayarak yakındaki konut alanlarını rahatsız etmeyecek şekilde kurgulandı.

KENT MOBİLYALARI

Oturma ve dinlenme mobilyaları, Aşıklar Parkı ve Cumhuriyet Meydanı’ndaki platformlar, atölye modülleri, vitamin bar modülleri, çöp kutuları, geri dönüşüm kutuları, tuvalet ve taksi durağı önerilerinin tamamı aynı dili konuşacak şekilde kırmızı sedir ahşaptan imal edilecektir.

KENT DOLABI | MOBİL UYGULAMA

Atatürk Caddesi boyunca yoğunlukta, Aşıklar Parkı ve Cumhuriyet Meydanı’nda da bulunan paylaşımlı mekanlar olan modüllerin daha etkin kullanılabilmesi için bir mobil telefon uygulaması önerilmektedir. Belediyenin uygulamasının bir eklentisi olacak nitelikte önerilen dijital tabanlı etkileşim ve paylaşım platformu ile caddenin çok yönlü işlevlendirilebilmesineimkan sağlanmıştır. Çamlıbel’in belleklerdeki durumu tekrar canlandırılırken alanla belleksel bir ilişki kuramamış, “kayıp jenerasyon” için bir atraksiyon sunması amaçlanmıştır. Paylaşım platformu “Kent Dolabı” olarak adlandırılırken, modül olarak tasarıma dahil edilmiş ve kentliye birçok aktiviteyi sadece mekansal sınırlarıyla kalmayacak şekilde deneyimleme imkanı sunmuştur. Platform, birçok envanterin uygunluğunun kontrol edilebildiği, ödünç alınabildiği ve geri paylaşılabildiği bir denetim sistemi sunarken Çamlıbel ve çevresi özelinde kentlilerin de bireysel etkinliklerini düzenleyebileceği ve duyurusunu yapabileceği bir etkileşim ortamı sunar.

Notlar:
* Halbwachs, Maurice. On Collective Memory. Chicago, TheUniversity of Chicago Press, 1992
** Tandoğan, Okşan. Çocuk İçin Daha Yaşanılır Bir Kentsel Mekan: Dünyada Gerçekleştirilen Uygulamalar. İstanbul, Yıldız Teknik Üniversitesi, 2014