Katılımcı (Doğan Ümit Yücel Mimarlık) Çarşı, Yaşam Merkezi ve Otopark ile Yakın Çevresi Mimari Proje Yarışması

MİMARİ RAPOR

Tasarım Yaklaşımı:

Yarışma Alanının Kent Bütünündeki Konumu ve Kente Kattığı Değer:

Yarışma alanı, kent içinde erişilebilirliği yüksek bir konumdadır. Yürünebilir mesafede, çevresindeki tarihi, kültürel, ticari ve sosyal donatı alanıyla ilişkilendirilebilecek kentsel yaya rotalarının üzerinde; önerilecek yapının özgünlüğü, yenilikçi tavrı ve önerilen işlevler ile kent için yeni bir odak alan oluşturulabilir.

Çanakkale kenti kıyıdan kara yönüne yaya erişilebilirliği ve yürünebilirliği aktiviteler açısından destekleyen üç bölgeye ayrılabilir. Birinci bölge promenant ile feribot iskelesini, kafeleri, çay bahçelerini, Çimenlik Kalesi’ni içine alan kıyı bandı olarak tanımlanabilir. İkinci bölge yarışma alanını da içeren kıyı arkası bölge İnönü Caddesi ile sınırlanabilir. Kent merkezi ve turizm açısından kentin can alıcı bölgesini oluşturur. Bölgedeki parklar yeşil alan varlığı kent bütünü açısından değerli açık alanlardır. Üçüncü bölge, Atatürk Caddesi ile Troya Caddesi arasında Sarıçay çevresindeki rekreasyon alanlarına yönelen yaya hareketliliğini, stadyumu, pazar alanı ve kentin projelendirilmiş yeni odaklarını içerir.

Önerilen yapı çevresi ile birlikte kent bütününde Çanakkale’nin iki önemli kıyı promenatı ile tarihi dokusunu, ticaret alanları ile kentsel donatı alanları ve kentsel açık alanlarını bağlayan izlerin buluştuğu bir kentsel odak olarak kurgulanmıştır. Yarışma alanının çevresindeki ticaret-kültür-tarih-doğa (deniz ve ağaç varlığı) olarak sıralanabilecek fiziksel kentsel değerlerin odağında inşa edilecek yapının da kente katacağı değer kadar yerle ilgili geçmişten gelen değerleri korumak ve sürdürmek önemsenmiştir.

Yarışma alanı, kentin farklı kimlikteki iki önemli kamusal alanı olan Cumhuriyet Meydanı ile Halk Bahçesi arasında yer almaktadır. Güneydoğu yönünde yüksek katlı emniyet müdürlüğü ve Türk Telekom binalarıyla sınırlanan alan, kuzeybatı yönünde bir başka kamusal yeşil alana, Muammer Aksoy Parkı’na açılmaktadır.

Yarışma alanının güneybatısında tören alanı ile başlayan kamusal açık alan küçük yeşil adacıklarla desteklenerek cumhuriyet bulvarı boyunca devam etmekte, buradan bir aks vapur iskelesi ve kordon boyuna ulaşırken, diğer aks şair Ece Ayhan Meydanı üzerinden tarihi Saat Kulesi’ne çarparak geleneksel kent dokusunun içine uzanmaktadır. Geleneksel doku ve tarihi kent merkezi ile bağlantıyı sağlayacak bir diğer aks Cumhuriyet Meydanı (kent meydanı / tören alanı) değirmenlik sokak, Çimenlik Kalesi’nden güneye inen 1.büyük cami sokak ile aynalı çarşı ile buluşan geleneksel ticaret alanlarını da içine alan Çanakkale kentinin değerlerinden oluşan yaya ağırlıklı bir iz ile bağlantısı kurgulanmıştır. Bu aks yarışma alanına kadar uzanan tarih-kültür-geleneksel ticaret ile bağını sağlamaktadır.

Alanın kuzeydoğusunda yer alan Halk Bahçesi üzerinden kuzeyde hükümet konağı, kordon boyu, Truva Atı Heykeli’ne açılan aks, kentin doğal değerlerini yarışma alanına taşımaktadır.

Yarışma alanının etki alanı güneye doğru Ziveriye Sokak, Stadyum Caddesi, Setboyu Caddeleri ile Sarıçay kıyısı rekreasyon alanları ve pazar yerine, kentteki önemli donatı alanları 18 Mart Stadyumu, inşaatı süren Çanakkale Belediyesi ‘Yeşil’ Yerel Yönetim ve Kültür Merkezi’ne kadar genişleyebilir. Ancak yarışma alanı ile doğrudan bağlantılı yaya dolaşımı güney, güneydoğu aksında İnönü Caddesi’yle sonlanmaktadır.

Yarışma Alanının Halk Bahçesi ve Cumhuriyet Meydanı ile Bütünleştirilmesi Kararları:

Halk bahçesi, 1840’lı yıllarda Çanakkale’de yaşamış Calvert Ailesine ait bir konağın bahçesi olduğu bilinen yeşil alan 1938 yılında kamulaştırılmış ve bir süre “İngiliz bahçesi” olarak anılmıştır. Calvert Konağı’nın bahçesindeki ağaçlardan bir kısmını halen bünyesinde bulunduran halk bahçesi, kent merkezinde kamusal yeşil alan kimliğini koruyan ve festival, forum gibi etkinliklere ev sahipliği yapan bir rekreasyon alanıdır.

Muammer Aksoy Parkı’nın ne zaman düzenlendiğine dair kesin bir bilgiye ulaşılamamıştır ancak 1950’li yıllara ait bir fotoğrafta belediye iş merkezinin olduğu yerde otobüs garajı olduğu, önünde de boş bir alan olduğu görülmektedir. Mevcut yapıyla park arasındaki sokağın adının “eski garaj sokak” olması da fotoğrafı doğrulamaktadır.

Bu noktada; kentin önemli iki kamusal açık alanı; Cumhuriyet Meydanı ve Halk Bahçesi arasındaki bağlantıyı kurmak ve kentsel kamusal açık alanın sürekliliğini sağlamak birincil hedef olmuştur.
Bu bağlantıyı hâlihazırda kurmaya çalışan mevcut durum, güçlü bir aks özelliği taşımamakta, yapı ile park arasında tarifsiz kalmaktadır. Mevcut belediye iş merkezi yapısı da güneybatı, kuzeydoğu ve kuzeybatı yönlerinden aldığı girişler, güneybatı-kuzeydoğu aksında tonozlu, yarı aydınlık orta mekânı ve arkadlı dış cephesiyle çevresiyle ilişki kurmaya çalışmış, fakat yetersiz (içe kapanık) kalmıştır.
Bağlantıyı kurmak ve kentsel kamusal alan sürekliliğini sağlamak için yapının önce Muammer Aksoy Parkı’yla, sonra kentle bütünleşerek çok yönlü ve çok katmanlı bir bağlaç görevi görmesi, (yapısal kimliğinden soyunarak boşluklarla kendini var etmesi) amaçlanmıştır.

Halk Bahçesi ile yarışma alanı arasındaki sürekliliği sağlamak üzere HALK Bahçesi ile yarışma alanı sınırını oluşturan Mehmetçik Bulvarı’nın sürekliliği, parkın giriş kapısı kısmında sınırlandırılmıştır.

Cumhuriyet Meydanı ile yarışma alanı sürekliliğini sağlamak üzere Muammer Aksoy Sokak ile Lise Caddesi arasındaki kısım yayalaştırılmış ve bu sokak üzerinde tescilli olmayan yapı grubu kaldırılarak yeşil alan Muammer Aksoy Parkı’na katılmıştır. Bu bağlamda eski garaj sokak, kentsel bir anı değeri olarak görülmüş ve sokak yarışma alanına meydan üzerinden gelen ana yaya aksı olarak tasarlanmıştır.
Yapı kitlesi, alanın komşu yapılarla sınırlandığı güneydoğu yönüne çekilmiş, boşluğun (kamusal açık alanın) farklı katmanlar ve yönlerde yapının içine akması sağlanmıştır.

Sistemin bel kemiği olan “Eski Garaj Sokak” ilişkilendiği farklı ölçek, kot ve özellikteki açık ve kapalı mekânlarla desteklenerek yüksek enerjili bir etkileşim aksı olarak yeniden tanımlanmıştır.

Eski Garaj Sokak;

* Güneybatı-kuzeydoğu doğrultusunda, Cumhuriyet Meydanı’yla Halk Bahçesi’ni,
* Aksın ortasında, kuzeybatı-güneydoğu doğrultusundaki boşaltmayla, Muammer Aksoy Parkı ile ticaret avlusunu,
* Düşey sirkülasyon elemanlarıyla, alt kottaki ticari birimleri ile üst kattaki sosyo-kültürel hacimleri birbirine bağlamaktadır.

Sokak, aynı zamanda yapı girişi içinde hazırlayıcı yönlendirici bir işlev taşımaktadır. Cumhuriyet Bulvarı’ndan, Mehmetçik Bulvarı’ndan, Muammer Aksoy Parkı’ndan gelen akışı orta noktada toplayıp ticaret avlusuyla çarşıya yönlendirirken aynı zamanda merdiven ve asansörle üst kotlardaki sosyo-kültürel mekânlara akıtmaktadır. Ayrıca sokak içinde konumlandırılmış küçük ölçekli kafeterya, dükkân, muhtarlık, ödeme merkezi gibi hizmet birimleri, sokağı günlük yaşamın bir parçası haline getirecek, kullanım yoğunluğunu ve etkileşim gücünü arttıracaktır.

Yapının bağlaç görevi gördüğü bir başka önemli katman, kuzeybatı-güneydoğu yönündedir. İhtiyaç programında ticaret birimlerinin zemin katta istenmesi dolayısıyla kültür mekânları ile parkın kamusal açık alanı arasına giren ticari birimleri de katarak kentsel kamusal açık alan ile sosyo-kültürel mekânlar arasındaki etkileşim güçlendirilmiştir.

Hem yeşil doku ve kentsel kamusal açık alanın sürekliliğinin sağlanması, hem de sosyo-kültürel fonksiyona sahip mekânların kamusal açık alanla bütünleşmesi amacıyla, parktaki yeşil doku ve kamusal açık alan kademe kademe yapının teraslarına tırmandırılmıştır.

Muammer Aksoy Parkı’nın “yapının önündeki bir yeşil alan” olmaktan çıkıp, yapının teraslarına doğru büyümesi, genişlemesi, farklı kotlarda tüm yapı yüzeyini sararak,

* +5.40 kotunda: sinema ve çocuk etkinlik merkezine,
* +9.00 kotunda: el sanatları atölyeleri ve çok amaçlı salonlara,
* +12.00 kotunda: performans stüdyolarına

Temas etmesi ve hem sayılan sosyo-kültürel hacimler arasında hem de tüm bu hacimler ile kentsel kamusal açık alan arasında dialog kurması hedeflenmiştir.

Programın Yapı Bütününde Ele Alınışına Bakıldığında;

– İki bodrum katı (-4.60 ve -7.40 kotları); otopark, teknik hacimler ve sığınağa,
– İki farklı kotta çözülen zemin kat ve 1. Kat (-1.80, +1.80 ve +5.40 kotları); ticari birimlere,
– 1. katta (+5.40 kotunda) yapının güneybatı kolunun kuzeybatı ucu cep sinemalarına,
– 1. ve 2. katta (+5.40 ve +9.00 kotlarında) yapının kuzeydoğu kolunun kuzeybatı ucu çocuk etkinlik merkezine,
– 2. kat (+9.00 kotu) tiyatro salonu, bölünebilir çok amaçlı salonlar ve el sanatları atölyelerine,
– 3. kat (+12.00 kotu) salonların devamı ile performans stüdyolarına,
– Alt zemin katta (-1.80 kotunda) yapının güneybatı kolunun Eski Garaj Sokak ve ticaret avlusuyla ilişkili kuzeybatı ucu yeme-içme birimlerine,
– Alt zemin katta (-1.80 kotunda) yapının kuzeydoğu kolunun avluya bakan cephesi, 1. katta (+5.40 kotunda) sinema terası ve çarşı terası kafeterya hacimlerine,
– Eski Garaj Sokak (0.00) kotunda düzenlenen hacimler küçük ölçekli kafeterya, dükkân, muhtarlık, ödeme merkezi ve stk birimlerine ayrılmıştır.

Ayrıca yapının kuzeydoğu kolu üzerinde, salonların fuaye ve galeri katıyla ilişkilenen, +12.00 kotundan başlayarak +9.00 kotuna inen küçük bir etkinlik amfisi de bulunmaktadır. Bu küçük lokal amfi yapının iç boşluğuna bakarken, teraslanarak geri çekilen yapının oluşturduğu büyük yeşil amfi kuzeybatıya, Muammer Aksoy Parkı’na ve Çanakkale Boğazı’na açılmaktadır.

Yapı, bünyesinde bulundurduğu bağımsız çalışan aktivite alanlarına girişler ile mekânları özgürleştirmeyi amaçlamış, esnek ve çoklu kullanım imkânı sağlamıştır.

Ticaret birimleri, galeri boşlukları, iç dolaşımı, ıslak hacimleri ve acil durum kaçışları ile kendi içinde işleyen bir sisteme sahiptir. Yapının dışında dolaşan teraslardan bağımsızdır fakat çeşitli kot ve noktalarda bu teraslara bağlanabilmektedir. Ayrıca ticaret ve sanatın buluştuğu yer olan sinema, ticari birimler ile kültürel hacimleri de buluşturmuştur. Cep sinemalarına hem çarşı içinden hem de dışarıdan ulaşılabilmektedir. Esnek kullanım sunan bu tutumla çarşının kapandığı saatlerde izleyici dışarıdan kolayca tahliye olabilecektir. Aynı durum tüm kültürel hacimler için geçerlidir. Yoğunlukla 2. ve 3. katta (+9.00 ve +12.00 kotlarında) yer alan kültür sanat mekânlarına,

A- Çarşı girişinden ya da kapalı otoparktan ortak ana merdiven ve asansörlerle,
B- Eski Garaj Sokak’tan 2. Kat (+9.00 kotuna) kadar çıkan asansör ve merdivenle,
C- Muammer Aksoy Parkı’ndan (0.00 kotundan) kültür katına (+9.00 kotuna) kadar çıkan terasların arasında uzanan merdiven ve rampa aksıyla ulaşılabilmektedir.

Burada ayrı tutulan tek öğe çocuk etkinlik merkezidir. İki katta çözülen çocuk etkinlik merkezinin girişi kültür katı (2. kat, +9.00 kotu) terasından alınmış, ticaret birimlerinin yoğunlukta olduğu 1. kattan (+5.40 kotundan) giriş alınmamıştır. Ayrıca çarşıya kuzeydoğu kolunda +5.40 kotunda teras çıkışı verilmemiştir. Bunun nedeni, kentin gelecekteki sahibi olan çocuğa ayrı bir değer verilmesi ve dolayısıyla diğer tüm mekânlardan daha özel ve korunaklı olması arzusudur. Çocuğun kültür sanat mekânlarıyla ilişki kurması teşvik edilirken, ticari birimler ile arasına mesafe koyulmuştur.

Bunun yanı sıra, tüm mekânlardan acil çıkışlara ulaşmak mümkündür. Ayrıca dış mekâna açılan birimler kolaylıkla teraslardan tahliye edilebilecektir.

Yapı, farklı özellikteki mekânlarıyla bağımsız bireylerden oluşan bir aileye öykünmektedir. Her biri bağımsız çalışabilmekte, aynı zamanda birbirine akan teraslarla çoklu esnek kullanım alternatifleri de sunmaktadır. Kültür sanat katındaki tüm birimler; salon fuayesi, el sanatları atölyeleri, çocuk etkinlik merkezi, performans atölyeleri hatta sinema birimi rahatlıkla dış mekândaki teraslara açılabilecek, yapı teraslarını büyük ve renkli bir etkinlik merkezine dönüştürerek bu enerjinin Muammer Aksoy Parkı’na, oradan cumhuriyet Meydanı’na, Halk Bahçesi’ne nihayetinde kente yayılması, yaratacağı canlılık ile kenti beslemesi sağlanacaktır.

“Çarşı, Yaşam Merkezi ve Çevresi”, kent içinde bulunduğu çevrenin yeşil dokusu ile bütünleşen “beşinci cephe” fikri ile tasarlanarak çevresindeki kamusal açık alanlarda yapılan su yüzeyleri, yaya izleri / oturma / izleme alanlarını da içeren peyzaj tasarımı ile oluşturulan kamusal açık alanlar ile kentin geçmişinden, günümüze ve geleceğine, yenilikçi bir bağ kuracak, Çanakkale kenti için bir çekim merkezi oluşturulmuştur.