Katılımcı (Eremya Çelebi Kömürciyan Mezarı), İstanbul’un Mezarları Tasarım Yarışması

Proje Raporu

EREMYA ÇELEBİ KÖMÜRCİYAN

Eremya Çelebi Kömürciyan, 17.yy Ermeni tarihçi, yazar, şair ve matbaacısıdır. Aile kökeni Erzincan olan Eremya Çelebi, Langa’da doğup büyümüş bir İstanbulludur.

Eserlerine bakıldığında İstanbul, Osmanlı ve Ermeni tarihi ile ilgili önemli bilgilere ulaşılabilmektedir. Eremya Çelebi yazdığı yerlerin mimarisini, etnik yapısını, adetlerini, savaşlarını ve dinlerini rasyonel bir biçimde anlatmaktadır. Kendisini ‘’İstanbul’un Hafızası’’ olarak görmek doğrudur. Fakat mezar taşı günümüze ulaşamadığı için yıllardır kentlinin hafızasında yer alamamıştır.

Bu nedenle Eremya’nın yüksek kültürünü her yönüyle yansıtan bir mezar tasarlanmıştır. Mezarın form, renk, doku ve malzeme gibi tasarım kriterlerinde Eremya Çelebi’nin kişiliği, inancı, gezileri ve hayatı üzerinden referanslar alınmıştır.

MEZAR TAŞI

Eremya’nın İstanbul Tarihi adlı eserinde rotasına başladığı Yedikule Hisarı’nın formundan esinlenilmiştir. Hisar kulesinin çift cidarlı silindir formu yarıdan kesilip yükseklik farkları belirginleştirilmiştir. Elde edilen iki adet kavisli yüzeyin arasında düşey ve yatay iki yarık açılarak bir haç formu oluşturulmuştur. Tipik Ermeni mezarlarında görülen haçkarlar yerine ışık geçiren mütevazi bir haçın tercih edilmesinin sebebi Eremya’nın aydın ve bilge kimliği ile katı dini görüşler karşısında kendi dönemine ve bugüne ışık tutmasıdır.

Mezar taşının yola bakan cephesinde konumlandırılan, iki şerit halindeki geleneksel Ermeni taş oyma desenleri, Eremya’nın Ermeni kimliği ve köklerine karşı olan bağını simgelemektedir.

İki metrelik mezar taşının yüksekliği belirlenirken her iki yanında bulunan mezarlar dikkate alınmıştır. Fakat daha az bir yükseklikte ve insan ölçeğinde olmasına özen gösterilmiştir. Bu sayede insanlara tepeden bakmak yerine onları kucaklayan bir form elde edilmiştir.

Mezar taşının 10 cm çeperli kavisli formunun dayanımını sağlamak için cam elyaf takviyeli beton kullanılmıştır.

MEZAR KAİDESİ

Bulunduğu alanın tamamını kaplamak yerine yanındaki mezarlardan ve yoldan geri çekilmiştir. Böylelikle çevresindeki doğanın devamlılığı sağlanarak Eremya’nın alçakgönüllülüğü, insana ve tabiata yakın oluşu simgelenmiştir. 22 cm yüksekliğindeki kaidenin üst yüzeyi mozaik beton, yan cepheleri ise podima taş tercih edilmiştir. Altındaki zemin ise yol kotuna yükseltilmiştir.

SU OLUĞU

Malzemesi korten çelik olan oluğun formu stilize edilmiş bir İstanbul haritasıdır. Eremya’nın şehirle olan ilişkisi ve gezi rotasını temsil etmektedir.

Suyun yaptığı yansıma, ziyaretçilerin bir başka dönem insanına bakarak bugünün İstanbul’unu izlemesini ve düşünmesini sağlamaktadır.

Su ögesi, Eremya’nın yaşadığı hüzün dolu olayları (Ailesi ve çevresinden verdiği kayıplar, dönem cemaati tarafından hoş karşılanmaması, vb.) simgelemektedir.

Yağmur yağdıkça suyun yenilenmesi ise, tüm bu olumsuzluklara rağmen gezmeye, öğrenmeye ve öğretmeye devam etmesindeki cesareti göstermektedir.

ÇİÇEK KOYMA ALANI VE MEZAR KİMLİĞİ

Çiçek koyma alanı bir Arevakhaç şeklinde tasarlanmıştır. Bu şekil Hristiyanlıkta sonsuzluğu ve Ermeni halkını simgelemektedir. Mezar kimliğinde ismi, doğum-ölüm yılı ve yaptığı işler hem Türkçe hem de Ermenice olarak belirtilmiştir. Çiçek koyma alanının ve harflerin malzemesi korten çeliktir.

Sonuç olarak, tasarlanan mezarlık Eremya Çelebi’nin kültürümüzdeki tarihsel değerini daha görünür kılmış; kentli ile arasında kuvvetli bir bağ kurmuş; önemini hatırlatmaya ve duyarlılığı güçlendirmeye katkıda bulunmuştur.