Katılımcı, İTÜ İşletme Fakültesi Mimari Proje Yarışması

Mimari Rapor

Genel Yaklaşım İstanbul Teknik Üniversitesi İşletme Fakültesi’nin içerisinde yer aldığı Maçka bölgesi ve tarihi karakolhane yapısı, tanzimat sonrası Osmanlı döneminde askeri anlamda yapılan reformların, Cumhuriyet döneminde ise yeni kurulan devletin giriştiği ilerici eğitim hareketlerinin somutlaştığı, çağdaş bir kimlik oluşturma çabalarının izlenebildiği önemli alanlardan biri olmuştur. Bölgenin bu özelliği göz önüne alınarak tasarlanan “işletme fakültesi yapısı ve yenilenen tarihi karakolhane binası”, sanayi toplumundan, bilgi toplumuna evrildiğimiz günümüzde, iletişim ve veri paylaşımı üzerinden kurulan çoklu ağ sistemlerini destekleyecek mekanlar barındırmaktadır. Halihazırda kent- kampüs arakesitinde bulunan hibrit bir üniversite tipolojisi özellikleri gösteren İTÜ Maçka yerleşkesi, kullanıcı ve fakültelerin çeşitliliği ve plan ölçeğinde gösterdiği kurgu itibariyle bir kampüs üniversitesiyken, yerleşkenin güvenlik senaryosu ve kentsel donatıları kullanma eğilimlerine bakıldığında bir kent üniversitesi niteliği taşımaktadır. Nitelikli bir yüksek eğitim yapısı olarak hizmet verecek olan proje, farklı tipteki kullanıcıların hem ders sırasında hem de ders dışı eğitim mekanlarında edinecekleri deneyimi artırmaktadır. Ortaya çıktıkları ilk dönemde sanayi toplumunun yetişmiş eleman ihtiyacını karşılamak amacıyla ‘eğitim’ yönü ağır basan üniversiteler, sanayi toplumunun gerekleri içinde ‘araştırmacı’ üniversite misyonu yüklenmiştir. Günümüzde gelişen bilgi çağının getirdiği yeni nesil üretim ve kontrol süreçleri içinse üçüncü misyon olarak, ekonomik ve sosyal kalkınmaya doğrudan katkı sağlamayı benimsemişlerdir. Bu amaçla, akademik araştırma ve ekonomik kalkınmayı teşvik etmek için evrilen üniversitelerde, sektör ve kamunun bir arada çalıştığı üç sarmal modeli geliştirilmiştir.

İşletme Fakültesi de içinde bulundurduğu bölümler, öğrenci kulüpleri ve toplulukları itibari ile, sektör ve kamu ile sürekli etkileşim ve iletişim içerisinde olması gereken, ekonomik ve sosyal kalkınmaya katkı sağlayabilecek ve özellikle konumu itibari ile bu etkileşimlere açık olan bir fakültedir. Sadece öğretim üyelerinin ve öğrencilerin değil, sektör ve kamunun da içerisinde yer aldığı diğer paydaşların da katılımıyla gerçekleşecek yeni nesil eğitim modelini destekleyecek mekanların tüm kullanıcılar için üretilmesi projenin esas amacı olmuştur.

Silahhane binası ve mevcutta yer alan SUNY Derslik binası arasında devam eden aksın halihazırda doğrudan kentle bağlantısı bulunmaktadır. 56 kotunda devam eden yemekhane / kantin ve konservatuvar binalarının cephelerinin yer aldığı aks ise fakülte kullanıcılarının sosyal ihtiyaçlarını karşıladığı farklı kullanıcı tiplerinin karşılaştığı alanlardır. Mevcut senaryosunda İTÜ üyeleri dışındaki kullanıcıların kampüse erişimi mümkün iken fakülteler içerisine erişimde güvenlikten geçmek gerekmektedir. İşletme Fakültesi, kampüs içerisinde bulunan fakülte ve yabancı diller yüksekokulundan farklı olarak eğitim verdiği bölümler itibari ile farklı kullanıcılar ile etkileşim ve iletişim içerisinde olması gereken bir fakültedir. Özellikle aktif bir şekilde etkinlikler ve atölyeler düzenleyen kulüplerin yanında fakülte öğrencilerin de aktif olarak sektörde çalışan insanlar ile etkileşimde olmasının onların akademik ve sosyal gelişimleri açısından önemli olması fakültenin sosyal yönünün güçlü olmasını gerektirmektedir. Bu bağlamda tasarımımızda üç farklı kamusallık seviyesinde alanlar belirlendi; bu alanlar tüm kullanıcılar tarafından erişilebilen zemin kotu, sadece etkinlik zamanlarında girişin alındığı ve etkinlik katılımcılarının ve İTÜ üyelerinin erişimi olduğu -4.00 kotu ve sadece İTÜ üyelerinin erişebildiği üst kotlardan oluşmaktadır. Böylece gözetimli ve serbest erişimlerin kesişimi ile bir kontrollü kademeli kamusallık sistemi oluşturulmuştur. Bu açıdan güvenlik senaryosu mevcut senaryo ile farklılıklar göstermektedir. Zemin kat tüm kullanıcıların erişimine açıkken diğer kotlara erişim güvenlik kontrolünden geçerek ulaşılan sirkülasyon hatları ile sağlanmaktadır. Böylece bu eğitim mekanının her zaman diliminde ve birçok kullanıcı profili tarafından kullanılabilecek, günlük ve sosyal hayatım eğitim sistemine entegre edildiği bir yapı hedeflenmiştir.

Mekansal Kurgu ve Cephe Kararları

Tasarıma başlamadan önce öğrenci, mezun ve akademisyenler ile yapılan anket sonucunda, mevcut yapının sosyal alanlar, çalışma alanları ve yeşil alanlar konusunda eksik olduğu; kütüphanenin konumu itibari ile yeterli ışık almadığı ve çalışma açısından elverişli olmadığı belirlendi. Özellikle öğrenciler için grup ya da bireysel olarak çalışma alan yetersizliği başlıca sorun olduğu ve çalışmak amacıyla kendi fakülteleri yetersiz olduğundan Maslak Kampüsü ya da alternatif mekanlar kullandığı tespit edildi. Bu bağlamda öncelikli olarak öğrenciler için çalışma alanlarının artırılmasına odaklanılmıştır; ilk olarak girişimcilik ve inovasyon konusunda kendini sürekli geliştiren fakülte öğrencilerinin, girişim fikirlerini geliştirebilecekleri, yatırımcılarla buluşup toplantılar yapabilecekleri, sektörden kişilerle fikir alışverişinde bulunabilecekleri etkinlikler düzenleyebilecekleri, çalışma alanlarının kiralanarak kullanılacağı bir sistemle çalışan bir kolektif alanı; kuluçka merkezi, tasarlandı. Bu merkez girişimcilik konusunda çok başarılı projeler çıkarmış olan İTÜ Çekirdek ekosisteminin bir kolu olarak çalışabilir. Bu alanda bulunan amfi, kuluçka merkezi ve yapı kullanıcıların kullandığı bir sosyal alan olarak işlev görürken; ayırıcı yardımı ile kapatılarak kuluçka merkezinin ya da kulüplerin etkinlik ve atölye düzenleyebilecekleri bir alan olabiliyor. Bu kısmen profesyonel çalışma alanı dışında; bireysel çalışma için kütüphanede çalışma alanları artırıldı, ayrıca zemin kotunda sesli çalışma alanları oluşturuldu. Ayrıca anketlerde belirtilenler neticesinde fakülte öğrencilerinin çok fazla grup çalışması yaptıkları ve sunum hazırladıkları göz önüne alınarak grup çalışmaları için rezerve ederek kullanabilecekleri çalışma odaları yaratıldı.

Tüm kullanıcıların kullanımına açık olan zemin katta kuluçka merkezi, kütüphane, ortak çalışma alanları dışında bu katın ayrıca sosyal bir alan olarak çalışması için kantin ve bahçeye erişim bu katta tasarlandı. Tarihi ve yeni yapılar arasındaki kesite yerleştirilen kantin ve bu iki bina arasındaki koridorda tasarlanan açık alan yapının ana sosyal ve yeşil alanlarını oluşturmaktadır.

Yıl içinde birçok büyük etkinliğe ev sahipliği yapan İTÜ İşletme Fakültesi’nin tasarımı açısından konferans salonunun önemli bir yere sahip olduğunu düşünüyoruz. Bu açıdan 0.00 kotunda yer alan konferans salonuna erişim etkinlik günlerinde mevcut kottan sağlanmaktadır. Etkinliğin birçok farklı oturumda ve çeşitli atölyelerle gerçekleştiği durumlarda konferans salonunu dışında amfi veya sınıfların da kullanılabilmesi için bu kotta bu fonksiyonlara da yer verildi. Ayrıca fuaye alanı geniş tutularak, kokteyl gibi etkinliklerin düzenlenebilmesine; konuşmacı ve dinleyicilerin bir araya gelebileceği ve etkileşim sağlayacakları bir ortam oluşmasına olanak sağlandı.

Akademisyen odaları ve eğitim alanları birbirinden izole edilmeden, birbirleri ile etkileşimde olacak şekilde tasarlanmıştır. +12.50 kotu itibari ile başlayan akademisyen alanları ve amfi/sınıf düzenleri akademisyen ve öğrencilerin karşılaşabilecekleri ve iletişimde olabilecekleri şekilde organize edilmiştir. Akademik fonksiyonlara yeni yapıda yer verilirken, tarihi yapının enstitü ve dekanlık olarak işlemesi planlanmıştır. Bu amaçla, dekanlık birimleri, öğrenci işleri gibi idari fonksiyonlar, laboratuvarlar ve yüksek lisans derslerinin yürütülmesi için sınıflar tarihi yapıda çözülmüştür.

Yapının plan kurgusu 2. kat ve bunun üzerindeki katlarda yalnızca İTÜ mensubu kullanıcı veya fakülteye giriş iznini sağlamış kişilerce deneyimlenebilen akademik personel odaları, misafir akademisyen odaları, derslik-amfi mahalleri ve bunların yer yer ortak olarak da kullanabildikleri mekanlar ile avluları barındırmaktadır.

Personel odaları enstitü olarak yeniden programlandırılmış tarihi karakolhane binasına bakan cephede, tamamına doğal havalandırma ve doğal aydınlatma sağlanacak biçimde konumlandırılmıştır.

Tarihi karakolhane yapısına bakan kısımda odalar 4 adet kütlenin çeperine yerleştirilmiş, orta alanlarında ise kullanıcıların sosyal deneyimlerinin pekiştirilmesi amacıyla ortak alanları yerleştirilmiştir. Bu cephede binanın 2 adet yangın kaçışı bulunmaktadır.

Güneybatı yönüne bakan bu cephede yapının şeffaflık oranının kontrol altına alınması amacıyla ikinci bir cidar yerleştirilmiş, bu cidarın tasarımında belirleyici unsur, alan çevresinde yer alan tarihsel yapıların varlığı olmuştur.

Yapı kente dönük olan kuzeydoğu cephesini fiziksel koşulların elverdiği ölçüde açarken/şeffaflaştırırken, güneybatı cephesinde bu şeffaflık oranına tarihsel dokunun parametrelerini de ekleyerek güneş ışığını kontrol altına almaktadır.

Kuzeydoğu cephesine yerleştirilen öğrenci mekanları ve amfilerin olduğu alanlarda yapı şeffaflıkları azami düzeyde tutulmuştur. Binanın öğrenci ağırlıklı genel sirkülasyonunun bu kısımdan yapılması öngörülmüş ancak akademik personel odalarının bulunduğu cephede yapıya 60 kotundan başlayacak şekilde 2 adet ek asansör yerleştirilmiştir.

Çevre Düzenlenmesi ve Peyzaj Kararları

Yaptığımız saha araştırmalarında, fakültenin eski kullanıcılarından aldığımız kritik mekan kalitesi yüksek bir açık alanın eksikliği ve alan içi mekansal kopukluklar idi. Proje açık alan tasarımı bu doğrultuda açık alan kullanımını artıracak geniş yeşil yüzeyler oluşturma ve kampüs içi dolaşım sürekliliğini sağlama ekseninde şekillenmiştir. Eğimli geniş yeşil yüzeyler ile kampüsün dış mekan sosyalleşme ihtiyacı karşılanması hedeflenir, kamusal ve yarı kamusal alanlar olarak iki farklı yeşil yüzey kurgulanmıştır. Açık alanların kullanımı tamamen kamusal ve yayalaştırılmıştır (ancak servis araçları ile kısmi kullanım) ve orta bahçe ve ön bahçe kullanımı kot farklılıkları ve bitkilendirme ile ayrılarak psikolojik / algısal bir sınır oluşturur ve bu mekanları fakültenin kendi kullanıcılarına özelleştirerek yarı kamusal mekânsal kullanımlar sunarlar. Oluşturulan geçirimli yüzeyler, Maçka Park’ı ile kent kampüsünün bağlantısını kuvvetlendirirken, öneri yapı Silahhane aksında okunaklılık ve görsel / fiziksel bir bağlantı kurar. Maçka Park’ı – öneri yapı, Silahhane – öneri yapı aksları omurgasında şekillenen kent kampüsü önerisi bu iki ana aksta kot çözümleri ile kampüs içi dolaşımın sürekliliğini artırır. Böylece kampüs içi iki ana aks öneri yapı ile tarihi yapıları bütünleştirerek, okunabilir, ulaşılabilir ve yeşil bir açık alan kurgusu sağlar. Alandaki otoparklar ve ana aksların sert zeminleri için geçirimli yüzeyler düşünülerek, sürdürülebilir ve enerji etkin bir kampüs tasarımı oluşturma fikri desteklenir. Peyzaj tasarımında formlar yapının rijitliğine kontrast oluşturacak biçimde akışkan bir mekan yaratma fikri ekseninde şekillenmiştir ve yapının rijit formunu sararak topografya – kütle ilişkisini güçlendirir. Açık alan kurgusu ve yapı içi sirkülasyon birlikte şekillenerek bütünsel bir mekan kurgusu sağlar, açık ve kapalı alan etkileşimlerini artıran, net ve temiz bir tasarım dili oluşturma ilkesi benimsenmiştir. Bitkilendirme tasarımı mekansal yönlendirme sağlayıcı, sınırlayıcı ve toplayıcı nitelikler gözetilerek yapılmıştır.