Rapor
3.1. Tasarım Senaryosu ve Tasarım İlkeleri
Çorlu kenti özellikle İstanbul da bulunan sanayinin desantarilizasyonu sonrasında kent bütününde oluşan hızlı göçle birlikte meydana gelen konut ihtiyacına göre şekillenmiştir. Bu sebeple ağırlıklı olarak sanayi alanlarında çalışanların yaşadığı bir kent konumundadır. Hızlı kentleşmenin getirdiği hızlı mekan oluşumu, bireyin dış mekanla ilişki kuramayacağı alanların oluşmasına neden olmuştur. Özellikle sosyal mekanlarda oluşan eksikliklerin getirdiği yetersizlik Sosyal gruplarda (Kapalı yerleşimler, toplu konutlar gibi) mekansal ayrışmanın etmenlerinden biri haline gelmiştir. Hızlı gelişen teknoloji sayesinde de bireyin mekansızlaşması derinleşmektedir.
“Tema”nın geliştirilmesine yönelik 4 temel tasarım ilkesi belirlenmiştir.
1-Güvenli Mekan: Kentli özellikle kendi yaşadığı çevrenin ister istemez bir unsurudur. Birey mekanla direkt ya da dolaylı ilişki içindedir. Bu ilişki aslında birey-sokak, birey-park, birey-yaya yolları, birey-araç yolları gibi aktif alanlarla sağlanmaktadır. Bu alanların güvenli mekanlar olması tasarım ilkesi olarak belirlenmiştir.
Hedef-1: Yaya – Araç ilişkileri mecbur kalınmadıkça birbiri ile bir araya getirilmemesi hedeflenmektedir.
Strateji1: Tasarım Alanı içinde geçmek zorunda olan 35 m genişliğinde imar yolunun yaya bölücü olması nedeni ile arazi eğim kotlarından faydalanarak yaya köprüsü geliştirilmesi.
Strateji2: Bisiklet kullanımına yönelik çözümler geliştirilmesi
Hedef-2: Yaya- Araç ilişkilerinde yaya öncelikli çözümler hedeflenmektedir.
Strateji1: Konut birimlerinde araç eksik veya araç dezavantajlı alan tasarlanması.
Hedef-3: Yarı-açık ve açık mekanların geçirimli olması hedeflenmektedir.
Strateji 1: Açık mekanlarla yarı açık mekanlar arasındaki ilişkiyi sağlayacak açık konut tipolojileri tasarlanması.
Hedef-4: Açık mekan kullanımlarında çeşitlilik sağlanarak bireyin dış mekanı sahiplenmesi hedeflenmektedir.
Strateji 1: Açık mekanlarda bireyin sosyal ve kültürel aktivite yapacağı alanların tasarlanması
Strateji 2: Açık mekanlarda bireyin rekreatif ve sportif ihtiyaçlarına yönelik alanların tasarlanması
Hedef-5: Doğal Afet durumlarına hazır mekanların üretilmesi hedeflenmektedir.
Strateji 1: Açık ve Yarı-Açık Alanların doğal afet durumlarında toplanma ve barınma ihtiyacına yönelik esnek kurgulanması.
2-Sürdürülebilir Mekan: Küresel iklim değişikliği ile birlikte yaşadığımız dünyanın gelecek kuşaklara aktarılması önem arz etmektedir. Özellikle mekanın doğal unsurlarına yapılacak müdahale daha güvenli ve gelecek kuşakları düşünülerek yapılmalıdır. Hızlı kentleşme ile dünya üzerinde oluşturduğumuz karbon izimiz her geçen gün artmaktadır. Kentin olduğu gibi yapı kütlelerinden oluşması hem yaşanabilir mekanlardan uzaklaşmaya hem de geleceği belirsiz bir dünya sorununa neden olmaktadır. Özellikle günümüzde temiz gıdaya ulaşmakta birey daha dezavantajlı konumdadır. Yapılaşmış çevrenin daha beton ağırlıklı gelişmesi insanın doğadan uzaklaşmasında bir etmen olarak görülmektedir. Bu sebeple sürdürülebilir mekan ilkesi tasarım ilkesi olarak belirlenmiştir.
Hedef-1: Tasarım alanın içinde bulunan doğal ve yapay eşiklerin kendi tabiatına uygun (drenaj v.b.) olarak tasarlanması hedeflenmektedir.
Strateji 1: Tasarım alanında bulunan vadilerin doğal drenajı sağlayacak şekilde rekreatif amaçlara yönelik tasarlanması
Strateji 2: Alanın içinden geçen Enerji nakil hattının rekreatif amaçlara yönelik tasarlanması
Hedef-2: Tasarım alanın bireyin doğa ile direkt ilişki kurabileceği hatta bundan fayda sağlayabileceği alanlara dönüşmesi hedeflenmektedir.
Strateji 1: Yeşil alan kurgusunda kentsel tarım alanları gibi çözümlerin geliştirilmesi
Strateji 2: Kentsel açık alanlarda aktif alan kullanımı daha yoğun tasarımlar kurgulanması
Hedef-3: Tasarım alanında doğal olarak bulunan temiz yenilenebilir kaynaklardan fayda sağlanması hedeflenmektedir.
Strateji 1: Yeşil alan kurgusunda güneş tarlası, yağmur hasatı gibi çözümlerin geliştirilmesi
Strateji 2: Kentsel tarım alanında oluşan kompas atıkların geri dönüşümün sağlanmasına yönelik alanların kurgulanması
3-Harici Mekan: Günümüz kentli bireyinin dış mekan kullanımları incelendiğinde rekreatif unsurlar dışında dış mekanda fazla ilişki kurmadığı görülmektedir. Günümüzde internet çağının getirdikleri, hizmetlere hızlı ve emek harcamadan ulaşma kolaylığı sağlaması bireyin dış mekandan uzaklaşmasına sebep olmaktadır. Örneğin birey evinde oturarak çarşıya çıkmadan rahatlıkla giyim alışverişi, yeme içme gibi ticari eylemleri yapabilmektedir.
Geleneksel mahalle tipolojimiz incelendiğinde çeşme, fırın ve kahve vb. alanlara birey kendi evi içinde çözümler getiremediği için sürekli dış mekanla zorunlu ilişki içindeydi. Bu durum sayesinde birey toplumla rahat diyalog geliştirmekteydi, komşuluk ilişkileri güçlüydü. Günümüzde değişen dış mekan kullanımları mahalleli ilişkilerini ve komşuluğu bitirmiştir. Ayrıca hızlı kentleşmenin getirdiği hızlı mekan oluşumu kentsel sosyal alanlardaki eksiklik sosyal grupların mekansal ayrışmasına etki etmektedir. Harici mekan ilkesi sayesinde kolaylaşan imkanların verdiği rahatlıkla dış mekandan uzaklaşan bireyin tasarım sayesinde dış mekana çıkmaya zorlayarak sosyalleşmesine katkı sağlanması hedeflenmektedir.
Hedef-1: Bireyin barındığı mekanın sadece evi olmasından ziyade dış alanın da barındığı mekanın bir unsuru olmasını hedeflenmektedir.
Strateji 1: Yarı açık mekanların veya sokakların bireyin rekreatif veya sportif ihtiyaçlarına yönelik kurgulanması
Hedef-2: Tasarım alanında belirlenen mekanların bireylerin ihtiyaçlarını karşılayacak 2 veya daha fazla fonksiyonu içinde barındıran mekansal kurguların oluşturulması hedeflenmektedir.
Strateji 1: Yaya köprüsü üzerinde haftanın belirli günleri kullanılacak pazar alanlarının tasarlanması
Strateji 2: Tasarım alanın çevresinde yer alan eğitim alanlarının mahallenin parçası olmasını sağlamak için okul dışı sınıf alanı tasarlanması
Strateji 3: Afet durumu düşünüldüğünde özellikle açık alanların afet durumunda barınma ve toplanma ihtiyacına yönelik esnek bir şekilde dönüştürülmesine olanak verecek şekilde tasarlanması
Hedef-3: Bireyi dış mekana taşıyacak çözümler üretilmesi hedeflenmektedir.
Strateji 1: Konut bölgelerinde aynı zamanda bireyin kültürel ihtiyaçlarına yönelik cep sineması gibi çözümlerin tasarlanması
Strateji 2: Konut bölgelerinde aynı zamanda bireyin rekreatif ihtiyacına yönelik piknik alanları gibi çözümlerin tasarlanması
4-Yaşam Dostu Mekan: Hızlı nüfus artışı bireyin geri planda tutulduğu mekanların oluşmasına neden olmuştur. Bu durum bireyleri yalnızlaştırmıştır. Özellikle sanayileşmenin yoğun olduğu Çorlu gibi kentlerde sosyal ve kültürel alanların geri planda tutulması kentin ağırlıklı olarak yatakhane hüviyetine dönüşmesine neden olmuştur. Hızlı kentleşme ile mekan tek tip birey üzerinden kurgulamıştır. Bu durum toplumun bütün bireylerine özellikle de dezavantajlı kesimlerin ihtiyaçlarını karşılayamayan mekanları oluşturmuştur. Mekanlar tasarlanırken daha fazla ve daha aktif sosyal alanlar, kültürel alanlar, rekreatif alanlar ve spor alanları kurgulanmalıdır. Bu sebeple Mahallenin Yaşam dostu mekan olarak kurgulanması tasarım ilkesi olarak belirlenmiştir.
Hedef-1: Bireylerin sosyal ve açık mekanları aktif kullanmasını sağlayacak kullanımların kurgulanması hedeflenmektedir.
Strateji 1: İnsanların doğaya dönmesini sağlayacak tarım alanı tasarlanması, Sokakların bireylerin sosyal, kültürel ve rekreatif ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde kurgulanması. Örnek açıkhava cep sineması topluluk lokali vb.
Hedef-2: Tasarım alanın tamamında toplumun en dezavantajlı bireylerinin mekanı rahatlıkla kullanmasına imkan sunacak yaklaşımların geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Strateji 1: Yaya alanlarının mümkün olduğunca evrensel tasarım ilkelerine göre kurgulanması
Hedef-3: Tasarım alanında özellikle sanayi çalışanlarının ihtiyacı olan konut tipolojilerinin geliştirilmesi hedeflenmektedir.
Strateji 1: Konut birimlerinin aile tipolojilerine göre çocuksuz, 5 yaşından küçük çocuklu ve 5 yaşından büyük çocuklu ailelere yönelik tipolojilerin kurgulanması
Hedef-4: Tasarım alanında mahallenin ihtiyacına yönelik olarak ticari kurgu hedeflenmektedir.
Strateji 1: Tasarım alanı çevresinde yer alan eğitim alanı ve sağlık alanı gibi donatı alanlarına alt merkez oluşturulması
Strateji 2: Tasarım alanında geliştirilen kentsel tarım alanında üretilen ürünlerin satılmasına yönelik pazar alanının kurgulanması
3.2. Tasarım Senaryosunun ve Tasarım İlkelerinin Mekan Oluşumuna Etkileri
Tasarım Alanından 3 tip konut bölgesi, Kültürel niteliği ve Ticari niteliği olan bir mahalle merkezi tasarlanmıştır. Ağırlıklı olarak konut-mekan arasında direkt ilişki kurulmuş alanın tamamı açık yeşil alanmış gibi kurgulanmıştır. Bu sebeple kentsel açık yeşil alanlar ile yarı açık yeşil alanlar arasında kesintisiz geçirgen bir yapı kurgulanmıştır.
Konut tipleri 3 bölgenin özelliklerine göre şekillenmiştir. A bölgesi çocuk dostu sokak (Woonerf), trafiğin yavaş aktığı sokağın aynı zamanda evin bir ön bahçesi olarak kullanıldığı ve açık yeşil alanın bir parçası olarak kurgulandığı bir bölge olarak tasarlanmıştır. Anne babanın çalışan olduğu ve okul çağında çocuğu olan ailelere yönelik mekanlar olarak düşünülmüştür. Bu bölgede sokakta araç trafiği akşam saatlerinde ve tek yönlü olarak uygulanacak olup; Gündüz saatlerinde ağırlıklı olarak çocukların kullanımında ve daha çok aktif oyun alanı olarak düşünülmüştür. B bölgesinde Avlu tipi konutları düşünülmektedir. 0 – 5 yaş arası çocuklu ailelerin kullanıma yönelik olarak güvenliğin ön plana çıktığı avlu içine aracın girmediği ağırlıklı olarak araç otoparklarının konut bloklarının dışında yer aldığı mekanlar olarak kurgulanmıştır. Avluların özellikle dış mekanla ilişkisi net geçirgenliklerle sağlanmıştır. Avlular yarı açık yeşil mekandan ziyade geçiş peyzajını sağlanması ile ana yeşil kurgunun bir parçası olmaktadır. C bölgesi konut bloklarının üst üste oturduğu teras kullanımının ağırlıklı yeni evli veya bireysel kullanımın oluştuğu teras evler bölgesidir.
Mekanın şekillenmesinde harici kullanımlı fonksiyonlar etkin olmuştur. Bunlar tarımsal ürünlerin yetiştirilebilecek nitelikte olan mahallede yaşayan insanların ekim dikim yapabildiği kendi ürettiğini rahatlıkla yiyebildiği aynı zamanda rekreatif ihtiyaçlarını karşılayacak nitelikte mekan olarak tasarlanmıştır. Özellikle
3.3. Çevre Plan Kararlarının Mekan Oluşumuna Etkileri
Çalışma Alanın çevre planları incelendiğinde şekil birde görüldüğü üzere alanın kuzey doğusunda sağlık alanı kuzey batısında ilkokul alanı, güzey doğusunda mesleki teknik öğretim alanın ve orta öğretim alanın planlandığı anlaşılmaktadır. …… hattından geçen ve …. hattına giden yaya ulaşımı hem mahalle ile bu alanların birleşmesi sağlanmış hem de bu alanların birbiri ile ilişkisinin kurulması hedeflenmiştir. Tasarım alanından bu alanlara direkt ulaşımın olması sebebi ile alanda bu kentsel donatıların çözümüne yönelik bir karar getirilmemiştir. Ancak çevre plan fonksiyonları incelendiğinde sosyal-kültürel tesis alanlarının tasarım alanına direkt ilişki kuramadığı anlaşıldığından Tasarım alanı içinde tasarlanmıştır. Özellikle eğitim alanlarının varlığı bulanların ihtiyaçları göz önüne alındığından hem bu alanlara hem de mahalleliye hizmet edecek konumda olan şekildeki alana önerilmiştir.
Alanda özellikle yaya dostu sokakların tasarlandığı A bölgesine yakın konumda daha çok eğitim çağına gelmiş çocuklu ailelerin yaşadığı alanların kurgulanmış olması sebebi ile Anaokulu önerilmiştir.
3.4. Ulaşım Kararlarının Mekan Oluşumuna Etkileri
3.5. Peyzaj Kararlarının Mekan Oluşumuna Etkileri
Açık alanların tasarlanmasında 3 ana omurga kurgulanmıştır.
Bu 3 ana omurga etrafından kurgulanan peyzajın temel hedefleri;
Konut alanlarının iç avluları bu üç omurgayı birbirine bağlayan ve aynı zamanda bu peyzaj alanlarının bir unsuru olan geçiş peyzajıdır. 3 ana yeşil alan omurgasının etkisiyle konut tipolojileri farklılık göstermektedir. Alanda 3 tip konut bölgesi tasarlanmıştır.
Alanda kurgulanan kentsel tarım alanı ile hedeflenen;
Kentsel tarım sürdürülebilir kentsel gelişmenin sağlanması açısından önemli bir araçtır. Kentsel tarım alanları sadece hobi faaliyetleri değil kurulduğu bölgede kent içi doğayı koruyan alanlardır. Çorlu gibi sanayi ile gelişen bir kentte insanların yeniden toprak ile bütünleşmesini, çocukların yedikleri sebze ve meyveleri nasıl yetiştirildiğini öğrenmelerini sağlayacak ve kirli havayı temizleyecek bir alandır.
Alanda kurgulanan Kentsel tarımın en önemli faydalarından biri de insanları sosyalleştirmesi olacaktır. Eski mahalle kültürlerinden gelen komşuluk ilişkisi günümüzde giderek zayıflamış ve bireyselleşen insanlara dönüşmüştür…
Kentsel tarım mahallelinin bireylerini bir araya getirerek kişilerin topluluk lokali ve tarım parsellerinde zaman geçirmelerini birbirileri ile iletişim kurmalarını sağlayacaktır. Çocuklar tarım parselleri arasında oyunlar oynayabileceklerdir. Aynı zamanda burada üretilen ürünler köprünün haricen kullanımı kapsamında kurulacak Pazar alanında satılacaktır. Mahalleli hem kendi yetiştirdiği ürünler i satma imkanı bulacak hem de kurulan Pazar alanında güvene dayalı ilişkiler tesis edilecektir. Mahalleli için maddi bir imkânda sağlayacaktır.
Kentsel tarım alanında sulama için bir havuz yapılmıştır. Aynı zamanda bu havuz alanın doğal eğiminden faydalanarak düşük kotta tasarlanmış ve yağmur suyunun bu alana toplanmasına olanak sunmaktadır. Kentsel tarım alanı içinde güneş tarlası kurgulanarak alanın kendi enerjisini üretmesi hedeflenmektedir.
Alan içinde bu yeşil alanlar haricinde mahallenin toplanabileceği, ticaret ve kültürel faaliyetlerini gerçekleştirebileceği 3 odaklı meydanlar tasarlanmıştır (köprü ve çevresi, cami etrafı ve kültürel tesis etrafı). Açık alanda okulsuz sınıf faaliyetlerinin yapılacağı bir alan kurgulanmıştır. Alanda bisiklet kullanımını teşvik etmek için bisiklet yolları kurgulanmıştır. Bisiklet yollarının sürekliliği göz önünde bulundurulmuştur. Alanda yaya dostu bir ulaşım amaçlanmış ve tüm alan içinde mahallelinin bir mekandan diğer mekana ulaşımı yaya sürekliliği hedeflenerek tasarlanmıştır.
Alanın bitkisel tasarımın Tekirdağ doğal bitki örtüsünde yer alan bitkilerin kullanılması hedeflenmektedir. Yaya yolları ve meydan alanlarında Acer campestre (ova akçaagacı), Tilia argenta (Ihlamur), Oercus petrea (Meşe), Carpinus betulus (Gürgen), Pinus nigra (Kara çam); konut bölgelerindeki yeşil alanlarda ağırlıklı olarak Cornus mas (Kızılcık) ve Cercis siliquastrum (erguvan) düşünülmüştür.
Yarışma alanında planlama ölçeğinde verilen kararlar ve genel yaklaşım kurgusunu oluşturan yaya dostu ve güvenli sokaklar ile peyzaj alanlarının mahalle boyunca kesintisiz sürekliliği, konut alanlarının oluşmasını sağlayan en önemli faktörlerdendir. Mahalle biçimlenişinde oluşturulan üç ana omurga, yerleşim biçimini de şekillendirmiştir. A Bölgesi olarak geçen, harici mekan kullanımına teşvik eden güvenli sokak tasarımı (woonerf), bu bölgede şekillenen konutların müstakil kullanıma yönelmesini ve konut-sokak ilişkisinin de bu tekillik sayesinde güçlü tutulmasını sağlamıştır. Okul çağında çocukları olan aileler ana hedef alınarak konut büyüklükleri hesaplanmış, alandaki yaşam buna yakın kurgulanmıştır. İki katlı kurgulanan konutlar kendi otoparklarını bünyesinde barındıracak, sokak boyunca araç parkı yer almayacaktır. Misafir kullanımına yönelik araç parkları bu bölgenin çevre omurgasında düzenlenmiş, senaryo bu şekilde temellendirilmiştir. Konutlar arka bahçe olarak adlandırılan özel alanlara da sahip olup, mahremiyeti de içinde barındırmaktadır. Geleneksel mahalle kültürümüzde sokağı en iyi yaşayan ve sokağa dokunan konut tipinin müstakil kullanımlı evler olması, bu bölgede konut tasarlarken yola çıkılan başlıca etmenlerden olmuştur.
Alanda B bölgesi olarak tanımlanan avlulu evler, ana meydandan başlayıp iki alan boyunca uzanan yeşil alanın sürekliliğini yapı biçimlenişiyle sağlamaktadır. Ada sınırlarına tam yerleşen kütle, peyzaj kurgusunu devam ettirecek şekilde iki yerinden yırtık açılarak iki ana parçaya bölünmüştür. Kentsel tarım ve sosyal donatı alanına cephe veren ana yola paralel cephelerde zemin katlarda yaratılan geniş açıklıklar, yaya ve yeşil sürekliliğin kesintisiz olmasına elveriş sağlamaktadır. Kütleler 2, 3 ve 4 katta farklılaşarak yükselirken, bütüncül bir kütle hissi bu şekilde kırılmaya çalışılmıştır. Özellikle küçük çocuklu ailelere hitap etme potansiyeli olan bu konut alanı, güvenli mahalle, güvenli sosyal çevre yaratımı açısından önem kazanmaktadır. Sınırlayıcı bir avlu ile hakimiyeti kolaylaştırırken, yapıların tamamen kapalı kütleler olmaması ile içe dönük ve kapalı bir döngüde yaşayan insan prototipinin kırılması amaçlanmıştır. Daire tipleri oluşturulurken ağırlıklı olarak çok odalı konutlara yer verilirken, daha küçük konut alternatifleri de üretilerek ayrışma önlenmeye çalışılmıştır. Konut otoparkları avlu adalarının çevresindeki yol kenarlarında yapılan ceplerle çözülmüş, yaya-araç karşılaşmasını minimuma getirmek hedeflenmiştir.
C bölgesini oluşturan teras evler çocuksuz aileler, yeni evli ya da tek yaşayan insanların kullanımına olanak sağlayan bir tipolojide çözümlenmiş, az sayıda insan yaşamına olanak verebilecek küçük m2’lerde fonksiyonel olarak yaşam kalitesini arttıran özel-açık alan kullanımına imkan tanıyan çözümler üretilmiştir. Bu bölgede otopark alanının ada içerisinde çözülmesi diğer alanlara göre daha olanaklı olduğundan, araç giriş çıkışına kontrollü şekilde müsaade eden otopark sistemi oluşturulmuştur. Ağırlıklı 1+1 odalı ve 2+1 odalı konutlar bu bölgede yer alırken, her dairenin kendi teras bahçeleri oluşturulmuş; tüm sosyal ve peyzaj alanlarına cephe veren arazi şekli nedeniyle manzara kullanımı bu teraslarla sağlanmıştır. C bölgesindeki konutların eğimli kısmında ayrı bir kütle çözümlemesi yapılarak eğime oturtulmuş, zemin katlarında oluşan birimler yine mahalle esnafının yer alabileceği ticari birimlere dönüştürülmüştür. Bu bölgenin diğer ticari birimlere uzaklığı nedeniyle alan içinde bu fonksiyonun tekrar kurgulanması gerektiği düşünülmüştür.
Tüm konutlarda çevre ilişkileri dışında biçimleniş ve malzeme kullanımda algı olarak geleneksel Trakya mimarisinde kullanılan cumbalar baz alınmış, yapılarda bu cumbalara referans veren çıkma şeklinde balkonlar ya da kütlenin kendi içinde öne doğru biçimlenmesiyle doğal cumba efekti yaratılmaya çalışılmıştır. Bu şekilde taklitten uzak ama ilham alan bir biçimleniş oluşturulmaya çalışılmıştır. Cephelerde yer yer yatay ahşap lata kullanımları da yine Trakya bölgesindeki geleneksel konutta kullanılan malzemenin sürekliliğini farklılaşarak sağlamaktadır.
Konut bölgeleri dışında, her iki bölgeyi birbirine bağlayan arazi eğimlerine göre şekillenerek engelsiz erişime destek veren köprüye bir fonksiyon yüklenmiş ve mahallenin kentsel tarım alanlarında yetiştirdiği ürünleri satabileceği bir pazar alanı kurgulanmıştır. Bu alan üzerinde asma germe tenteler kullanılarak, geleneksel pazar anlayışının yeni yorumla aynı şekilde sürdürülmesi hedeflenmiştir.
Köprüyü birbirine bağlayan iki ayağa eklemlenen ticari birimler iki konut bölgesinde mahallenin ihtiyacı olan gereksinimleri karşılamak üzere hizmet vermektedir.
Eğime oturan ve çevre peyzajıyla bütünlük oluşturması hedeflenen kültürel tesis ile harici kullanıma alışkanlık kazandırmayı hedefleyen okul dışı sınıf alanları, tüm mahalle kurgusuyla bağlantılı olarak oluşturulan diğer yapı adalarını oluşturmaktadır.