Katılımcı (MEES Mimarlık), Kamu Binaları Tasarımı Fikir Yarışması Erzurum Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü Hizmet Binası

Proje Raporu

KAVRAMSAL ANLAM

Gençlik ve Spor Bakanlığı’na bağlı İl Müdürlüklerinin asıl görevi donanımlı bir gençliğin yetişmesine katkı sağlayarak, spor ve çeşitli aktiviteler ile örüntülü, soran, araştıran, üreten bir gençlik için hizmet vermektir. Bu anlamda il müdürlükleri; gençlerin, ilgi, ihtiyaç ve beklentilerini karşılayacak bilimsel, kültürel, sanatsal ve sportif faaliyetler düzenlemek, eğitim ve istihdamlarına yönelik kurs ve seminerler vermek, kültürel değerlerin benimsenmesine ve yaşatılmasına katkı sağlamak, saygı ve sevgi bilinci aşılamak, bilgi ve iletişim teknolojilerine erişimi etkin kılmak gibi görevler üstlenmektedir.

Tasarım kurgusunda, Erzurum Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nün üstlendiği bu görevler ile salt ofislerin /müdürlüklerin olduğu yönetimsel bir bina olarak düşünülmemekte, müdürlük işlevlerinin yanı sıra, hizmet ettiği gençlere yönelik olarak farklı fonksiyonlar içermesi ve tüm Erzurum halkına da hizmet ederek, birlikteliği güçlendirecek, spora teşvik edecek, gelenek ve kültürümüzün devamı için eğitim ve etkinliklere zemin hazırlayacak mekanlar geliştirilmiştir.

Erzurum Kenti ve Geleneksel Dokusu
Binlerce yıla dayalı bir yaşam geleneği olan Erzurum kenti, medeniyetler beşiği Anadolu’nun, medeniyet çeşitliliğiyle beslenen kadim bir toprak parçasıdır. Aynı zamanda tarihte önemli ticaret güzergahlarından olması ile çok uzak medeniyetlerin dahi geçiş noktası, uğrak yerlerinden biri olması çok boyutlu bir kültür ve geleneğe sahip olmasında etkili olmuştur.

Erzurum kenti, soğuk iklim bölgesinde yer alması ve coğrafi koşulların getirmiş olduğu verilerle kendine has bir dokuya ve mimari kimliğe sahiptir. Kışları sert ve yoğun kar yağışlı geçmekte, şiddetli batı rüzgarları görülmektedir. Bu durum Erzurum Geleneksel mimarisinde de kendini göstermektedir. Geleneksel Erzurum evlerinin ana yapı malzemesini taş oluşturmaktadır. Ayrıca ahşap da ikincil yapı malzemesi olarak kullanılmaktadır. Erzurum evlerinde çıkmalar önemli bir yere sahiptir. Pencereler ise soğuk kış şartlarının etkisinden dolayı küçük tutularak, genellikle çift katlı olarak yapılmaktadır. Bu verilerden referans alınıp, yorumlanarak tasarımda kullanılmıştır.

TASARIM STRATEJİSİ

1. Erzurum – Yakutiye Kent Analizi
Erzurum kenti, Doğu Anadolu Bölgesi’nin Erzurum-Kars Bölümü’nde yer almaktadır. Kent, kuzeyde Dumlu Dağları, güneyde Palandöken Dağları ve doğuda Kargapazarı Dağları tarafından çevrilmiş ve Erzurum Ovası’nın güney ve doğu kesimlerinde kurulmuştur. Kentin merkezi bölümü ve özellikle tarihi çekirdeği olan Yakutiye ilçesi, ovaya göre belirgin bir şekilde eğim kazanmış ve Kuzey-Güney doğrultulu küçük dereler tarafından yarılmış olan birikinti yelpazesi üzerinde kurulmuştur. Kentin tarihi çekirdeğini de meydana getiren Yakutiye, aynı zamanda Erzurum’un en fazla nüfusa sahip ilçesidir.

2. Tasarım Alanı
Tasarım alanı, Erzurum kentinin kuzeybatı aksında, Yakutiye ilçesinde, tarihi merkeze yakın konumda yer almaktadır. Erzurum havaalanı yoluna paralel konumdadır. Alanın batısında olimpiyat parkı, doğusunda konut bölgesi, güneyinde alışveriş merkezi, kuzeyinde henüz yapılaşmamış bölgeler mevcuttur. Alanın gelişme bölgesinde olma durumu, mevcut kent yapısıyla ilişkisi anlamında potansiyel olarak yorumlanmış, kentsel tasarım stratejisi olarak kamusal kullanımlar ile geliştirilen ve kente katkı sağlayan bütünleşik bir yapı tasarımı öngörülmüştür.

3. Tasarım Ana Yaklaşım Kararları
Tasarımın ana kurgusunda, kentsel ölçekten mekansal ölçeğe kadar tasarımın kapalı, açık ve yarı açık mekanlarının kent ve kentli ile olan ilişkileri dikkate alınmıştır. Bu anlamda geliştirilen stratejiler üzerinden tasarım kurgusu oluşturulmuştur.

3.1. Kentsel Tasarım Stratejileri
Tasarımın kentsel dokuyla kurduğu ilişki; meydan, amfi, etkinlik alanları gibi kamusal kullanımlara ve sportif faaliyetlere yönelik açık mekan kurguları üzerinden kente değer katılması ve yeşil alanlarıyla sürdürülebilir bir kent olmanın gerekliliğini vurgulayan önemli bir rol üstlenmektedir.

Alanın kent merkezinin çeperinde olması nedeniyle bölgenin gelecekte potansiyel gelişim bölgesi olacağı öngörülmektedir. Tasarım alanının, batı sınırında yer alan Olimpiyat Parkı ve içindeki işlevler ve alanın yakın çevresinde yer alan stadyum ve diğer sportif işlevler ile tasarımda öngörülen açık alan kurgularının kent için sosyokültürel ve sportif faaliyetlerin odak noktası olması hedeflenmektedir. Erzurum kentini, ülkemizde bu anlamda rol model olma yolunda destekleyecek bir yapı tasarımına gidilmiştir. Özellikle üniversiteler arası kış oyunları için öneme sahip Erzurum’da, Erzurum Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nün kendi yapısıyla bütünleşik oyun alanlarının ve kamusal mekanların olması yapının kendisine de artı bir değer katarak gençlerle ve halkla bütünleşik bir yönetim anlayışına da zemin hazırlayacaktır.

3.2. Problem Tarifi
Kamu yapılarının, kentten ve kentliden kopuk, kendi içine kapalı bir yapı olarak tasarlanması ve bu tür yönetsel yapıların kamuyla iç içe olmak yerine yalıtılması büyük bir sorun oluşturmaktadır. Müdürlük binalarının salt resmi kurum olarak görülüp özellikle her gün çalışan/sürekli kullanıcıya yönelik etkinlik /dinlenme mekanları düzenlenmemesi, müdürlük binalarının hangi amaca hizmet etmek üzere yapıldığı ve bu amaç doğrultusunda gençlik ve spora hizmet ediyorsa gençlerden ve sportif faaliyetlerden ayrı düşünülmesi asıl sorunu oluşturmaktadır. Hizmetler, hizmeti sağlayan ve hizmeti alanlar iç içe olduğu müddetçe değer kazanıp, gelişim gösterecektir. Birlik ve beraberlik duygularının gelişimi ile ülkemize faydalı, donanımlı gelecek nesiller yetişmesine katkı sağlanacaktır.

4. Mimari Tasarım Yaklaşımı
Tasarım, tarihi değerlere ve çevreye saygılı, kentlinin kullanımına olanak veren açık, yarı açık ve kapalı mekanlarıyla zengin mekanlara sahip bir yapı olarak kurgulanmıştır. Mimari tasarım yaklaşımında, Erzurum’un geleneksel değerlerinin korunarak, yeni nesil bina tasarım stratejileri ile yorumlanıp mekana yansıtılması amaçlanmıştır. Çevre verileri ve fonksiyonların getirisi ile nitelikli bir yapı tasarımına gidilmiştir.

4.1.Konumlanma Stratejisi (Tasarım Alanına Genel Yerleşim Kararları)
Tasarım alanına genel yerleşim; mevcut bulvara, batısında yer alan olimpiyat parkına ve tasarlanacak açık mekanların/spor alanlarının yerleşim kurgusunun bütüncül değerlendirilmesi sonucu belirlenmiştir. Bu bağlamda, Erzurum havaalanı yoluna paralel ve sınır konumda olan tasarım alanı, yoldan koparılarak bu alan, kentlinin vakit geçirebileceği, kentsel bir meydan olarak ele alınmıştır. Bu meydan düzenlemesi üzerinden, yapıya yaklaşımda bulvar ölçeğinden önce tasarlanmış bir meydana giriş ile insan ölçeğine ve yaşantıya dahil olunmakta, farklı kotlarda oluşturulan girişler ile çeşitli noktalardan binaya alışlar sağlanmaktadır.

Birçok yapı konumlanmasında görülen bulvara geniş cepheyi baktırma genellemesine karşı çıkılarak, asıl yönelim sağlanması gerekenin araç trafiği yerine manzara – doğa – yeşil alanlar- etkinlik alanları ve spor alanları olması gerektiği öngörüsü ile tasarlanan kütlenin konumu bu manzaralara geniş cepheler bakacak şekilde tasarlanmıştır; olimpiyat parkına ve tasarımda öngörülen ağaçlandırılmış, bol yeşilli etkinlik ve spor alanlarına geniş cephe yüzeyleri getirilerek müdürlüklerin ve sosyal alanların manzaradan faydalanmaları ve görsel temas kurmaları sağlanmıştır. Spor alanları, bulvardan olabilecek en uzak noktada, araçtan yalıtılmış, rekreatif olanakları yüksek olarak konumlandırılmıştır. Bina kütlesi ise olimpiyat parkına daha yakın konumlandırılarak bu park ve içinde yer alan diğer fonksiyonlar ile de etkileşim kurulması amaçlanmıştır.

4.2. Geleneksel Değerlerin Korunması ve Yansıtılması
Yakutiye’de şehrin tarihi yerleşmelerinin bulunduğu mahalleler gecekondulardan arındırılmaya başlanmış ve tarihi eserlerin etrafı açılarak kültürel değerler ön plana çıkarılmıştır. Bu anlamda Yakutiye’de tarihi yapılara belli bir yakınlıkta bulunan alanda tasarlanacak yapı; Erzurum’un geleneksel mimari yapısı referans alınarak, günümüz koşullarına uygun bir anlayış ile yorumlanmıştır. Erzurum evlerinde görülen çıkmalar yorumlanarak tasarımın doğu cephesindeki çıkma kurgusunu oluşturmuştur. Malzeme tercihinde taş ve ahşap kullanılmış, geleneksel yapıların iklim koşullarına da uygun çatı kullanımı, dar açıklık – pencere kullanımları tasarımda yansıtılmıştır.

4.3. Kütle Oluşum Stratejisi
Kütle oluşumunu etkileyen en önemli faktör, Erzurum’un soğuk iklim koşulları olmuştur. Bu anlamda, soğuk iklime uygun kompakt bir yapı tasarlanarak, iç galerileri ile farklı kotlarda kapalı alanda da deneyim mekanları oluşturulmuştur. Sürdürülebilir yapı sistemleri kütleye yansıtılarak iklim verileri üzerinden tasarımda enerji verimlilik stratejisi geliştirilmiştir. Tasarlanan kabuk ile yapıda çift cidar etkisi sağlanmaktadır. Bu kabuk, Erzurum’da oldukça etkili olan batı rüzgarlarından korunmak amacıyla yapının batı cephesinde tasarlanmıştır. Kabukta düşey dar pencere açıklıkları tasarlanmış, güneşin dik gelen ışınlarından yararlanmak amacıyla çatı pencereleri kurgulanmıştır. Ayrıca galeriler de de güneşin aydınlatıcı ve ısıtıcı etkisinden yararlanmak amacıyla galeriler boyunca çatıda şeffaf yüzeyler tasarlanmıştır. Ayrıca enerji etkin tasarım ile yağmur ve kar suyundan faydalanılarak bitki sulamada ve tuvalet sistemlerinde kullanılması sağlanmaktadır. Etkinlik amfisinin ve diğer sosyokültürel etkinlik mekanlarının bulvar kotundan alt kotta tasarlanması öngörülerek, toprağın 2-3 metre derinlikteki sabit ısısından yararlanılması amaçlanmaktadır.

4.4. Mekansal Çözümleme Stratejisi (Fonksiyonların Bütüncül Kurgusu)
Kompakt kütle kurgusu içerisinde farklı kotlanmalar ile kapalı, yarı açık ve açık mekanlar geliştirilmiştir. ±0.00 kotu zemin olarak kabul edilerek bu kotta yapıya ana girişler düzenlenmiştir. İdari kısım ile sosyal merkez farklı kotlarda tasarlanarak, bilinçli bir bölgeleme yapılmıştır.

Gençlik ve Spor İl Müdürlüğü’nün yönetsel kısmını oluşturan idari yapılanması ile çalışanların sürekli kullanacağı yemekhane ve dinlenme alanları ±0.00 kotundan başlayarak, +4.00, +7.50 ve +11.00 kotlarında çözülmüştür. Oluşturulan galeriler ile farklı katların birbiri ile görsel ve işitsel iletişimi de sağlanmıştır. Yapının sosyal tesisleri, gençlerin ve halkın yoğun kullanımına olanak verecek şekilde ve çeşitlilikte tasarlanarak ±0.00 kotunda kamusal açık mekanlar/platform ile, geleneksel el sanatları çarşısı ve atölyeler ile bütünleşen, etkinlik amfileri ve -4.00 kotunda Geleneksel Türk oyunlarının eğitim mekanları, sosyal merkezin restoran ve kafesi bulunmaktadır. Ayrıca -4.00 kotunda tasarlanan eğimli konferans salonu ve aynı anda farklı kullanımlara olanak sağlanması amacıyla düz zeminde çok amaçlı salon tasarlanmıştır. -7.50 kotunda otopark, sığınak, teknik depolar ve arşiv kısımları konumlandırılmıştır.

5. Açık Alan Düzenlemesi ve Peyzaj Kararları
Farklı kotlanmalar ile tasarlanan yarı açık ve açık mekanlar, çeşitli kullanımlara olanak sağlayacak şekilde bölgelenmiştir. Sosyal merkez ile etkileşimli Erzurum halkının nitelikli vakit geçirebileceği gençlik meydanı, amfi ve etkinlik mekanları ile koşu ve yürüyüş parkuru tasarlanmıştır. Ayrıca Geleneksel Türk oyunlarına önem verilerek bu oyunlara gençlerin teşvik edilmesi ve gelecek nesillere aktarılmasının sağlanması amacıyla Geleneksel Türk oyunları sahaları tasarlanmıştır. Kapalı mekanda teorik eğitim alanları da bulunan, Okçuluk, Mas ve Aba Güreşi, Matrak oyunu talim alanları ve Erzurum’da ayrı bir öneme sahip olan, karda dahi oynanabilen Atlı Cirit sahası tasarlanmıştır. Peyzajda soğuk iklime uygun bitkilendirme ve ağaçlandırma yapılmış, gençlik meydanı – ana giriş aksında yansıma havuzu ve tabelalar ile yönlendirmeler yapılmıştır. Tasarlanan araç yolu, batı yönünde alanın çeperinden alınarak otopark girişine yönlendirme sağlamaktadır. Ayrıca kuzeydeki protokol girişine yakın konumda indi-bindi cebi oluşturulmuştur.