Katılımcı, Menekşe Kibrit Fabrikası ve Yakın Çevresi Yeniden Canlandırma Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

PROJE RAPORU

Tarihçe (Mevcut Durum)

Menekşe Kibrit Fabrikası 1893 yılında Osmanlı’da kurulan ilk kibrit fabrikası olma özelliğini taşımaktadır. Ekonomik ve ticari sebeplerden dolayı kısa bir süre kibrit fabrikası olarak işlevini sürdürebilmiş olsa da yapı, 20 yy.da farklı özel mülkiyetler altında üretim noktası olarak faaliyetini korumuştur. Günümüzde atıl alanların, çöplerin ve atıkların işgali altında olan mekan, kente katılma konusunda zorluklar çekmiş, genellikle giriş aralıklarından okunabilen bir izolasyona maruz kalmıştır. Mekanın iç dinamikleri süreç boyunca üretim ve zanaat doğrultusunda çalışmaya devam etmiş ancak üretim ruhunu, izole olmasından dolayı Küçükçekmece halkına yansıtamamıştır. İçerisinde günümüzde halka ait genel bir kullanım olmamakla beraber, yapının etkileyici iç mekanı dış kullanıcı açısından çoğunlukla fotoğrafçılık veya sinema için bir sahne görevinden öteye gidememiştir.

Tasarım Kurgusu

Tasarıma yaklaşılırken endüstri alanları ile kamu alanları nasıl birleştirilir? Sorusu üzerinden ilerlenmiş, araştırmalar ve okumalar bu düzlemde şekillenmiştir. Kamu alanı olgusunun her kesime hitap edeceği, Küçükçekmece’nin son dönemde değişen sosyo-ekonomik kurgusu içerisinde kucaklayıcı bir şekilde yer alabileceği bir alan önerisi getirilmiştir. Günümüzde açık ve yeşil alanların kente sunduğu ekonomik, ekolojik ve sosyal faydaların potansiyeli çok fazladır. Post-endüstriyel alanların yaratıcı tasarım stratejileri ile yeniden kullanıma açılması, kentsel yeşilin kabul edilen genel faydalarının dışında, ekolojik bölgelerin zarar görmüş alanların onarımına ilişkin önermesine karşılık vermesi açısından daha büyük bir değer taşımaktadır.

Tasarımın konsept aşamasında post-endüstriyel yeniden işlevlendirme ve mekanın aktif edilerek çevreye geri kazandırılması istenmiş, verilen alanın çevresindeki sosyo-kültürel yapının ortak kullanabileceği bir park eklemenin uygun bir müdahale olacağı öngörülüp bu öngörü sonucunda post-endüstriyel park kavramının alana uygulanması ana amaç olarak görülmüştür. Kurgulanan aktiviteler sonucu çevre kullanıcı ve hatta ilçenin aidiyet duygusu gösterdiği bir anı, bellek ve ekoloji için rejeneratif bir etkinlik noktası tasarlanmıştır. Alanı canlandıracak mekan-aktivite ilişkisinde tekrar kullanım (reuse), üretim ve geri dönüşüm önemli yer kaplamaktadır. Bu mekanları mekanik süreçler yerine insan aktivitelerini barındırmak üzere dönüştürmek bir çeşit yerinden etme (disorientation) sürecidir aslında. Bu süreçte fabrikanın özünün alana yayılması ancak aktivitelerin insan odaklı olması istenmiştir. Post-endüstriyellik ve herkesçe erişebilen açık kamu parkları arasındaki var olan zıtlıklardan yararlanarak kurgulanan mekanlar diyalektik bir tasarım sistematiği sonucu olarak karşımıza çıkmaktadır. Fabrika daha tahmin edilebilen standartlarda iken, parkların rastgeleliği arasındaki gerilim kullanılmış ve aktivasyon noktalarında bu gerilimin etkisinden faydalanılmıştır.

Mimari Müdahale

Yapıya ait belleğin zarar görmemesi ve yapının tasarım işlemi sonucunda eski haline yabancı, kaybolmuş ve yapay hale gelmemesi öncelikli bir önlem olarak düşünülmüş, yapıya müdahalede doğu-batı cephesinin, yapı malzemesinin ve strüktürün bütünlüğü korunmuştur. Yapılan müdahaleler genel olarak kurgulanan yaşayışı güçlendiren optimum etkiler olarak tasarlanmıştır.

Mekanın günümüzde özel mülki sebepler dolayısıyla sahip olduğu sürekli lineerliğin kısıtlayıcı olduğu düşünülerek 5 hacim arasında geçiş boşlukları, ara mekanlar ile iç sınırların eritilmesi planlanmıştır. Yapılan araştırmalar ve saha ziyaretlerinde mekanın ışık yetersizliği problemi olduğu görülmüş, çatıdaki kısmi müdahaleler ile bu duruma çözüm aranmıştır. Çatılardaki dolu-boş etkisi, ışığın düştüğü mekanlardaki aktiviteleri kurgulamada esas alınmıştır. Batı bacasında yükselen seyir terası kullanıcı için Küçükçekmece bölgesine yüksek ölçekte bir bakı noktası oluşturarak, Küçükçekmeceli için aidiyet ve bellek duygusunu pekiştirmek aynı zamanda destekleyici olarak kullanılmıştır.

Fabrika alanı ve yakın çevresi ilişkisinde promenad ve meydanlaşmalar ile sosyal alanlar oluşturulmuş, yeşil kimi zaman yönlendirici kimi zaman ise eylemin gerçekleştiği arka plan olmuştur