Katılımcı, Menekşe Kibrit Fabrikası ve Yakın Çevresi Yeniden Canlandırma Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

“Şu Menekşe’de bir adacığım olmalıydı, adada küçücük iki göz bir evim, bir bahçem olmalı, bahçeme zeytin fidanları dikmeliydim, onları her gün gözlerimle okşayarak büyütmeliydim. […] Böyle bir adayı şu Menekşe’de çok düşledim.”

Yaşar Kemal-Deniz Küstü

Yaşar Kemal’in, ömrü denizlerde geçmiş bir balıkçının düşlerini anlattığı bu satırlarından yola çıkarak, düşlenilen şeyin Menekşe’ de bir ev olmasının balıkçıya denizin verdiği özgürlükten fazla ne verebileceği üzerine düşündük. Belki de balıkçının hayal ettiği bu durum yaşanacak olan kentleşmenin habercisiydi.

“Menekşeyi kaldıracaklar oradan… Kalkacak Menekşe. Yerine turistik otel yapacaklar. Menekşe bir cennet, orayı hiç bırakırlar mı çarık çürük beş balıkçıya”.

Kentleşme sonucunun hayal kırıklığının anlatıldığı bu satırlarda, balıkçının sandalda alıştığı durumu kentten de beklemesi üzerinden, bir üretim ve kolektif çalışma mekanı olan sandalı, Menekşe özelinde tartışarak sandal metaforunu geliştirdik.

Sandal Metaforu:

Sandal: Üretimin yapılması için aracı mekan
Deniz: Bağlam
Kürek: İvme katan, ilerleten, bağlamı değiştiren eleman
Yelken: Mevsimlik, dönüşebilen, geçici ara eleman
İnsan: Mekanın sınırlarını çizen

“O zamanlar bu kıyılarda aç, benzi soluk insan yoktu. O zamanın balıkları da yağlı, lezzetiydi. Marmara’ya bir şeyler oldu, yunuslar kırfacana uğratılınca denizden bet bereket çekildi, yakalanan bir iki balığın da tadı, lezzeti kalmadı.”

Kibrithane çevresinde yapılan analizler sonucunda, Küçükçekmece Gölünde 40 yıl önce yaşayan balıkların su kirliliği nedeniyle zaman içinde azalarak yok olma seviyesine geldiği görülmektedir. Kibrithane çevresi denizden gelen suyu temizleyecek bir tampon bölge işlevi görebilir. Önerilen proje kapsamında, sahil şeridine yerleştirilecek olan platformların altına kurulan drenaj sistemi, suyu atık maddelerden temizleyen bir alana dönüşür. Platformların aralarına yerleştirilen su yabancıl otları ise uzun vadede su kirliliği problemlerine çözüm olabilir.

Bu bağlamda sandal metaforu, Kibrithane ölçeği üzerinden incelendiğinde ivme elemanı olarak tariflenen kürek imgesi, alanı uzun vadede temizleyecek olan platform sistemlerine dönüşür. Geçici ara eleman olarak tariflenen yelken imgesi, alan ile dış mekan iletişimini sağlayan mevsimlik bir etkinlik platformu olarak işlevlendirilir. Mekanı değiştiren insan imgesi ise suyun uzun vadede temizlenmesi ile alanı dönüştürmede rol oynar.

Fabrika üretimin yapıldığı ana mekandır. 21. yy ‘da üretim nesnesi bilgi olmalıdır. Bilgi, üretimi fabrika ölçeğinden kent ölçeğine çıkarır. Önerilen projedeki bilgi üretim durumu dört temel eylem üzerinden gerçekleşir. Bu eylemler plan düzeninde sıralanırken eski kibrit üretim rotası ana üretim bandı olarak kabul edilip paylaş, öğren, toplan eylemleriyle üretimin kesiştirildiği bir plan düzeni oluşturur. Üretim rotası toplanarak, öğrenerek ve paylaşarak üretilen mekanlar arasında bir bağlayıcı işlev görür. Üretimin bağlayıcı özelliği etkileşimli, dönüşen ve esnek mekanlar oluşturur. Açılıp kapanabilen cam paneller yardımıyla bölücü duvarların kaldırıldığı, alternatif plan kullanımlarına açık mekanlar oluşur. Bu sayede kullanıcı, mekanı oluşturma aşamasında da üretim yapar.

Kibrithanenin restitüsyon cepheleri ve strüktür düzeni bir kabuk olarak korunmuştur. Plana eklenen bölücü duvarlar ve döşemeler prefabrik sistemle tasarlanmıştır. Alana eklenen tüm elemanların sökülebilir olması hedeflenmiş, kent belleğinde önemli bir yeri olan bu binaya minimum müdahale yapmak amaçlanmıştır.

Alandaki en yoğun yeşil doku olan Florya Atatürk ormanından başlayarak sahil kenarında devam eden yaya ve bisiklet rotası korunarak kentlinin alana ulaşımı toplu taşıma, yaya ve bisikletli olarak kararlaştırılmıştır.

Tasarım alanının eski fabrika yapısı olması nedeniyle üretim kent ölçeğinde ele alınmıştır. Paylaşma, öğrenme, toplanma gibi kavramlarla 21.YY fabrikasının nesnesi olan bilginin sorgulanması ana çıkış noktamız olmuştur.