Katılımcı (MimLab), Çanakkale Belediyesi Çarşı, Yaşam Merkezi ve Otopark ile Yakın Çevresi Mimari Proje Yarışması

MİMARİ AÇIKLAMA RAPORU

BARIŞ AVLUSU – ÇANAKKALE

Genel Tasarım Yaklaşımı

Kamusal alanlarla çevrili ve kamusal kullanıma hizmet eden yapı tasarımında ilk davranış ihtiyaçlara cevap vermek olacaktır. Ancak bu durumun bir ihtiyaç – yetinme ikileminden kurtularak kente, kentliye, çevresine ışık tutarak gelişmesi altta yatan asıl hedeftir. Mekanın yeniden üretimi söz konusu olduğunda kullanıcının günlük yaşam aktivitelerinin sürekliliği ve bunların zenginleştirilmesi kaçınılmazdır.

Bununla birlikte yeni eklenenin çevresiyle olan bağlamı ve kendi özgün kurgusunu açıkça ifade etmesi gerekmektedir. İnsan ilişkilerini destekleyen mekanlar yaratmak mimaride sürdürülebilir yapı yaklaşımının konusu olmakla birlikte, doğa ve insanın gelecekteki öngörülebilir çatışmasına engel olmak tasarlayanın dert edinmesi gereken bir konudur. Bu bağlamda yapı tasarım kararları üst ve alt ölçeklerde düşünülerek verilmiş ve mekansal örüntüler bu kararlarla zenginleştirilmiştir.

Cumhuriyet Meydanı, Halk Bahçesi ve Muammer Aksoy parklarıyla çevrelenmiş olan yarışma alanının kamusal kullanım potansiyeli oldukça yüksektir. Genel yaklaşımda bu alanları birbirine bağlayan ve potansiyel içeren aksları yapı içerisine sızdıran bir tavır sergilenmiştir. Cumhuriyet Meydanı davet edici ve bütünleyici bir amfi ile üst kotta yaratılan ‘kent fuayesi’ olarak çalışan ‘Barış Avlusu’na bağlanmıştır.

Böylece farklı kotlarda kamusal kullanıma olanak sağlanmıştır. Cumhuriyet Bulvarı kullanım bakımından yoğun bir aks olup bu aks üzerinde hem kullanılabilir açık alanlar yaratmak hem de kentliye duyarlılık sağlayacak bir ‘Barış Heykeli’ Cumhuriyet Meydanı’nda konumlandırılmıştır. Düşeyde ve yatayda erişilebilirlik göz önüne alınarak kurgulanan sirkülasyonlarla kullanıcıya daha ergonomik kullanımlar sağlanmıştır. Yapının zemin kotunda, belirtilen üç kamusal çeperden giriş verilerek kentsel geçirgenlik ve erişim sağlanmıştır. Çevre düzenlemesinde önerilen mekansal kurgularda hem yapıya gelen kullanıcılara hem yapıda sürekli bulunan insanlara hem de kamusal alandan faydalanmak isteyen kullanıcıya yönelik donatılar sunulmuştur. Alana ve yapıya yaya, engelli ve bisikletlinin kolaylıkla erişiminin sağlanmasıyla kamusal mekanın kullanıcıyla ilişki kurduğu ve çeşitlendirildiği sürece değer kazanacağı anlayışı benimsenmektedir.

Çanakkale ve Çalışma Alanı

Çevre düzenleme kararlarının etki alanı, kentin en önemli ulaşım aksı olan Cumhuriyet Bulvarı’na eklemlenen bir konumda bulunmaktadır. Kent merkezinin odağında, oldukça yapılaşmış bir alanda bulunmasına rağmen, park ve meydan gibi kamusal alanlarla çevrili olması alanın en önemli potansiyeli olarak görülmüştür. Mevcut durumun aksine, çevresiyle birlikte kendi potansiyelini ortaya çıkarması ve gerçekleştirmesi adına yeniden üretilen bu alanın; bireylerin biraradalığını destekleyen, tarafsız, erişilebilirliği yüksek bir altlık görevi görmesi amaçlanmıştır. Muammer Aksoy Parkı ve Cumhuriyet Meydanı ara kesitinde kendine yer bulan ve halk bahçesine uzanan bu sistem, yapının rasyonelliğine ve çevresel yapılaşma yoğunluğuna karşı organize ve karakteristik bir kentsel boşluk üretilmiştir. Halk Bahçesi serbest rekreasyon alanının bu boşluğa sızarak meydana ulaşması ve bu kamusal aksın devamlılığının yanı sıra çocuk oyun alanı, dinlenme alanı, etkinlik meydanı gibi açık alan programları ile kullanımının da desteklenmesi kurgulanmıştır. Araç geçişi ve otopark sebebiyle bu sistemi zedeleyen Lise Caddesi, yayalaştırılarak kamusal alana dahil edilmiş, böylece Cumhuriyet Bulvarı’ndan başlayarak Halk Bahçesine kadar uzanan aksiyel yaya erişimi desteklenmiştir. Üst ölçekte yine yaya erişim hareketini destekleyecek bir karar olarak bu aksın devamında sahile ulaşımın önünü açmak amacıyla Eski Hükümet Sokağı da yayalaştırılarak meydandan sahile erişim sağlanmıştır. Sahil kullanımının da halk bahçesi ile başlayıp Muammer Aksoy Parkı ile devam ederek bu alana ulaşılabilirliği, bisiklet ile erişimin oluşturulması için uygun görülmüş ve Mehmetçik Bulvarı’na takılan park yeri ile desteklenmiştir. Bu çevresel kararlar ile mevcut durum örtük potansiyelinin bir üst seviyeye ulaşması amaçlanmış ve kamusallığın hem okunduğu hem yaşandığı hem de yapıya sızdırıldığı bir yaklaşım önerilmiştir.

Tasarım Alanı ve Yerleşim Kararları

Proje alanı, kentle olan ilişkisi bakımından potansiyeli yüksek bir parsel içerisinde kuzeyinde Halk Bahçesi güneyinde Cumhuriyet Meydanı batısında Muammer Aksoy Parkı olan bir bölgede bulunmaktadır. 3 tarafı kamusal alanla örüntülenmiş proje alanı doğu yönünde yoğun bir yapı adasının içerisindedir. Bu bakımdan hem yapı adasındaki diğer yapılarla olan ilişkisi hem de kentsel kamusal alanları karşılama biçimi önem arz etmektedir. Çevresel düzenleme yaklaşımı olarak mevcut durumdaki kamusal alanların üst görevinin korunarak bu görevi destekleyecek aks sistemleriyle, kentsel belleği ve kentsel alışkanlığı devam ettirecek şekilde müdahalelerde bulunulması öngörülmüştür. Bugünkü haliyle Cumhuriyet Meydanı tanımlanmış bir sert zemin içerisinde yeterli kamusal ihtiyacı karşılayamayacak şekildedir. Bu sebeple yapıyla birlikte çalışan ve aslında yapının fuaye alanı görevini üstlenen, çeşitli kamusal aktivitelere olanak veren meydan kurgusu benimsenen bir tasarım yaklaşımı olmuştur.

Yapı Yerleşim Kararları / İşlevsel Çözümleme
Proje alanı kent içerisinde nirengi noktası olma potansiyeline sahiptir. Bu doğrultuda Cumhuriyet Meydanı görülebilir ve erişilebilir bir şekilde yeniden ele alınmıştır. Kentlinin günlük aktivitelerine ev sahipliği yapan bu meydan aynı zamanda kente gelen ziyaretçiler için Gelibolu Yarımadası’nda bulunan şehitliklere erişim imkanı veren feribot iskelesi aksında bir karşılama alanı olarak ön plana çıkmaktadır. Kentin özellikle kıyı bandından ve genel ölçekten okunabilen bir heykel tasarımı meydan içerisinde konumlandırılmıştır. Ulusal hafızada savaşla anılan kentin; günümüzde ve gelecekte barışla örtüştürülmesi önemli görülerek nirengi noktası yaratan bu heykelin tasarımı barış kavramından hareketle bütünü oluşturan parçalarla şekillendirilmiştir. Bu anlayış barışın açılımsal olarak savaştan ziyade farklılıkların bir araya gelerek yaşanılabilir zeminler yaratmasını da kapsamaktadır.

Çanakkale Yaşam Merkezi’nin yapılaşma kararının başında iç mekan ve dış mekan kullanımlarının birbirine entegre ve belli bir akış içerisinde, kamusal alan sürekliliğinin sağlanarak devam etmesi gelmektedir. Bu doğrultuda Cumhuriyet Meydanı’na açılan cephenin bir amfi/merdiven sistemiyle alana gelen ziyaretçileri, meydan kotundan yapının avlu kotuna (+9.50) çıkaracak şekilde tasarlanması öngörülmüştür. Bununla birlikte hem kentsel peyzaj alanı Cumhuriyet Meydanı’ndan Halk Bahçesi’ne kadar giden kesintisiz bir yeşil bölge şeklinde devam ederken ikinci bir peyzaj alanı bu kamusallığa destek olacak şekilde yapının içerisine sızmaktadır. Ayrıca bu amfi/merdiven, Cumhuriyet Meydanı cephesinin yan parselde bulunan yapıyı ezmeden ve onunla yapısal anlamda bütünleşik gözükme riskini ortadan kaldıracak şekilde tasarlanarak, yapının soliter vurgusu ön plana çıkarılmıştır. Trafik aksından ve Cumhuriyet Meydanı’ndan algılanan bu amfi/merdiven herkesi ‘bünyesine alan’, ‘kabullenen’ bir Barış Avlusu’na çıkış aksı oluşturmakta ve barış heykeliyle de kavramsal ve tasarımsal anlamda bütünleşen simgesel değeri güçlü bir kamusal imge olarak kurgulanmaktadır.

Bulunduğu yapı adasındaki diğer yapıların yükseklik skalasına bakıldığında yapılaşma alanının batısında 2 ve 3 katlı yapılar bulunmaktayken doğu yönünde Emniyet Müdürlüğü ve PTT binaları 6 katlıdır.

Barış Avlusu’ndaki insan ölçeği ve parsele yerleşim bakımından bu dengenin korunması için kat yükseklikleri yapının batı cephesinde +12.50m’de bırakılırken Emniyet Müdürlüğüyle komşu olan doğu cephesinde +15.50m olarak düşünülmüştür. İşlevsel kurgu ve mekan organizasyonu da bu yaklaşımı desteklemiştir.

Plan Organizasyonu

Yapının plan organizasyonundaki ticari birimler ve otopark tasarımı, ihtiyaç programı dahilinde şekillenmiştir. Otopark tasarımı, mevcut durumda yeterli olmayan araç kapasitesini arttırmayı amaçlar ancak aynı zamanda yapının diğer programlarının geri planda kalmaması kararıyla yer altında iki kat boyunca devam edecek şekilde kurgulanmıştır. Kent merkezinde böylesi yoğun araç kullanımının olduğu bir noktada, işlevsel olarak bir hayli yüklü olan bir yapıda öngörülen ihtiyacın mevcut kat kullanımlarıyla çözülemeyeceği düşünülerek B2 bodrum katında mekanik otopark sistemi kullanılarak ihtiyacın karşılanması amaçlanmıştır. Aynı zamanda bu sistemin işletilmesinde kullanılacak olan enerjinin çatıya yerleştirilen fotovoltaik panellerle de desteklenerek sürdürülebilir olması sağlanmıştır.

İhtiyaç programında zemin kat için istenilmiş olan ticari birimlere ait metrekareler, belediye hizmet birimleri, servis alanları ve sirkülasyon alanları düşünüldüğünde inşaat taban alanı yetersiz kalmaktadır. Bu sebeple gerek özel mülk sahiplerine ait gerekse belediyeye ait ticari birimler asma kat kurgusu ile tasarlanmıştır. Belediye hizmet birimlerine yapının zemin kattaki üç girişinden hariç kuzey yönünde konumlanan bir giriş ile erişilebilmektedir. Zemin kat mekan organizasyonunda; kullanıcıların kısa süreli ortak kullanım alanları, buluşma ve bekleme alanları sosyal açıdan vizyoner ve sürdürülebilir bir iş merkezi kurgulanması amacıyla fuaye, avlu ve karşılama mekanları ön plana çıkarılmıştır. Zemin kat kurgusundaki diğer bir tasarım kararı ise Cumhuriyet Meydanı’ndan Halk bahçesine uzanan rotada konumlandırılan, yüzünü Muammer Aksoy Parkı’na dönen, kullanıcının iç – dış – yeşil alan ilişkilerini deneyimleyebildiği ve ticari birimlerin vitrin kullanımlarına olanak veren revaktır. Burada yalnızca cam cepheyle dışarıdan ayrılan ticari birim cephelerinin yağmur ve güneş ışığı gibi dış etkenlerden de kontrollü olarak korunması sağlanmıştır.

1.Katta (+6.00 kotu) ihtiyaç programı dahilinde istenilen ticari birimler, düşeyde zemin kattan itibaren şekillenen avlu ve galeri boşluklarıyla birlikte kurgulanırken; yatayda tampon bölge olarak düşünülen kiralanabilir ofis alanlarıyla sosyal ve kültürel kullanımlı mekanlara (çocuk etkinlik merkezi, halk kütüphanesi ve geleneksel el sanatları atölyesi) bağlanmaktadır.

Daha esnek kullanımlar için ön görülmüş performans ve müzik stüdyoları bir kütlede tasarlanmış, diğer etkinlik birimleri (konferans salonu, cep sinemaları) ise +9.50 kotu ile +6.00 kotu (çocuk etkinlik merkezi, geleneksel el sanatları ve kütüphane) arasında galeri ile bağlantı kurularak konumlandırılmıştır. Bu anlayışla, Geleneksel el sanatları atölyesi, kütüphane ve çocuk etkinlik merkezi gibi birimler düşeyde yaşam merkezi ile entegre ve geçirgen bir anlayışla tasarlanmıştır. Aynı şekilde zemin kat ve birinci kattaki yoğun ticaret işlevi galeri boşlukları ve geniş sirkülasyon yarıklarıyla yaşam merkezi ile bağlantı halindedir.

Kamusal avlu olarak Cumhuriyet Meydanı’nı karşılayan Barış Avlusu, +9.50 kotunda yaşam merkezinin de fuaye alanı olarak düşünülmektedir. Bu sebeple bu avluyu besleyecek programlar avlunun etrafında konumlandırılmış ve kamusal etkinliklere ev sahipliği yapacak bir ortam yaratılmıştır. Bu kotta yapı cephelerinde iç –dış ilişkileri vurgulanarak geçirgenliğin arttırılması amaçlanmıştır. Konferans salonu fuayesi, restaurant ve performans merkezi avluyu çevreleyen ve kullanım örüntülerini zenginleştiren mekanlardır.

Sürdürülebilir Yapı Yaklaşımı

Yapı içerisinde doğal aydınlatmaya imkan verecek şekilde özellikle kamusal işlevlere olanak sağlayan mekanlarda çatıda ışıklıklar açılmıştır. Bunun dışında dış mekan ile doğal havalandırma ilişkisi içerisinde bulunan ve yine doğal aydınlatmaya imkan veren iç avlular oluşturulmuştur. Bu avlular Barış Avlusu’nda bir köprü oluşturarak geçişe imkan vermektedir. Cam cephelerde pencerede ısı kaybını %40 oranında azaltan low-e cam tercih edilmiştir. Ayrıca ticari birim, ofis ve atölye olarak kullanılan ve kontrolsüz gün ışığının istenmediği alanlarda perfore metal levhalar cam cephelerle birlikte çalışmaktadır. Galeri boşluklarını çatıda karşılayan ışıklıklar arasında yarı saydam fotovoltaik güneş panelleri yerleştirilmiştir.

Komşu parsellerdeki yapıları ile yakın mesafede bulunan ve gün ışığına ihtiyaç duyan ofis, atölye ve kütüphane gibi birimler için +9.50 kotunda kütle oturumları içeri doğru çekilmiş ve tepede ışıklıklar ve doğal havalandırma için menfezler oluşturulmuştur. Zemin ve birinci katta galeri boşluklarına uzak ve yan parsellerdeki binalar ile yakın mesafede konumlanmış ticaret birilerinde doğal havalandırmanın sağlanması için cephede perfore metal levhaların arkasında menfezler kurgulanmıştır.

Feribot iskelesi aksında bulunan Cumhuriyet Bulvarı işlek bir caddedir. Özellikle yoğun araç kullanımının ve karbon salınımının fazla olduğu bir bölge olmasından ötürü karbon ayak izini asgari miktara düşürmek için yapının Barış Avlusu’nda ve çevre düzenlemesi sınırı içerisinde C4 bitkileri kullanılmıştır. Bu bitki grubu yüksek biyokütle özellikleriyle enerji üretimi için ana ham maddeyi oluşturmaktadır.

Sürdürülebilir yapı yaklaşımının önemli konularından biri de su yönetimidir. Bu anlamda yağmur suyunun çatıda toplanarak bodrumda depolanması ve bu suyun sulama için peyzaj alanında kullanılması öngörülmüştür. Ayrıca yapı içerisindeki ıslak hacimlerin musluklarından gelen suların gri su depolama alanında toplanarak yine sulama suyu olarak kullanılması amaçlanmaktadır.