Katılımcı, Salacak Kentsel Tasarım Yarışması

Proje Raporu

“Tarih boyunca birçok uygarlığın geçtiği Üsküdar, merkezi konumundan ötürü ulaşım ağlarının kesiştiği önemli bir durak noktasıydı. Boğaz’ın güney kapısı Salacak ise kentin seyir terası ve rekreasyon alanı…”

Günümüzde ise sahip olduğu kültürel mirasa rağmen ulaşım ağlarının yoğunlaştığı bir transfer noktası haline gelen Üsküdar’da kamusal mekanlar birer geçiş alanına dönüşmüş ve sosyal yaşam da etkisini yitirmiştir. Salacak ise özellikle 1950’li yıllardan itibaren yaşadığı değişim ve dönüşümlerle özgün yapısının ve niteliklerinin bir kısmını kaybetmiştir.

YERİN RUHU VE SALACAK

Bir mekânın algılanması kişinin kendi izlenimleri ve deneyimlerini yorumlama sürecine dayansa da; birlikte yaşayabilme, ortak değer ve hafızayı paylaşabilme pratiğine dayalı kimi yerler kendi anlamlarını inşa eder ve böylelikle fiziksel varoluşunun ötesine geçer. Öyle ki yerin ruhu olarak isimlendirilen bu anlam, yereli var eden ve anlamlandıran, yere ait hissettiren, katılımı ve öğrenmeyi teşvik eden ilişkiler bütünüdür.

TASARIM STRATEJİLERİ VE YÖNLENDİRİCİLER

“Yerin Ruhu” fikri ile Salacak kıyısını ele alan tasarımda, geçmişle geleceğin sentezlenmesi; insan, mekân ve doğa arasındaki bozulan dengenin yeniden kurgulanması hedeflenmektedir.

• Yeşilin Sürekliliği
• Yaya Hareketinin Sürekliliği
• Denizle Kesintisiz Temas
• Doğu ve Batı Arasında Güçlü Bağlantı
• Sakinlik ve Hareketlilik Arası Uyum
• Geçmişteki Anıları Bugüne Taşıma
• Gelecekte Geçmişe Dair Anı Oluşturma
• Ekolojik Farkındalık
• Günlük Hayat İçinde Kesintisiz Öğrenme
• Herkes İçin Her Zaman Her Yerde Etkinlik
• Toplum Sağlığına Doğrudan ve Dolaylı Katkı
• Dönüştürülebilen, Esnek Mekânlar

Geçirgenlik

Tasarımın temel yönlendiricilerinden biri olan doğu-batı yönünde uzanan akslar, kıyının geçirgenliği arttırırken geri planda kalan konut bölgelerinin erişilebilirliğini sağlamaktadır. Geçmişte Salacak’ı doğrudan denizle buluşturan, yeşile ve maviye açılan bu aksların zaman içinde gri yüzeylerin baskınlık kuracak şekilde değişim geçirmesi yeniden değerlendirilerek ve tasarımda bu aksların sayıları arttırılarak Salacak’ın kaybolan karakterinin yeniden canlandırılması ilke edinilmiştir.

Modüller

Zaman içinde radikal değişimler yaşayan Salacak için plaj, Salacak Bahçesi ve gazinolar, Salacak İskelesi ve kafe ve falezler en önemli kimlik elemanlarıdır. Sahil yolunun açılması, dolgu alanı ve iskelelerin yapılması sonucunda kaybolan bu değerlere geleceğin şartları ve ihtiyaçları dikkate alınarak referans verilmesi tasarımı yönlendirici bir etken olarak kabul edilmiştir.

Yönlenme

Kıyıya uzanan aksların şekillendirdiği modüller, mevcut peyzaj karakterleri de güçlendirilerek, iç bölgelerdeki konut bölgelerinin kıyıya uyguladığı baskıyı azaltacak ve kıyı ve konutlar arası bir tampon bölge görevi gösterecek şekilde yeniden tasarlanmıştır.

Geçmiş Kimlik Ögeleri

Zaman içinde radikal değişimler yaşayan Salacak için plaj, Salacak Bahçesi ve gazinolar, Salacak İskelesi ve kafe ve falezler en önemli kimlik elemanlarıdır. Sahil yolunun açılması, dolgu alanı ve iskelelerin yapılması sonucunda kaybolan bu değerlere geleceğin şartları ve ihtiyaçları dikkate alınarak referans verilmesi tasarımı yönlendirici bir etken olarak kabul edilmiştir.

Yeşil Senaryo

Yeşil alanların kamusallığını ön planda tutan tasarımda, hem kuzey-güney hem de doğu-batı yönünde yeşilin sürekliliğinin sağlanması esas alınırken, geçmişte Üsküdar’ın yeşil dokuyla kurduğu güçlü diyalog referans alınmıştır.

Fonksiyonel Dağılım

Tanımlanan referans çizgilerinin oluşturduğu modüller, hem kendi içlerinde hem de birbirleriyle tutarlı olacak şekilde yeniden işlevlendirilmiştir. Tasarım, spesifik fonksiyonel karaktere sahip 10 modülün ve bu modülleri birbirine bağlayan, yaya promenadı ve tramvayı da kapsayan aktivite omurgasının entegrasyonuna dayanmaktadır.

ULAŞIM STRATEJİLERİ

Üst Ölçek Odaklar Arası Erişim

Kuzey-Güney doğrultusunda kıyı boyunca tanımlanan Üsküdar, Kadıköy ve Harem kültür odaklarını takip edecek şekilde devam eden yaya promenadı önerisi kentlilere kesintisiz bir kıyı deneyimi sunarken, bu promenadın dik kesen ve halihazırda yoğun olarak kullanılan otobüs, marmaray ve metro gibi toplu taşıma modlarıyla entegrasyonu ile iç bölgelerdeki odakların kıyıya olan erişilebilirliğini arttırması hedeflenmektedir.

• Üsküdar-Kadıköy: Yaya Promenadı, Tramvay (Haydarpaşa Limanının kaldırıldıktan sonra), Marmaray, Doğancılar Yokuşu üzerinden Otobüs Seferleri
• Üsküdar-Kuzey Aksı: Yaya Promenadı, Paşalimanı Caddesi üzerinden Otobüs Seferleri
• Üsküdar-Doğu Aksı: Selami Park Caddesi üzerinden Otobüs seferleri, M5 Üsküdar-Çekmeköy Metro Hattı
• Ayrıca kıyı boyunca küçük teknelerle odaklar arası ulaşım önerisi getirilmiştir.
• Yaya Hareket Sistemi

Yaya erişilebilirliğinin öncelikli tutulduğu tasarımda kıyıdıdaki promenad ve doğu-batı yönünde geçirgenliği sağlayan ve sayıları arttırılan bağlantılar ana yaya aksları olarak tanımlanmıştır. Bu aksa asılı ikinci ve üçüncü derece akslar, meydanlar ve patikalar iç bölgelerle bulunan fonksiyonlarla etkiletişimi güçlendirmektedir. Ayrıca kuzeyde promenad üzerinde başlayan, kültür merkezine gelindiğinde yağmur bahçesiyle bütünleşen koşu ve yürüyüş parkuru önerisi getirilmiştir.

Bisiklet Dolaşımı Sistemi

Kıyı boyunca Kadıköy’e kadar kesintisiz devam eden ve iskelelerle bağlantılı olarak park yerleriyle birlikte tasarlanan bisiklet dolaşımı sistemi, kullanıcılara odaklara erişimde ekolojik ve sağlıklı bir Alternatif Sunar.

Tramvay Hattı

Mevcut tramvay projesinin kıyıyla olan ilişkisinin arttırılarak tasarlanan yeni tramvay hattı, Üsküdar ve Harem arası bağlantıyı nostaljik ve keyifli bir hale getirecektir. Gelecekte limanın kalkmasıyla birlikte hattın Kadıköy’e uzanarak Üsküdar-Kadıköy arası yaya akışını kolaylaştırması planlanmaktadır.

Taşıt Ulaşım Sistemi

Kıyıya olan erişimi engellediği ve doğal ve fiziksel mekânsal kaliteyi olumsuz etkilediği tespit edilen Harem-Üsküdar arası taşıt yolu kaldırılarak günün sadece belirli saatlerinde fonksiyonlara hizmet eden ve acil durum güzergahı olarak kullanılan yaya öncelikli servis yolu önerisi getirilmiştir. Üsküdar-Kadıköy arası yaya erişiminin kıyıdan tramvay ile taşıt erişiminin ise Hakimiyeti Milliye, Gündoğdu ve Tıbbiye Caddeleri üzerinden sağlanması planlanmaktadır.

Verilen analizlerde alanda toplam 837 araçlık otopark alanı belirtilmesine rağmen, Selimiye Kışlası’nın önündeki 550 araçlık alanın mevcut durumda otobüs deposu ve durak olarak kullanıldığı tespit edilmiştir. Ayrıca özellikle yoğun saatlerde kıyıda gerçekleşen yol üstü parklanmalar sonucu yaklaşık 600 araçlık bir yasadışı park sorunu bulunmaktadır. Buna karşılık alanın kuzeyinde 769 ve güneyinde 399 olmak üzere toplam 1168 araçlık iki adet yer altı otoparkı önerisi getirilerek hem talebin karşılanması hem de yasadışı parklanmanın önüne geçilmesi hedeflenmektedir. Yer altı otoparklarına ek olarak, Öğdül Sokak üzerinde yol üstü ve Salacak İskele Caddesi’nin sonuna açık otopark tasarlanmıştır. Güneyde bulunan otobüs durakları kuzeydeki yer altı otoparkına entegre edilerek toplu taşıma odağı oluşturulmuştur.

HAREM KÜLTÜR ODAĞI’NIN KENTE KATILIMI

Boğazın güney kapısından biri olan ve göç hafızasında önemli bir yere sahip Harem’in, yeni işleviyle kentteki diğer odak noktalarına ve boğaz rotasına deniz yoluyla entegre olması ve kapsadığı fonksiyonlara bağlı olarak kent sakinleri ve misafirleri için bir çekim merkezi haline gelmesi hedeflenmektedir.

Göç Anıtı

Harem, kente yeni geleni eşsiz Tarihi Yarımada silüetiyle karşılar ve zihninde İstanbul ilk buradan gördüğü imgeyle yer alır. Yeni düzenlemesiyle Harem’deki İstanbul silüetini fon alan Göç Anıtı, göçle gelenin kente karıştığı ve artık bir silüete dönüştüğü Yer’in hafızası olarak; Göç edenlerin imgelerini Harem’e ziyarete gelenlerle buluşturur.

TİCARİ BİRİMLER

Modüler sistemle tasarlanan ticaret birimleri açık, yarı-açık ve kapalı mekanlarla, tek katlı, doğal peyzajla çevrelenmiş şekilde kurgulanmıştır. Güneşin etkisini azaltmak üzere düşey ahşap elemanlarla gölgeli hacimler tasarlanmış, topoğrafyanın elverişli olduğu yerde ise ticaret birimleri zemine gömülerek çatı bahçesi oluşturulmuştur. Kentlerin yatay yüzeyleri geçirimsiz ve ısı sığası yüksek yerlere dönüştürmesiyle; ısı adası etkisi, yağış sularının yer altına gidememesi, birçok hayvan türünün habitatsız ve besinsiz kalması gibi önemli sorunlar ortaya çıkar. İşte yeşil çatılar tam da bu nedenle kentsel alanlar için bir kurtarıcı rolü üstlenirler. Her yeşil çatı daha zengin kentsel biyoçeşitlik, daha nitelikli kent ekolojisi ve daha sağlıklı nesillere önemli bir adımdır.

KIZ KULESİ MODERN SANAT ADASI

Kız Kulesi Modern Sanat Adası kara tarafındaki Modern Sanat Korusu ile birbirini tamamlayacak şekilde kurgulanmıştır. Modern sanat eserlerinin sergileneceği Koru’da aynı zamanda Kız Kulesi Modern Sanat Adası’nda yer alacak dönemsel sergilerin tanıtımını yapmak üzere referans eserlere de yer verilecektir.