Katılımcı, Şanlıurfa Kızılay Meydanı ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması

PROJE RAPORU

MEVCUT DURUM ve TASARIM YAKLAŞIMI

Proje alanı Şanlıurfa’nın tarihi kent merkezi ile yeni kent merkezi arasında bulunan bir eşik konumundadır. Bu yönüyle kent ve kentli için önemli bir noktada olmanın yanı sıra; turistik odakların merkezinde yer alan bir kamusal boşluktur. Sıcaklık ortalamasının oldukça yüksek olduğu Şanlıurfa’da Atatürk Bulvarı ve yakın çevresinde kentli veya ziyaretçilerin duraklayabilecekleri, nefes alabilecekleri aktif yeşil alanların ve nitelikli kamusal alanların olmayışı kentli için proje alanının değerini önemli kılmaktadır. Şanlıurfa’nın söz konusu sert sıcak iklimi nedeniyle özellikle yaz mevsimlerinde gündüz açık alanlarda buluşmak konforlu olmadığı için kamusal mekânlar geç saatlerde de kentli tarafından yoğun olarak kullanılmaktadır. Bu yönleriyle ele alarak önerdiğimiz proje; eski kent merkezi sakinleri ile yeni kent merkezi sakinlerini gündelik yaşantıda buluşturmanın yanı sıra etkinliklere, gösterilere, toplantılara, oyunlara imkân tanıyacak farklı buluşma mekânları üreterek bu alanın bir eşik olmanın ötesinde kentlinin sosyalleştiği bir bağlaç görevi görmesini amaçlamaktır. Bu sebepler neticesinde her yaştan kullanıcıya hitap eden ve günün her saati yaşayan bir meydan tasarımı amaçlanmıştır. Yerel referanslar üzerinden tasarım fikirleri geliştirilmiş; kentin tarihi, kültürel ve sosyal yönleri ele alınarak kimlikli bir meydan tasarımına sahip olması hedeflenmiştir.

KAVRAMSAL ve YEREL TASARIM REFERANSLARI

KENTSEL GEZENEKLER, GEZİNTİ TERASLARI: Geleneksel Urfa evlerinin birçoğunda sofadan avluya ulaşım “gezenek” adıyla tanımlanmış olan, farklı kotlarda bulunan gezinti teraslarıyla sağlanır. Bu teraslar evlerin farklı kotlarında bulunan mahalleri için bir sirkülasyon işlevi görmenin yanı sıra ev sakinlerinin günlük yaşam içinde vakit geçirmek, sohbet etmek için buluştukları mekanlardır. Aynı zamanda gezenekler yakın dostlarla sıra geceleri gibi buluşmaların yapıldığı eyvanlar için çağdaş anlamda fuaye niteliği taşıyan ara mekanlardır. Meydan tasarımının kurgusunda bu yerel morfolojiiden yola çıkılarak tasarım fikri geliştirilmiştir. Sofadan avluya ulaşımı sağlayan gezinti teraslarından referans alınarak proje alanının kotu teraslarla düzenlenmiş, Kamberiye Mahallesi ve çevresinde yaşayan kentlinin de meydana ve caddeye erişimi mümkün kılınmıştır. Bunun yanı sıra; farklı tasarım ve programlara sahip bu terasların kentlinin çeşitli gezinti, etkinlik ve buluşmalarına imkân tanınması amaçlanmıştır. Farklı programların tanımlandığı bu terasların her yaştan kentli ve ziyaretçi için bir vakit geçirme, buluşma ve karşılaşma mekânı olması öngörülmektedir. Meydan tasarımıyla yeşil alanların kente ve kentliye kazandırılması önemsenmiş, terasların tasarımlarında aktif yeşil alanların üretilmesi ve meydan tasarımına dahil edilmesi projenin temel amaçlarından biri olmuştur. Önerilen gezinti terasları tanımlanırken ve tasarlanırken çevresindeki tarihi unsurlar ve zengin yeşil ağaç dokusuna sahip Karakoyun Deresi etkili olmuştur. Bu çerçevede bu tarihi odaklara cephe veren meydan çeperlerinde dingin oturma, dinlenme ve buluşma mekânları önerilmiş, bu platformların aynı zamanda Karakoyun Deresi ve Hacı Kamil Köprüsü için bir bakı noktası olmaları da öngörülmüştür. Sarayönü Meydanı’nın tasarımın ana karakterini bu gezinti terasları oluşturmaktadır.

TARİH SERGİSİ ÖNERİSİ: Şanlıurfa; tarihin sıfır noktası olarak nitelendirilen Göbeklitepe başta olmak üzere Balıklı Gölü, camiileri, özgün kültürleri, gelenekleri ve binlerce yıllık tarihiyle önemli bir kent ve turistik bir merkezdir. Sarayönü Meydanı konumu itibariyle ziyaretçiler için gezi öncesi veya sonrası bir toplanma mekânı niteliğinde merkezi bir noktada konumlanmaktadır. Ziyaretçilerin kenti tanımasına ve gezi rotaları oluşturmalarına imkân sağlayacak esnek bir tarih sergisi de meydanda önerilmiştir. Sergi elemanı içeriği değiştirilebilecek şekilde esnek bir tasarıma da sahiptir. Bu sayede konser, söyleşi, festival gibi etkinlik süreçlerinde ilgili etkinlikler için bilgi sağlayan bir pano olarak meydanın merkezine yerleştirilebilir, ihtiyaçlar doğrultusunda içeriği konfigüre edilebilir şekilde tasarlanmıştır. Buna ek olarak turizm faaliyetlerini ziyaretçiler için konforlu hale getirebilmek adına ziyaretçilerin kent ve tarihi hakkında bilgi alabilecekleri bir info birimi de alanın girişinde konumlandırılmıştır.

ESKİ KENT – YENİ KENT VURGUSU: Sarayönü Meydanı eski ve yeni kenti birbirine bağlayan bir konumda olup, eski ve yeni kentte yaşayan kentliler için bir karşılaşma mekânı niteliğindedir. Bu yönüyle meydanın konumunun önemli bir temsiliyeti de vardır. Bu durum meydanın girişinde blok nahit taşından yapılması önerilen yazıt aracılığıyla vurgulanmıştır. Önerilen bu tasarım; blok taşın eski kente bakan kısmının çekiçlenerek eskitilmesi, yeni kente bakan kısmının ise daha yeni ve temiz bir biçimde bırakılması şeklindedir.

YÖRESEL YİYECEK ve İÇECEK MEKÂNLARI: Şanlıurfa tarihiyle olduğu kadar yemek kültürüyle de oldukça öne çıkan bir kenttir. Bu kültürün tanıtılması ve özellikle kente gelen ziyaretçilere meydanda sunulması için ticari birimler içerisinde yöresel yiyecekler ve içecekler için birimler önerilmiştir. Yerel kültürün ve yerel ekonominin sürdürülmesine katkı sunması amaçlanmaktadır.

ATÖLYE ÖNERİLERİ: Başta bakırcılık olmak üzere, taş süslemeciliği, keçecilik, kazazlık ve dabbaklık gibi geleneksel zanaatlar, el sanatları ve diğer sanatların eğitimlerinin yapıldığı yöreye özgü geleneksel üretim biçimlerinin canlandırılacağı ve sürüdürüleceği atölyeler meydan tasarımında önerilmiştir. Kültürel sürdürülebilirliğin yanında, üretilen ürünlerin meydanda belirli zamanlarda sergi ve satışa sunulmasıyla ekonomik anlamda sürdürülebilirlik için de yöre halkına katkı sunmak amaçlanmıştır.

ZEMİN DÖŞEMELERİ: Şanlıurfa’da, farklı din ve ırklar bir arada yaşandığından birçok kültür ve medeniyetin izleriyle bu kentte karşılaşmak mümkündür. Bu sosyal ve kültürel çeşitlilik meydan tasarımının yapısal kararlarında etkili olmuş, birbirinden farklı ve çeşitli zemin döşemeleriyle ifade edilmiştir.

SU ÖGELERİ: Su ögesi geçmişte Şanlıurfa’da kamu yapılarından sivil yapıların avlularına kadar önemli bir peyzaj ögesi olmuştur. Su ögeleri birleştirici bir unsur olmanın yanı sıra kentin sıcak iklim koşullarında önemli bir peyzaj unsurudur. Meydan peyzajında da bu yönde serinletici ve buluşturucu bir unsur olarak yer yer su ögeleri önerilmiştir.

MEYDAN AYDINLATMA ELEMANI: Meydanın eski görselinde gördüğümüz anıta benzer yapı 1916-1917 yılları arasında Belediye Başkanlığı yapan Şıh Müslüm Parmaksız tarafından meydanı aydınlatan bir “anıt direk” olarak yapılmıştır. Saray ile birlikte yıkılan bu anıtsal aydınlatma elemanı yeni bir merkezi aydınlatma elemanı için referans olmuştur. Ziyaretçileri tarihsel bir yanılgıya düşürmemek için anıtsal bir aydınlatma önermekten bilinçli bir şekilde kaçınılmış modern bir aydınlatma elemanı olarak yeni bir tasarım önerisi geliştirilmiştir.

BULUŞMA MEKÂNLARININ ÇEŞİTLİLİĞİ: Şanlıurfa geleneklerinde yarenlik kültürünün bir türü olan sıra geceleri önemli bir yer tutar. Osmanlı Ahilik teşkilatının bir tür devamı ve kalıntısı olduğu düşünülen bu kültürel buluşmaların asıl çıkış amacı birliktelik, dayanışma, yardımlaşma olup müzik eşliğindeki sohbet etmek gibi geleneksel kültür değerlerini yaşatarak gelecek nesillere aktarmak amaçlanır. Meydan tasarımı da buluşma kültürünün sürdürülmesini amaçlar ve çeşitli kentli grupları için büyüklü küçüklü farklı buluşma mekânları tasarlanmış, müzik ve gösterilerin sergilenebileceği çeşitli platformlar önerilmiştir.

NAHİT TAŞI: Şanlıurfa’da oldukça çok çıkan nahit taşı Urfa kentinin silüetinde en çok görülen doğal yapısal elemanlardandır. Meydanın da sert zemini başta olmak üzere gezenekleri oluşturan istinat duvarların kaplanmasında bu yerel malzemenin kullanılması önerilmiştir. Kentin mimari kimliğinde oldukça önemli yere sahip olan nahit taşının meydanda kullanılması kimlikli bir kamusal alan oluşturulması açısından önemli görülmüş ve açık alan kullanımlarında kaplama malzemesi olarak önerilmiştir.

ETAPLAMA

Etaplama önerisi olarak ilk etapta ihtiyaç birimleri, kent sahnesi ve amfinin tanımladığı sert zeminden oluşan meydan alanının uygulaması önerilmektedir. Bu alan mevcuttaki yıkım çalışmalarının yapılarak elde edilmiş olan boşluğu kapsamaktadır. Bu uygulamayla birlikte 1000 metrekareyi aşkın sert zemine sahip meydan ve büfe, kafe, wc gibi ihtiyaç birimleri elde edilecek olup; kentlinin buluşma, toplanma ve çeşitli etkinlikler için meydanı etkin bir biçimde kullanması mümkün hale getirilecektir. Ziyaretçiler için turist info, dinlenme, toplanma ihtiyacına yönelik ihtiyaç birimleri de ilk olarak uygulamaya koyulmuş olacaktır. İkinci etapta ise gezinti teraslarının oluşturduğu park niteliğindeki alanın uygulanması önerilmektedir.
Uygulama sonrası Sarayönü Meydanı’nın, kimliğini yerel unsurların oluşturduğu, eskiyle yeninin buluşturulduğu, sosyal ve kültürel anlamda kente değer katan, hem kentli hem de dışarıdan gelen ziyaretçiler için hatırda kalan bir mekânlar dizisine dönüştüğünü şimdiden hayal ediyoruz.

Şanlıurfa Kızılay Meydanı ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması

Şanlıurfa Kızılay Meydanı ve Kentsel Tasarım Fikir Yarışması’nda Dereceye Girenler Belirlendi