Katılımcı (CM² Mimarlık ve Tasarım Stüdyosu), Torbalı Belediyesi Belediye Hizmet Binası Pazaryeri ve Otopark ile Yakın Çevresi Ulusal Mimari Proje Yarışması

1.GENEL YAKLAŞIM:

“İnsan mekanla, mekan da çevreyle bir bütündür.”

Proje alanının “kentsel çekim merkezi” olarak; dört mevsim, gece-gündüz yaşayan bir mekan kurgusu ile kente ve kentliye kazandırılması fikri en temel tasarım girdisi olmuştur. Bu doğrultuda; Torbalı(bundan sonra metinde kent olarak anılacaktır.) ile kurulan güçlü bağlamla ilçenin kimliğine katkı sağlayacak yeni bir kent merkezi oluşturulmasına yönelik olarak yarışma sınırı içindeki A, B, C alanları, yakın çevresi ve kent “bütüncül bir kurgu” içinde ele alınmıştır.

“Kamusallık” ve “kamusal süreklilik” kavramlarının önemli birer yol gösterici olduğu projede; “geçirgen”, “dahil eden” ve “davetkar” bir kurguyla aktif kullanımlı bir “kamusal alan bütünü” oluşturma fikri benimsenmiştir. Proje alanı ve belediye hizmet binası “kent hayatı ile bütünleşen” bir kurgu ile tasarlanmıştır.

Kenti besleyen ve kentten beslenen yeni ilçe merkezinin; birbirini destekler nitelikte çözümlenen mekansal kurgusu ile haftanın bir günü ilçe pazarının kurulacağı, diğer altı günü ise, açık alanların farklı kullanım alternatifleri sunması ile “kentlinin günlük hayatını zenginleştirmesi hedeflenmiştir.” Kentsel estetik de gözetilerek, yarışma alanı bölge halkının etkin vakit geçirebileceği, sosyal etkileşim kurabileceği bir iletişim mekan olarak kente ve kentliye kazandırılması amaçlanmıştır.

Belediye hizmet binası da halkın daha etkin dahil olduğu, şeffaf bir yönetim düzenine imkan verecek yönde; “kamu binası” algısını, “kamusal(kamuya ait olan) bina” yaşantısına dönüştürerek, belediye hizmet binasının “halk ile kenti bağlayan bir bağlaç” görevi üstlenmesi hedeflenmiştir.

2.KENTSEL BAĞLAM VE PLANLAMA KARARLARI

Proje alanının ve belediye hizmet binasının kent ve kentliyle kurduğu ilişkinin, tasarımı yönlendirici olduğu projede, açık alan tasarımı ve mekan kurgusu “yaya hareketliliğinin sürekliliği”ne dayanmaktadır. Mevcut araç ve otopark öncelikli durum yerini, yaya ve bisiklet erişimi öncelikli bir düzene bırakarak; hem araç, hem yaya hem de bisiklet için kesintisiz bir sirkülasyon düzeni oluşturulmuştur. Çevredeki kullanıcı akışlarını içine alarak; sirkülasyonun devamlılığı sağlayan, sürekliliği ve bütünlüğünü dikkatle ele alan bir tasarım yaklaşımı ile alanın kamusal kullanımını çevresel sürdürülebilirlik ve kamusal süreklilik bağlamında aktif kılacak öneriler getirilmiştir.

Proje alanında; yerleşim kurgusu yapılırken, ihtiyaç programında yer alan ve projeye kazanç sağlayacağını düşünerek öneride bulunulan mekanların ilişkileri kurulurken, fonksiyonların birbirine destek sağlayacak ve birbirini besleyecek şekilde konumlandırılmasına dikkat edilmiştir.

Yarışma alanının temel sorunlarının başında; alanın pazarın kurulduğu günler dışında otopark olarak kullanılması gelmektedir. “Otopark sorunu”nun çözümünde A alanının 1. ve 2. bodrum katında toplam “730 araçlık otopark” ve C alanında ise “200 araçlık katlı otopark” önerilmiştir. Mevcut trafik akış şeması ve yaya sürekliliği otopark giriş-çıkış yerleri için en belirleyici unsur olmuştur. A alanındaki zemin altı otoparka iki ayrı yerden rampa verilerek giriş-çıkış sağlanmıştır. Pazarın kurulduğu gün, pazar araçları için önerilen yük indirme-bindirme cebine yakın olan rampa aynı zamanda pazar araçlarının otoparka giriş-çıkışı için de kullanılacaktır. Böylece otopark trafiğinin pazar kurulan gün de dahil olmak üzere, yayalaştırılmış alan ile ilişkisi sınırlandırılmış ve yol üstü park yapılması engellenerek yaya dostu bir kentsel alan sağlanması hedeflenmiştir.

A alanındaki yer altı otoparkında; pazar araçlarının da park etmesine imkan verilmesi adına, 1. bodrumun kat yüksekliği pazar araçlarının yüksekliği göz önünde bulundurularak tasarlanmıştır. A ve C alanındaki otopark katlarının tamamında kesintisiz bir sirkülasyon şeması sağlanmıştır. Ayrıca otoparkta; yönetmelikler dahilinde yeterli sayıda “engelli otoparkı”na yer verilmiş ve elektrikli araçlar için “şarj üniteli otopark” yerleri ayrılmıştır.

Yarışma alanı genelinde ve yakın çevresinde kente ve kentliye katkı sağlayacağı düşüncesi ile kentteki ulaşım ağına entegre olabilecek nitelikte “bisiklet yolları” önerilerek, çeşitli alanlarda “bisiklet park yerleri” tasarlanmıştır. Aynı zamanda bisiklet kullanımını teşvik edici yönde teknolojik veri tabanlı “bisiklet kirama istasyonu” önerisinde bulunulmuştur.

A,B ve C alanları arasında bütüncül bir kurgu ile kuvvetli kamusal bağlantılar kurabilmek amacıyla etkileşim yoğun yüzeylerden hareketi toplayarak; pazar alanı, belediye hizmet binası ve İzban hattının A ve B alanından ayırdığı C alanı tarafında kalan bölge ve C alanındaki katlı otopark için “kentsel bağlayıcı” niteliğinde “merkezcil bir kent meydanı” oluşturulmuştur. Mevcut hareketin yön verdiği kamusal bağlantı aksları ile oluşturulan kent meydanı; hareketi toplayan veya yönlendirerek dağıtan ana odak noktasıdır. Bu konumlandırma ile; kent meydanı halkın pazar dışında da meydanda gerçekleşen alternatif etkinliklere de katılımını ve dahiliyetini artıran ve belediye hizmet binası ile de bütünleşen, belediye hizmet binasına yönlendiren bir meydan haline gelmiştir.

Yaya, bisiklet, araç, İzban gibi ulaşım sirkülasyonlarının “kamusal sürekliliğinin” sağlanması ve kamusal bağlantıların kesintisiz devam etmesi amacıyla yoğunluk durumuna göre yaya aksları oluşturulmuştur. Oluşturulan kent meydanını, kentin C alanı tarafında kalan kısmına ve C alanındaki kapalı otopark ile restorana bağlayan bir “yaya alt geçidi” önerisinde bulunulmuştur. Ayrıca; kent meydanı ile belediye hizmet binası arasında kalan araç yolu için de “yavaşlatılmış yol” önerisi getirilerek bu yöndeki sürekliliğin devamı sağlanmıştır.

Yapılan aks tanımlamaları program yerleşimi konusunda belirleyici olmuştur. Oluşturulan merkezcil kent meydanı, belediye hizmet binası, pazarın kurulacağı günlerin dışında kentteki birçok etkinliğe ev sahipliği yapacak nitelikteki pazar yeri ve etkinlik meydanı ile İzban hattının ayırdığı kentin C alanı tarafında kalan diğer bölgesi ile ilişkisi önemli ölçüde kuvvetlendirilmiştir. Kent meydanına yaya etkileşiminin en yoğun olduğu kısımda geçirgen bir “yeşil alan” tanımlaması yapılmıştır. Dahil edici bir yakın çevre düzeni ile kent içi sorunlardan biri olan yeşil alan eksikliği giderilmeye çalışılmış ve “kentliye nefes alanı” bırakılmıştır.

Belediye hizmet binası önünde de bir alt meydan oluşturularak belediye meclisi ve belediye içi etkinlikler için “halkın dahiliyeti”ni artıracak yönde etkinlik amfisi ile bağlanan bir düzen oluşturulmuştur.

“Pazar yeri ve etkinlik meydanı” olarak kurgulanan alanın “kullanım sürekliliği” için; kentte gerçekleşecek olan yöresel festivaller, konser, kermes, fuar, tanıtım, büyük çaplı sergi, yılbaşı kutlamaları gibi etkinliklerin burada gerçekleştirilmesi beklenmektedir. Zabıta kontrol noktası bu alan ile ilişkili olarak konumlandırılmıştır. Alanın pazar alanı olarak kullanıldığı gün pazara hizmet verecek; pazar satıcısının dolaşım alanı dahil 2×3 metrelik 300 adet tezgah ızgara plan şeması üzerine kurularak, pazara gelen halkın bir düzen dahilinde dolaşımına imkan sağlayacak şekilde tasarlanmıştır.

Buna ilave olarak sabit elektrik ve su tesisatının olacağı, pazarın olmadığı diğer günlerde “dönüşebilen” 10 adet “tezgah/satış modülü” önerilmiştir. Sabit birimler pazarın olduğu günlerde açılıp, elektriğini ve suyunu kapalı halindeki sabit birim ile ortak duvarından alacak şekilde tasarlanmıştır. Sabit birim aşamalı olarak açılarak, sağda ve solda olmak üzere ilave 2 birim alan daha yaratarak peynir, tavuk, balık gibi ürünler için toplamda 30 adet “sergileme ve tezgah alanı”na dönüşmektedir. Tasarlanan bu açılıp-kapanabilen modülasyon sistem ile hem fazla olan birim sayısı üçte bir oranına düşürülmekte, hem de yine ikincil bir sistem ile açılarak yanlarında “oturma alanları ve masalar” yaratmaktadır. Ayrıca; modülasyon sistem bu düzende iken alternatif “satış birimi” olarak kullanılabilmektedir.

Pazar alanında “akıllı-hidrolikli çöp konteyneri sistemi” önerilmiştir. Konternerler, pazarın kurulmadığı günlerde zemin ile hemyüz olarak, 1. bodrum katta gizlenerek depolanır. Pazarın kurulduğu günlerde hidrolik sistemle zemin üzerine kaldırılır. Büyük kapasiteli konteynerler sayesinde çöp araçları daha az seferde toplama yapar. Boşaltılan konteynerler akıllı hidrolik sistem ile kapanarak yeniden zeminle hemyüz olarak, pazarın bir sonraki kurulacağı güne kadar 1. bodrum katta yeniden gizlenir.

Kent meydanı ile yakın ilişkide bir alt meydan oluşturularak, bir “kent fuayesi” yaratılmıştır. Bu kent fuayesi aynı zamanda “etkinlik merdiveni” ile desteklenen bir kent sahnesi niteliğinde “alternatif kullanım durumlarına adapte olabilecek” şekilde mekansallaştırılmıştır. Kullanılan etkinlik merdiveni kentli için oturma ve dinlenme alanı oluşturmanın yanı sıra, açık hava sineması, atölye, sergi, dans gösterisi, müzik dinletisi, söyleşi gibi etkinliklere imkan tanımaktadır. Ayrıca bu kurguyu besleyecek kafeterya, büfe ile kapalı rezerv atölye alanına da yer verilmiştir.

Bu alt meydan C alanı bölgesi tarafına geçişi sağlayan yaya alt geçidine ve A alanındaki yer altı otoparka doğrudan bağlanmaktadır. C alanında ve A alanında ilave olarak kamusal kullanıma imkan verecek ve yapılardan bağımsız çalışabilecek şekilde ortak alan tuvaletler çözümlenmiştir. İzban hattının altından bölgeleri birbirine bağlayan yaya alt geçidi A alanındaki alt meydandan yaya sirkülasyonunu alarak, C alanında yine küçük bir meydana çıkartır.

C alanında çözülen katlı otoparkın en üst katında, otoparktan bağımsız olarak çalışabilen “restoran”a yer verilmiştir. Burada; restoran müşterilerinin yeni oluşturulan kent merkezini izleyebilecekleri bir teras oluşturulmuştur. Yarı açık ve açık alanları olan bu restoran terası kentin seyredilebildiği bir “kent balkonu”dur. Restoran katına gelecek malzemeler için ayrı bir servis asansörü ve servis aracı park yeri çözülmüştür.

C alanlındaki katlı otoparkın araç giriş çıkışı bölgenin trafik akışını bozmayacak bir konumda önerilmiştir. Katlı otoparkın tamamında “kesintisiz bir araç sirkülasyon şeması” hakimdir. Katlı otoparkta da belediye hizmet binasında ve pazar alanında kullanılan mesh malzeme kullanılarak, bina cephesinde oluşturulan “sabit saksılara sarmaşık önerisi” getirilmiştir. Böylelikle; havayı ve gün ışığını kontrollü şekilde içeri alabilen “geçirgen yüzeyli bir cephe” oluşturulmuş ve aynı zamanda cephe sarmaşık ile kaplanarak otoparkın beton görüntüsü yerini geçirgen yeşil dokuya bırakmıştır.

3. BELEDİYE HİZMET BİNASI MİMARİ YAKLAŞIM VE PROGRAMATİK KURGU

Erişilebilir bir belediye hizmet binası oluşturma ve halkın belediyeye daha etkin dahil olabilmesi fikriyle yola çıkılarak; bina-kent-yakın çevre ilişkisi zemin ve 1. bodrum katta belediye hizmet binasını “kamusal”laştıracak öneriler ile desteklenmiştir. Zemin katta İzban durağı yönünden ve kent meydanı tarafından 2 kontrollü giriş alınmıştır. Bu alanda ihtiyaç programına ilave olarak, kentli tarafından kullanılacak bir “kütüphane ve paylaşımlı ortak çalışma alanı” önerilmiştir. Akışkan bir mekansal düzen ile zemin kat ve 1. bodrum arasında içeride ve dışarıda devam eden etkinlik merdiveni ile 1. bodrumda gerektiğinde iç/dış beraber de çalışabilen bir “alt fuaye” ve “kent meclisi amfisİ” oluşturulmuştur. Belediye meclisi 1. Bodruma konumlandırılarak halkın meclis toplantılarına etkin katılımına olanak verilmiştir. Belediye meclisinin fuayesi olan bu alanda çeşitli etkinlikler de yapılabilinecektir.

İhtiyaç programı dahilindeki fonksiyonlar katlara ayrılırken, ihtiyaç programında ilişkilendirilmesi ve aynı katta olması tercih edilen birimler konusu hassasiyetle ele alınmıştır. Ayrıca vatandaşın yoğun olarak kullandığı birimler zemin katla ilişkili, üst katlarda konumlandırılmıştır.

Belediye başkanının, hizmet binasına girişi için diğer girişlerden bağımsız çalışan bir “protokol girişi”ne yer verilmiş olup, bu girişin yakınında bir protokol aracı otoparkı çözülmüştür. Başkan bu girişten doğrudan başkanlık katına ulaşabilmektedir. Başkanlık Makamı ve doğrudan ilişkili olduğu birimler tek bir kata toplanmış ve bu katta başka birimlere yer verilmemiştir. Ayrıca başkanlık katında, iki düşey sirkülasyon alanının ortasında karşılama niteliğinde, bir ödül/plaket sergileme alanına yer verilmiştir. Bu alanda aynı zamanda resmi etkinlikler yapılabilecektir. Özel kalem müdürü; başkan odası ve sekretarya ile doğrudan ilişkili olacak şekilde konumlandırılmıştır. Başkanlık makamına ait alt birimlerin tamamının yeni kent merkezi tarafına konumlandırılmasına önem verilmiş.

Son katta ise; yemek salonuna yer verilmiş olup, dışarıdan gelen yemeğin bodrum kattan üst kata transferi için ayrı bir servis asansörü çözülmüştür. Bu katta geniş bir teras alanı bırakılarak, belediye çalışanların yemek aralarını keyifle geçirebileceği bir alan yaratılmaya çalışılmıştır.

İlçenin araç trafik düzenini bozmayacak bir noktadan alınan rampası ile araçlar doğrudan belediye binasının 2. bodrumdaki otoparkına ulaşılmaktadır. Bu otoparkta; “50 araçlık” park yeri mevcut olup, yeterli sayıda “engelli aracı park yeri” ve “elektrikli araç şarj üniteli otopark” yeri ayrılmıştır. Teknik alanlar, sığınak, depo alanları, temizlik görevlileri için soyunma odaları, zabıta soyunma odalarının tamamı bu katta çözülmüştür. Ayrıca; teknik birimler için de bir adet teknik servis aracı ve yemek katına hizmet veren servis asansörü yanına bir adet servis aracı park yeri bırakılmıştır.

4. SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK, EKOLOJİKLİK, YAPI EKONOMİSİ VE MALZEME KARARLARI

Belediye hizmet binasının üzerinde, Güneş ışığının en verimli kullanılacağı 370m²’lik alana “fotovoltaik panel” yerleştirilmiştir. Bu paneller, güncel GEPA verilerine göre yıllık 592.000 kW/h enerji üretimi yaparak, binada kullanılan elektrik giderlerinde “yıllık 420.320TL tasarruf” yapılmasını sağlamaktadır.

Pazar alanı ve etkinlik meydanının üst örtüsünde çelik taşıyıcılı ve pazarcıların-kullanıcıların iklim şartlarından etkilenmemesi için katmanlı bir sistem tercih edilmiştir. Kullanılan cam yüzey suyu tutarken, mesh yüzey de kontrollü gün ışığı alımını sağlamaktadır.

İklim verileri göz önünde bulundurularak, ısıl konforun sağlanması amacıyla yapının cephelerinde, solar Low-E kaplamalı ısı ve güneş kontrollü cam cephe önerilmiştir. Pazar alanına, katlı otoparka ve belediye hizmet binasına “kontrollü gün ışığı alımı” için mesh kaplama cephe malzemesi önerilmiş ve cephede-saçaklarda yer yer güneş kırıcı paneller kullanılmıştır. Belediye binasının tasarımında “doğal havalandırma” ve “doğal aydınlatma” ilkelerine önemle dikkat edilmiştir. Böylelikle; yapı ekonomisine ve sürdürülebilirliğine büyük katkı sağlaması hedeflenmiştir.

Tasarım genelinde; kentsel estetik ilkeleri gözetilerek “erişilebilir, ekolojik duyarlılıkları olan, enerji etkin, sürdürülebilir ve yapı ekonomisine katkı sağlayan” bir anlayış benimsenmiştir.