Katılımcı, Tosbağa Dere Rekreasyon Alanı Fikir Projesi Yarışması

Günümüzde kentleşme ve ekonomik gelişme süreci devam ederken, kentsel standartlar ve yaşam kalitesi çoğu zaman bunun gerisinde kalmaktadır. Ekonomik gelişmenin bir sonucu olarak artan kentsel nüfusun ihtiyaçlarını karşılamak amacıyla kentler nicel olarak büyürken, nitelik olarak çoğu zaman düşmekte ve doğal kaynaklar zarar görmektedir. Çözüm için üretilen geleneksel planlama ve tasarım yaklaşımları ise, çoğu zaman mekansal ilişkiler ile ekonomik, sosyal, kültürel ve tarihi ilişkiler arasında bağlantı kurmadan ele alınmaktadır. Bu ilişkiler gözardı edilerek ortaya konulan çalışmalar sosyal, ekonomik ve kültürel dönüşümlerinin anlaşılmasına bir katkı yapmamakta, mevcut sorunları çözmek bir yana, müdahalenin kendisi yeni bir sorun olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle özellikle doğa ve kent arasındaki ilişki kurgulanırken her boyutuyla değerlendirilmeli ve bu anlamda planlama yaklaşımları yeniden tanımlanmalıdır.

Bu kapsamda Lüleburgaz, İstanbul ve Edirne Merkezleri arasında bulunan önemli potansiyellere sahip bir kenttir. Kuzey Batı da bulunan tarihi kent merkezi etrafında kümelenmiş odaklar, planlanan Lüleburgaz serisi ile tüm kente dağılmaktadır. Otoyol ile ikiye bölünmüş olan yapılaşmanın kuzeyindeki odak Gençlik Park iken güneyde ise Çamlıktır. İstanbul Edirne Otoyolu ile Avrupa Otoyolu gibi önemli ulaşım ağlarıyla bağlantılı kent, uluslararası bisiklet motosiklet güzergahı üzerinde bulunması itibariyle de avantajlı konumunu güçlendirmektedir. Kuzey Güney doğrultusunda eşit yerleşim gösteren Lüleburgaz günümüzde Güney-Doğu yönünde gelişim göstermektedir.

KENTSEL VİZYON İLKELERİ VE TASARIM YAKLAŞIMI

Kentsel ölçekte vizyon belirleme aşamasında üst ölçekte bazı analizler yapılmıştır. Bu analizler hem mevcut durumu ortaya koymak hem de yarışma alanının kentteki potansiyelini belirlemek adına yapılmıştır. Üst ölçekte yapılan analizler kapsamında kentsel morfolojik yapıya önerilerde getirilmiştir.

Bölgesel Bağlam

Lüleburgaz kenti Trakya yarımadasının merkezinde konumlanması nedeniyle D100, tren yolu, hızlı tren yolu gibi alternatif ana ulaşım aksları üzerinde yer almaktadır. Bu özelliğiyle yarımadada Kırklareli-Tekirdağ ve İstanbul-Avrupa güzergahlarının kesişim noktasında bulunmaktadır. Sektörel ilişkilerde ise hizmet merkezi rolüne sahip olan Lüleburgaz, çevresinde bulunan hem kırsal nitelikli yerleşimleri hem de kırsal merkez rolü olan ilçeleri hinterlandına almaktadır.

Yarımadanın demografik yapısı incelendiğinde çorlunun en yüksek nüfusa sahip olacağı, Lüleburgaz’ın ise Kırklareli il merkez nüfusundan daha fazla nüfusa sahip olarak 5. sırada bulunacağı belirlenmiştir.

Floristik Bölgeler

Trakya yarımadası 3 farklı floristik bölgenin ev sahipliği yapmaktadır. Karadeniz havzası ve Akdeniz havzasının birlikte bulunduğu yarımadada, her iki floristik karakteri sergileyen üçüncü bir geçiş bölgesi de bulunmaktadır. Lüleburgaz kenti ise, bu geçiş bölgesinde konumlanmasıyla, Akdeniz Karadeniz floristik özelliklerini barındırmaktadır.

Kırsal Bağlam

Bölge planında hizmet merkezi rolü verilen Lüleburgaz, hem kent sakinlerine hem de hinterlandında bulunan ilçe merkezleri ve kırsalda yaşayan nüfusun taleplerini karşılayıcı bir yapıya sahiptir. Bölge planında belirlenen 2023 projeksiyon yılı nüfusları incelendiğinde Lüleburgaz kent merkezinin yaklaşık 310.000 kişilik bir nüfusa hizmet verebileceği belirlenmiştir.

Kentsel Bağlam

Mevcut Morfolojik Yapı

Kentin morfolojik gelişimi incelendiğinde; kentin güneydoğu yönünde bir yayılım gösterdiği ve zaman içinde tosbağa dereyi içine alacak şekilde yerleşim dokusunun geliştiği belirlenmiştir.

Planda Morfolojik Yapı

Mevcut durumda henüz tosbağa dere ve iki yakasındaki yerleşim dokusunun yapılaşmaya açılmadığı; ancak imar planında gelecek yıllar içinde bu alanların yerleşime açılacağı kararı verilmiştir.

Mevcut Ulaşım Durumu

Ulaşım sistemi incelendiğinde; mevcut durumda Tosbağa dere ve çevresinde yapılaşma olmadığı için ulaşım sisteminin sadece kent merkezi ve yakın çevresi ile ilişkisinin bulunduğu görülmüştür.

Planda Ulaşım Durumu

Planın ulaşım sisteminin, toplayıcı yollar üzerine kurulması, kentsel alandaki trafik yoğunluğunu azaltacak bir karar olarak değerlendirilmektedir. Tosbağa derenin kent ile entegrasyonu ise 3 farklı taşıt köprüsü ile sağlanmakta ayrıca konut alanlarından akışı sağlayacak yaya bağlantıları da önerilmektedir.

Mevcut Alt Merkezler

Lüleburgaz kenti tek merkezli kentlere örnek teşkil eden bir yapıya sahiptir. Bunun yanında istasyon caddesi üzerinde kentin donatı ihtiyaçlarını karşılayan bir alt merkezi bulunmaktadır. devlet hastanesi ve gelişmekte olan yüksekokul ise kentin diğer merkezleri olarak değerlendirilmiştir.

Planda Alt Merkezler

Plan kararlarında ise gelişme alanlarında birden çok altmerkez oluşturulmuş ve gelişme alanlarının günübirlik ihtiyaçlarının bu alanlardan karşılanması öngörülerek merkezdeki yoğunluğun dağıtıldığı görülmektedir.

Yoğunluk

Mevcut Yoğunluk Durumu

Mevcut durumda Lüleburgaz kentindeki nüfus yoğunluğu kent merkezinden çeperlere doğru azalmaktadır.

Planda Yoğunluk Durumu

Mevcut durumdaki nüfus yoğunluğunun çeperlere doğru azalması durumu devam ettirilerek, gelişme alanlarındaki nüfus yoğunlukları az ve orta yoğunluklu bölgeler olarak planlanmıştır.

Çevresel İlişkiler

Kent merkezinin tarihi dokusu ve ticaret yapısının izlerini günümüzde de sürdürmesi kente önemli bir kimlik kazandırmaktadır.

Özellikle İstanbul ve Edirne gibi önemli hizmet, turizm merkezlerinin kesişiminde bulunan Lüleburgaz kenti bu özelliğiyle bir geçiş bölgesi konumundadır. Bu konumu itibariyle hizmet sektörü gelişen Lüleburgaz kenti, hinterlandı içinde bulundurduğu hem kırsal nitelikli yerleşimlerin hem de kırsal merkez rolü olan ilçelerin hizmet merkezi olma rolünü üstlenmektedir. Kentin dinamikleri incelendiğinde; mevcut durumda var olan ve yapımına devam edilen akademilerin kent içinde bütüncül bir şekilde yayılım gösterdiği ve 3 ana arter/bölge üzerinde yoğunlaştığı, kentin özellikle sosyo-kültürel açıdan zenginleşmesine olanak sağladığı belirlenmiştir. Kentin diğer dinamiklerini oluşturan üniversite, hastane, teknoloji geliştirme bölgesi, fuar alanı, terminal, istasyon ve küçük sanayi siteleri çevresel yerleşimlerle ilişkilerin güçlenmesine ve önemli ulaşım arterlerinin gelişmesine öncülük edecektir.

Lüleburgaz kenti güneydoğu yönünde bir yayılım göstermektedir ve imar planı ile gelecek yıllarda Tosbağa dere ve yakın çevresine kadar yerleşim dokusu genişleyecektir. Bunun sonucunda yeni gelişim alanlarının ve Tosbağa dere rekreasyon alanının kent merkezi ile ilişkisinin güçlendirilmesi gerekmektedir. Bu ilişki sadece taşıt yolu sisteminin değil yaya ağırlıklı bağlantılar ile sağlanmasıyla ulaşım entegrasyonunun zenginleştirilmesini gerektirmektedir. Lüleburgaz kentinde bütün kente hizmet edebilecek tek bir kent parkı bulunmaktadır. Tosbağa dere rekreasyon alanının tasarlanmasıyla kentin bir de bölge parkına sahip olma potansiyelinin varlığı dikkat çekmektedir. Bunun için bu alanın sadece kent merkezi ile değil çevre yerleşimler ile de güçlü ulaşım bağlantılarıyla desteklenmesi önem arz etmektedir.

VİZYON

Istranca dağlarından doğan dereler ergene nehriyle birleşerek ege denizine dökülmektedir. Bölgede bulunan Lüleburgaz kenti ise; Lüleburgaz deresi ve tosbağa deresi arasında kalmaktadır. Lüleburgaz deresi ve tosbağa dere Lüleburgaz kentine paralel geçmekte ve kent bu alanlardan faydalanamamaktadır. Ancak gelişim planında kentin güneydoğu yönünde gelişmesi öngörülmüş ve tosbağa dere rekreasyon amaçlı planlanmıştır.

Kente paralel geçen dereler kentin ekolojik sisteminin temelini oluşturarak bir ekolojik kuşak olarak kenti çevreleyecektir. Bu ekolojik kuşak tamamen insan odaklı düşünülmemiş, bazı bölgelerinde ekolojik yaşamın devam ettiği (*yaşayan) bazı bölgelerinde ise rekreasyon ihtiyacının karşılandığı (*yaşatan) bir sistem olarak tasarlanmıştır.

Lüleburgaz kenti hizmet merkezi özelliğiyle yakın çevresindeki nüfusun yeşil alan ihtiyacına cevap verebilecek niteliktedir. Tosbağa dere rekreasyon alanı kenti çevreleyen ekolojik koridorların bütünleştirici ve yaştan bir parça özelliği göstermesiyle sadece kente değil bölgeye hizmet edebilen bir bölge parkı özelliği gösterecektir. Kentte bulunan vahşi katı atık depolama alanının çevreye verdiği zararların rehabilitasyonu amacıyla bu alana Lüleburgaz koruluğu önerilmektedir. Daha sonraki dönemlerde bu alanda kent içindeki konumuyla kent ormanı olarak değerlendirilebilir. Kentteki sosyo-kültürel dinamizmin sürdürülebilirliğini sağlamak amacıyla, akademilerin bütüncül bir şekilde yayılım göstermesi ön görülmektedir. Bu bağlamda tosbağa dere ile bütünleşen bir akademi koridoru önerilmiştir. Kentin yaşayan ekolojik kuşakları olarak ergene nehri, Lüleburgaz deresi, tosbağa dere ve kent kuzeyi ekolojik kuşakları tanımlanmıştır. Bu kuşakların, ekolojik yaşamın devamlılığını sağlayacak koruma kararlarının planlama sistemine entegrasyonu önerilmektedir. Mevcut durumdaki parçacıl yeşil alanların potansiyelleri değerlendirilerek bu parçaların bütünleştirilmesini sağlayacak yol boyu ağaçlandırma, bisiklet yolları, yaya yoğunluklu ulaşım aksları önerilmektedir.

4.1 Morfoloji Önerileri

Belirlenen vizyonun gerçekleşebilmesi amacıyla kentin gelişmesi ilgili kurumlar tarafından yönlendirilmelidir bu yönlendirme uygulama imar planı yatırım programları ile yapılabilmektedir. Öneri proje kapsamında, morfolojik gelişim de dikkate alınarak yapılan analizlerle, kentin imar planı yatırım programı için bir etaplama önerisi geliştirilmiştir.

4.1 Ulaşım Önerileri

Ulaşım sistemine yönelik geliştirilen önerilerin hayata geçmesi amacıyla planlama sistemindeki ulaşım ağı analiz edilerek, bisiklet yolu, yaya yolu ve kent içi yeşil aksların olabileceği ulaşım arterleri geliştirilmiştir. Bu yaklaşımla birlikte, hem yeni gelişim alanlarının hem de tosbağa dere rekreasyon alanının kent merkeziyle olan ilişkisi alternatif ulaşım sistemleriyle zenginleştirilmiştir.

Tosbağa Dere Rekreasyon Alanı’nın, yakın gelecekte kent kimliği için belirleyici olacak, simgesel anlam kazanacak bir yeşil alan olması, yapılaşmadan doğal bir alan olarak kendini koruması adına YAŞAYAN YAŞATAN vizyonundan yola çıkılarak kentliyi YAŞATAN bir rekreasyon alanı olmasına vurgu yapılmıştır. Bu kapsamda tasarım yaklaşımında en belirleyici öge “Ekolojik Aks” olarak tanımlanan üst yol fikridir. Buradaki amaç alanın bazı yerlerinde doğal vejetasyonun korunarak kullanıma açılmasını sağlamaktır. Üst yol tampon bölge olarak belirlenen zonlarda yükselmekte kentsel geçiş bölgesi olarak adlandırılan bölgelerde ise alçarak alan ile kentlinin teması kuvvetlendirilmektedir.