Katılımcı, Uzundere Cemevi Sosyokültürel Merkez Ulusal Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

Alevilik; çok güçlü dini, kültürel ve siyasi kimlikler barındırır. Alevilik tarihte maruz kaldığı baskılar yüzünden, bu kimlikler somutlaşırken başka inançlardaki gibi maddesel simgelerde değil, bizzat inananların ruhunda somutlaşmıştır. Bu somutlaşma durumu Alevilerin aralarındaki bağlılıkta ve inançlarının hayatlarıyla doğrudan paralellik göstermesinde saklıdır.

Tarihte görülen baskılar Alevilikteki kutsal mekan olan cemevinin mekansal olarak bir şeklinin oluşamamasına neden olmuştur. Dini ritüeller için inananların mekan fark etmeksizin bir araya gelmesi yeterlidir. Tüm bunların sonucu olarak inanç mekanını oluşturan dört duvar değil, Alevilerin birbirleriyle olan bağları ve inançlarıdır.

Proje bu bağlamda Aleviliği simgesel bir yapıyla veya yeni bir tipoloji oluşturmaya çalışmadan; Aleviliği inananlarıyla yani Cem ile doğrudan ilişkilendirerek, kamusal ilişkileri en yüksek seviyede tutmayı amaçlamıştır. Bu kamusal ilişkileri de en iyi kuracak olan bağlayıcı elaman arayışında Uzundere köyünün fiziksel bağlamından yola çıkılmıştır.

Uzundere köyü İzmir metropolünün çeperinde konumlanan; çevresinde İzmir Çevre Yolu, Fuar İzmir, Toki Uzundere konutları, trafo dağıtım merkezi gibi köy hayatının sadeliği ile zıt olan ezici metropol kent elemanlarının bulunduğu bir “mahalledir”. Uzundere köyü, köy özelliklerini kaybedip “mahalleleşmenin” ve İzmir metropolü tarafından yutulmanın eşiğindedir.

Proje; Alevilik, kamusallık ve köy kavramlarını, bir potada eritmek için “meydan” kavramı kullanarak çözümlemiştir. Proje köyün meydan görevini üstlenerek; hem Uzundere köyünün köy özelliğini geri kazandıracak hem de çözümlenen kamusal mekanlarla Aleviliğin yaşanmasında ve tanıtılmasında büyük rol oynayacaktır.

Projenin genel yaklaşımı; verilen tasarım problemini ve istenilen mekanları, köy yaşantısını ve Aleviliği yansıtacak şekilde yorumlanması; kütlenin parçalı, birçok kamusal etkileşime imkan veren, insan ölçeğinde çözümlenmesidir. Projede 4. Meydan tanımlanmıştır; köy meydanı, cenaze meydanı, kültür eğitim meydanı ve yeşil meydan.

Köy Meydanı

Köy meydanları köydeki tüm etkinliklerin yapıldığı, çevresinde köy kahvesi, ibadethanesi ve dükkanlarıyla köydeki kamusal etkileşimin en yüksek olduğu mekandır. Bu bağlamda projenin giriş noktası ve araziye ana yaklaşım köy meydanından yapılmaktadır.

Meydanın ortasında konumlanan “Hayat Ağacı” araziye yaklaşanları kucaklayan bir noktaya yerleştirilmiştir.

Cem evi; köy meydanını en yüksek kütlesidir. Lokma odası, küçük muhabbet meydanı ile ortak çözülmüştür. Cem evi kendisini çelik strüktürüyle yükselmesiyle belli eder. Kütlenin güney cephesinde açılan yırtıklarla mistik doğal ışıklar elde edilmiştir. Çatısında 12 devasa aydınlatma ile 12 imam hatırlatılır.

Kahvehane; köy meydanıyla direk ilişkilidir, cemin toplanmasından önce ve sonrasında destek sağladığı gibi günlük kamusal kullanıma açıktır.

Aşevi; cemeviyle ilişkilidir. Köy meydanını beslediği gibi cenaze meydanını da besler.

Kütüphane; köy meydanının diğer fonksiyonlarından farklı olarak kamusallığın içinden bir süreliğine kullanıcının kendisiyle yalnız kaldığı mekandır.

Etkinlik amfisi; cenaze kaldırılırken toplanılabilecek veya cem ile ilgili sohbetlerin yapılabileceği amfidir.

Cenaze Meydanı

Cenaze Meydanı; cenaze evi ve aş evi ile ilişkili olup cenaze kaldırılırken okunacak olan gülbenk için de kullanılması amaçlanmıştır. Cenaze meydanının kamusal aksın üzerinde bulunması, dışarıdan gelen ve Alevi kültürüne yabancı olan kullanıcılar için kamusal bir etkileşim yaratır.

Kültür ve Eğitim Meydanı

Kültür ve Eğitim Meydanı; konferans salonu, sergi, eğitim mekanları ve atölyelerle ilişkilendirilmiş olup sirkülasyonu kullanan kullanıcı tarafından, görsel iletişimde bulunması ve geçerken bu mekanlarda bulunan etkinliklere dahil olması istenmiştir. Açık ve yarı-açık mekanlarla desteklenen kültür ve eğitim yapıları köyde düzenlenecek etkinlik ve festivallere zemin oluşturmaktadır.

Yeşil Meydan

Proje alanındaki mevcut ağaçlar arazi boyunca akarak yeşil aks oluşturmaktadır. Bu aksın sonunda tasarlanan yeşil meydan ile hem mekan kullanıcılarının hem de köy halkının sosyalleşebileceği doğa ile iç içe, nefes alan kamusal açık alan elde edilmiştir Ayrıca “Mihman evinin” bu yeşil meydana açılarak cenaze sahibi yakınlarının daha izole ve konut alanlarına fiziksel olarak daha yakın olması hedeflenmiştir.