1. Teşvik Ödülü, Avanos’un Yeni Köprüsü ve Çevresi Mimari Proje Yarışması

Kapadokya’da 4000 yıl boyunca Avanos’u söyledi çömlekler… Kızılırmağın kıyısında Hititlerden bugüne nesiller toprağa form ve ruh verdi… Sudan toprağa, topraktan ele, elden ateşe… Çömlekçinin elleri çamuru çevirdi, eğdi… Her dokunuş yeni bir eğri, yeni bir çizgi oldu. Avanoslular binlerce yıl bu çizgileri birbirlerine anlattılar ve durmadan çamuru çevirmeye devam ettiler…

Avanos’un Yeni Köprüsü için biz bu eğrilerin hikayesini dinledik…Gagalı Hitit’in eğrisi Avanos’un tepesine baktı, köprünün formu oldu, çeliği Kızılırmak üzerinde büktü ve şekil verdi…

Genel Tasarım Stratejileri: Kentsel Karakter, Yerel Değerler, Doğa ile Bütünleşme

Kızılırmak, gerek coğrafi, gerek morfolojik, gerek peyzaj değeri olarak Kapadokya Vadisi’nin en önemli doğal unsurlarındandır. Avanos-Kızılırmak kesişmesi ise bölgeyi özellikle jeopolitik ve mikroklima açısından çok özellikli kılmıştır. Bölgenin bu özelliği ile birlikte gerek tarihsel sürecinde gerekse günümüzde Avanos’un önemli bir uğrak alanı olması, bu alanın turistik ve rekreasyonel potansiyelini de besler niteliktedir.

Alanın özgün morfolojisi, yer yer degrade alanlarla çevrelenmiş olması hem bir doğa restorasyonunu hem de yeniden kurgulanmış rekreaktif ve kültürel ve ticari değerlemelerle kente kazandırılması gereken kentsel mekanları zorunlu kılmaktadır. Bu nedenle özellikle yarışmanın ana motivasyonu olan “Yeni Avanos Köprüsü” tüm bu ilişkilerin yeniden kurgulanması için bir fırsat olarak algılanmıştır. Özellikle çevrenin olağanüstü jeolojik özellikleri, fondaki dağ silüeti ve yöredeki çömlekçilik kültüründen gelen görsel referanslar yeni tasarlanan köprünün kaligrafisini belirlemiştir. Böylelikle tasarım, basit bir açıklık geçmenin ötesinde kenti doğal bir vurgu ile yeniden doğayla buluşturmayı da hedeflemiştir. Bu projede önerilen, “Yeni Avanos Köprüsü” 130  metre uzunluğunda, köprü kemeri yüksekliği 20 metre olan, plak genişliği 15 metre olarak ele alınan kuzeyden güneye doğru kıvrılan  bir “Kemer Köprü” (Arch Bridge) tasarımıdır.

yeni çevresel tasarım karakteri, bu proje çerçevesinde tasarlanan mekanların ötesinde ileride Yeni Avanos Köprüsü çevresinde yapılabilecek yeni tasarım ve yenileştirme etkinlikleri için sürdürülebilirlik ve ekolojik bağlamda da  önemli referanslar sağlamaktadır.

4000 yıllık çömlekçilik kültürünün yeniden canlandırılması ve Kültürel Sürdürülebilirlik

Köprünün her iki yakasında oluşturulan rekreaktif bant özellikle birer kentsel park niteliğinde olup özellikle köprünün her iki ucundan yaya bağlantıları ile kurgulanan ticaret-doğa aksıyla bütünleştirilmiş, bu lineer kurgu ara peyzaj kullanımları ile güçlendirilmiştir. Yeni Avanos Köprüsü çevresinde tasarlanan ve Avanos-Gülşehir yolundan Kızılırmak kıyısına uzanan aks ve kentsel mekanlar Avanos’un en önemli kültürel ve toplumsal değeri olan çömlekçiliği ön plana çıkarmakta, bu kavram çevresinde yeni ticari ve rekreasyon mekanlarını bütünleştirmektedir. Bu aks üzerinde yöreye özgü kent yaşamı ve yerel kültür vurgulanırken, Avanos için yeni bir ekonomik çekim alanı oluşturulmaktadır. Önerilen yapıların bir kısmı özellikle yerel ürünlerin çömlek, elişleri, halı  ve benzerlerinin  yer aldığı ziyaretçilere açık atölyelerdir. Bununla birlikte yer alan yeme-içme tesisleri ise aynı zamanda yerel tatların ve ekolojik ürünlerin de pazarlandığı önemli uğrak alanlarıdır.

Kıyı kullanım potansiyelini güçlendiren kente bir anlamda yeni, meydan-meydanlar kazandıran ticari yapılar Avanos doğası içinde eriyerek mimarileri ile hem ağır ölçekli görünen yapılar olmaktan çıkmış, hem de bu yeni aksın peyzaj değerini güçlendiren yeni çekim noktaları yaratılmıştır. Tasarım alanı içerisinde bulunan yöresel Avanos Evi, yapılacak restorasyon ile birlikte Seramik Müzesi’ne dönüştürülmüştür. Bu yapı etrafında mevcut hamam kaldırılarak yeni bir kent meydanı oluşturulmuştur. Tarihi Orta Mahalle Camii çevresi peyzaj alanları ile bütünleştirilmiş biçimde önemli bir tarihi ve rekreatif odak noktası olarak ortaya çıkmaktadır.

Çömlek Evi ve Kafe

Kent Meydanı’nın uzamı olarak bu alanın güneyi “Çömlek Evi ve Kafe” olarak tasarımlanmıştır. Bu bina, Kızılırmak yönündeki topoğrafyaya entegre biçimde kısmen toprak altına gömülmekte, çatısı meydanın uzantısı olarak yeşil alan olarak planlanmaktadır. Bu binanın merkezinde çömlek yapımının izlenmesi ve deneyimlenmesini odak alan bir merkezi mekan ve satış alanları yer almaktadır. Bu alan etrafında ise Kızılırmak ve Yeni Avanos Köprüsü’ne doğru yönlenen açık ve kapalı kafe fonksiyonlarını sunmaktadır.

Avanos-Yeni Köprü Yolu

Avanos’un kentsel dokusu ve morfolojisi Kızılırmak kıyısına paralel olarak şekillenmektedir. Tasarım alanı içerisinde oluşturulan rekreatif bantlar mevcut yeşil alanların doğal ve vurgulu uzantılarıdır.  özellikle kuzey yakasında tasarlanan bant ve gezinti yolları Avanos’un merkezinden batıya doğru uzanan kentsel ağa bağlanırken ve ona yeni fonksiyonlar yüklemektedir. Buradaki farklı kotlarla hem Kızılırmak’ı izlemek hem köprülerin oluşturduğu mekanı deneyimlemek bu alanları özel kılmaktadır. Yeni Avanos Köprüsü’nün doğusunda Tarihi Değirmen Girişi’nin güneyinde tasarlanan alan ise Kızılırmak kıyısına paralel gezinti yolları ile farklı ticari fonksiyonları bütünleştirmektedir. Burada yer alan dükkanlar ve küçük kafe, yine Kızılırmak, Eski Taş Köprü ve Yeni Avanos Köprüsü vistasına yönlenmektedir. Projenin kuzey ve güneyinde planlanan rekreatif bantların batı uçlarında Kızılırmak, Avanos Kent Silueti ve Yeni Köprüye doğru yönlenen “Batı Seyir Terasları” tasarımlanmıştır.  

Eski Köprü

Eski Avanos Köprüsü diğer bir deyişle Taş Köprü’nün, üst tablesi değiştirilip, onarılarak, bu önemli gezinti aksı kuzey-güney doğrultusunda yayalaştırılmıştır. Köprü boylu boyunca gezinti ve seyir ağırlıklı olarak tasarımlanmış, köprü üzerinde kuzey ve güneyde seyir terası çıkması elde edilerek, yine bu çıkmalar, köprünün kuzey ve güneyinde köprünün başlangıç ve bitişini sembolize eden “Şerit Saçaklar” ile bütünleştirilmiştir. Eski Taş Köprü yeni fonksiyonları ile Avanos Kent Merkezi ile yeni alt merkeze doğru yönlenen ve Kızılırmak yönünde farklı görsel deneyimlere olanak tanıyan bir karaktere sahiptir.

Yeni Kent Otoparkı

Yeni köprü ve çevresel tasarım ile ortaya çıkan yoğun otopark ihtiyacı tasarım alanının güneyinde Spor Salonu yanındaki geniş alanda giderilmiştir. Mevcut topoğrafya göz önüne alınarak 10 otobüs ve 210 araçlık bir “Palet Otoparkı” önerilmektedir. Bu otoparkın tasarımında yeşil elemanlar kullanılmakta ve otoparkın  kuzey yönünden yayalaştırılan eski taş köprüye direk geçiş vermektedir.

Yeni Avanos Köprüsü Çevresi Trafik Planlaması

Köprü ve çevresindeki trafik ve ulaşım planlaması, yeni köprünün geçtiği aks, kent içi yollar ve önemli şehirlerarası bağlantılar göz önüne alınarak planlanmıştır. Yeni Avanos Köprüsü, kuzey yakada Avanos-Gülşehir yoluna, güneyde ise Kapadokya Caddesi üzerinden Göreme yoluna bağlanmaktadır. Yeni Avanos Köprüsü, Fikri Sağlar Caddesi ve Abdi İpekçi Caddesi üzerindeki bağlantı kavşağında gerekli trafik düzenleme, yaya geçişleri ve trafik ışıklandırmaları yapılmıştır. Fikri Sağlar Caddesi’nin Spor Salonu yanından geçen uzantısı ise tamamı ile yayalaştırılmış, Kızılırmak güneyindeki konut alanlarından yeni köprüye doğru yeni bir bağlantı yolu açılarak trafik bütünlüğü sağlanmıştır. Bu çevredeki tüm yolların kesişme noktalarında gerekli yaya geçitleri ve trafik ışıklandırmaları öngörülmüştür. Yeni Avanos Köprüsü ve bağlantı yollarında şartnamede belirtilen araç ve yaya geçişlerine uygun boyut, yönlendirme, eğimler ve yol dönüş açıları yol yapım ilkelerine uygun olarak  kullanılmıştır.