Mansiyon, Afyonkarahisar Cumhuriyet Meydanı ve Çevresi Ulusal Mimarlık ve Kentsel Tasarım Fikir Proje Yarışması

Afyonkarahisar kenti için geliştirilen kentsel planlama ve tasarım yaklaşımı, Afyonkarahisar’ın kentsel imajını yükseltecek, yere özgü değerlerini öne çıkaracak, “KENT VE İNSAN” arasındaki ilişkiyi güçlendirecek fikirler dizisini yansıtmaktadır. Buna göre, geliştirilen yaklaşım sırasıyla,

Merkezin çekim gücünün arttırılması ve kentsel yayılmanın kontrol altına alınması

Merkez içinde yaşam kalitesi, canlılık ve mekansal sürekliliğinin arttırılması

Kent kimliğini öne çıkaracak, insan odaklı tasarlanan mekanlar dizisi oluşturulması

İşlevsel çeşitlilik içeren, her kesimden insana (yaşlı, engelli, çocuk) hizmet edebilecek kamusal değeri yüksek bir kent meydanı yaratılması

Açık kamusal mekanlarla bütünleşen, boyutsal olarak çevresindeki tescilli yapılar ile uyumlu, karahisar kalesi silüeti ve meydana hakim bir kültür merkezi yapısı tasarlanması

hedeflerini yansıtmaktadır.

1/5000 KAVRAMSAL YAKLAŞIM
Cumhuriyet Meydanı, geleneksel merkez bölgesi, Gedik Ahmet Paşa Külliyesi ve yeni gelişen merkez bölgesi Afyon kent merkezini temsil etmektedir. Bu dört bölge alt ölçekli planlama ve tasarım yaklaşımılarında bütüncül olarak ele alınmalı birbirleri ve kent ile ilişkileri tanımlanmalıdır.

Ordu Bulvarı-Tren Garı aksı, “kamusal yapıların konumu, Karahisar Kalesi silueti ve mevcut yeşil dokusu” göz önüne alınarak kentin ana yaya omurgası olarak önerilmiştir. Bu aks kentin kuzeydoğusundaki kamusal alanlar ile Kale, Bedesten Meydanı, Cumhuriyet Meydanı ve kent merkezi arasında güçlü etkileşim olanağı sunabilecektir.

Merkez ve ilişkili konut bölgelerinde mevcut yapı adalarına yapılacak müdahalelerle önerilen yaya omurgası ile ilişkili yeşil alan kullanımı içeren aksların gelişmi teşvik edilmelidir.

Kent içi araç trafiğinin azaltılması, kent merkezinde yaya hareketliliğinin arttırılması ve kentlilerin toplu ulaşıma yönlendirilmesi için şemada belirtilen aksda bir tramvay hattı önerilmiştir. Bu hat, kentin temel yaşam alanları ve kentsel donatı alanlarını dikkate alınarak geliştirilmiştir. Güzergah, orta ve uzun vadede farklı alternatif hatlar boyunca uzatılabilecek şekilde belirlenmiştir.

Merkez ve ilişkili konut bölgelerinde mevcut yapı adalarına yapılacak müdahalelerle önerilen yaya omurgası ile ilişkili yeşil alan kullanımı içeren aksların gelişmi teşvik edilmelidir.

1/2000 ÖLÇEKLİ İLKESEL TASARIM
Geleneksel ve yeni kentsel merkez İle kent meydanının yeniden ele alınarak mekansal süreklilik ve geçişliliğe imkan tanıyan, kent merkezinde yaşam kalitesini ve cazibeyi arttıracak bir mekansal gelişim süreci yaratarak alt ölçekli uygulamalara yön verebilmek bu ölçeğin temel amacıdır.

Üst ölçekli ilkeler doğrultusunda 1/2000 ölçekli yaklaşım 3 temel adımı kapsayan bir kentsel tasarım sürecini ortaya koymaktadir. Bunlar;

Yayalaştırma ve Kent Meydanı Düzenlemesi: Kent meydanı ve yakın çevresinde kentin yaşam alışkanlıkları ve kent belleğini dİkkate alan/ İnsan merkezli bir çekim alanı yaratmak

Geleneksel Merkezin Yenilenmesi-Sağlıklaştırılması: Geleneksel kent merkezi ve yakın çevresinde koruma ve yenileme çözümleriyle geleneksel dokuyu canlandıracak ve güçlendirecek, kentin yeni gelişen merkez dokusu ve kent meydanı ile uyumlu bir mekansal geçiş olanağı sağlamak

Yeni Gelişen Merkez Dokusunun Düzenlenmesi: Bu alanın geleneksel doku ve kent meydanıyla uyumunun sağlanması ve bu alanda fiziksel ve yaşam konforu sorunlarına çözüm getirecek bir kent formunun geliştirilmesi

1/1000 ÖLÇEKLİ KENTSEL TASARIM
Kent merkezini kapsayan bu ölçekte geliştirilen kentsel tasarım kararları; Afyonkarahisar kent kimliğini destekleyecek canlı, çekici, insan odaklı bir merkez hedefi üzerine kurgulanmıştır.

Buna göre tasarımın temel ilkeleri;

Geleneksel kent dokusunu destekleyecek bir fiziksel gelişme perspektifi sunmak,

Farklı odak mekanları öne çıkarmak ve aralarındaki İLİşkİlerİ güçlendİrmek,

Verimli bir uygulama süreci açısından mevcut kentsel form ve mülkiyet dokusuyla uyumlu bir gelişme planı ortaya koymak,

Kanal ve toplanma alanları arasında ortaya koyulacak mekansal hiyerarşi yaklaşımıyla merkezin okunabilirliğini sağlamak,

İnsan odaklı tasarım unsurlarını öne çıkarmaktır.

Tasarım yaklaşımı bu 4 farklı bölgenin birbiriyle bütünleşmesini sağlayacak kararlar üzerine kurgulanmıştır. Buna göre Milli Egemenlik ve Ordu Bulvarı Caddeleri 1/2000 ölçekli ilkesel tasarım kararlarında açıklandığı üzere yayalaştırılmış, 500m yarıçapında rahat

hareket olanağı sunan araç baskısından arındırılmış bir merkez ortaya çıkarılmıştır.

Bu 4 bölgenin kendi içindeki odak mekanlarının vurgulanmasıyla kullanım dengesi ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu bağlı olarak, Cumhuriyet Meydanı, Bedesten Meydanı, Gedik Ahmet Paşa Külliyesi ve yeni gelişen merkez çekirdeği dötgeninde yaya ağırlıklı bir hareket alanı sunan tasarım, merkez dışından gelerek Ordu Bulvarı ve Millet Caddesi boyunca Bedesten Meydanı’nda sonlanan önemli bir yaya erişim omurgası ile güçlendirilmiştir.

Genel tasarım kararlarına göre;

Geleneksel kent dokusunun desteklenmesi ilkesine bağlı olarak merkez alanı bünyesindeki tüm tescilli yapılar korunmakla birlikte mekansal kurguda kentin özündeki iç avlu ve han karakteri ortaya çıkarılmaya çalışılmıştır. Geleneksel

dokuya aykırı yapılar yok sayılarak bu yapıların kentsel tasarım sürecinde şemalarda önerilen formda yenilenebileceği öngörüsü yansıtılmıştır.

Geleneksel kent dokusunun merkezindeki 8 adadan oluşan üçgen formlu alanın mevcut kalitesiz yapı stoğu, tanımsız yol aksları göz önüne alınarak tamamiyle yenilenmesi önerilmiştir. Buna göre,

Çevresindeki yol aksları ile bağlantılı,

Geleneksel kent dokusunu destekleyen,

Hiyerarşik mekansal kurguya dayalı,

İnsan ölçeğinde yapılanma, iç avlu ve meydancıklarla mekansal bir kimlik ortaya koyacak

Birincil odaklar ve ana yaya akslarıyla yarışmayan,

Sosyal etkileşimi öne çıkaran

yeni bir kentsel doku önerilmiştir.

Alanın güneyindeki İmar mevzuatına göre geliştirilmiş bu alan, ada formları geneli korunarak geliştirilmiştir. Bu bölgede geleneksel merkeze bağlanan ışınsal yollarda yaya erişim olanakları maksimum düzeyde geliştirilmiş, tamamı kanal mekan olarak gelişmiş bu alan toplanma alanları ile güçlendirilmiştir.

Bu bölgede araç ve yayaların maksimum düzeyde ayrışması için toplanma alanları kavşaklarda değil yol aksları boyunca geliştirilmiştir.

Cumhuriyet Meydanı tüm alt bölgeleri destekleyen yaya akslarının kesiştiği noktada bir giriş yüzeyi ve kültür merkezi yapısıyla tasarım alanına eklemlenecektir. Bünyesinde kültürel tesis, yer altı otoparkları, anıtsal meydan, park ve dinlenme alanları bulunacak, bünyesindeki anıt yapı, tescilli yapılar ve Karahisar Kalesi fonunda kentin en önemli kamusal alanı imgesini kazanacaktır.

Gedik Ahmet Paşa Külliyesi, tarihi ve kamusal niteliği ile insan odaklı geliştirilmesi planlanan kent merkezinin vazgeçilmez bir parçasıdır. Bu bölgenin yoğun otopark ve araç trafiğinden soyutlanarak merkezin yaya hareketliliğine dahil edilmesi önerilmektedir.

Külliye, yayalaştırılması önerilen Birlik Caddesi boyunca tanımlanan su yolu vasıtasıyla Cumhuriyet Meydanı odağına görsel ve algısal olarak bağlanmakta, merkezin yeşil karakterini güçlendirmektedir.

1/1000 ölçekli kentsel tasarımda 4 tasarım alt bölgesi ile bağlantılı olan Kurtuluş Caddesi – Birlik Caddesi – Gazlıgöl Caddesi aksının yer altına alınması, tüm ölçekleri ilgilendiren önemli bir tasarım kararıdır. Bu bakımdan;

• Mevcut kent dokusunun araç trafiğinin merkez dışına alınmasına olanak tanımaması,

• 500 m. yarıçaplı merkez içinde tanımlanan dört odak alan arasında güçlü ilişki kurulabilmesi,

• İnsani değerlerin ve etkileşimin kentsel mekanda yükseltilmesi,

• Cumhuriyet meydanının kazanılması,

• Kamu binaları ve kentliler için yer altında otopark imkanı sağlanması ve aynı zamanda merkez hareketliliğinin kesintiye uğratılmaması,

adına söz konusu aksın yer altında çözümlenmesi sağlıklı ve çekici bir merkez için büyük önem taşımaktadır.

Yer altı ulaşım aksı “Cumhuriyet Meydanı’nı” koşulsuz kapsamakla birlikte aksın uzunluğu uygulama boyutunda esneklik gösterebilecektir. Ancak mevcut mekansal ilişkiler göz önüne alındığında bu hattın Alaca Hamam ile Gedik Ahmet Paşa Külliyesi girişleri arasındaki mesafeyi aşmayacak şekilde uygulanması önerilmektedir.

1/500 ÖLÇEKLİ MEYDAN DÜZENLEMESİ
Afyonkarahisar halkının ortak belleğinde önemli bir yeri olan Cumhuriyet Meydanı’nda her kesimden insan için “yaşanabilir” ve kentin geleceği için “simgesel” bir odak tasarlaması amaçlanmıştır.

Tasarımın ana ilkeleri;

Kent belleğini yaşatacak imaj öğelerinin (Karahisar Kalesi, Utku Anıtı, Zafer Müzesi, Alaca Hamam) öne çıkarılması, “Cumhuriyet Meydanı” algısının güçlendirilmesi

Ekolojik fayda bakış açısı ile insan ölçeğini ve doğal unsurları öne çıkaran tasarım kararlarının mekana yansıtılması

İşlevsel ve görsel çeşitlilik sağlanarak kentsel odağın çekici kılınması

Meydanın yayalaştırılması, çevredeki kamusal yapılar ve ziyaretçilere otopark imkanı sağlanması için mevcut araç yolunun yer altına alınması

Akıcı bir mekansal kurgu oluşturularak kullanım düzeyinin arttırılması

Engelli, yaşlı ve çocuklar başta olmak üzere tüm kullanıcılar için elverişli ve konforlu bir mekan sunulması olarak ortaya konmuştur.

Alan bütününde yaya yolları ve dinlenme mekanları insanların etkileşim kurabileceği ölçülerde ele alınmıştır. İnsanlar arası yüz yüze iletişime imkan tanıyan mekansal ölçütler (ortalama 6 metrelik yaya yolları, kırık akslar …vb) meydanın biçimlenmesinde yönlendirici etken olmuştur.

Cumhuriyet Meydanı için geliştirilen mekansal düzen, içerdiği farklı kullanımlar ve açık alan ilişkileri ile yaya hareketliliğini akıcı ve cazip hale getirecek bir kullanım imkanı sunmaktadır. Rampalar (maks. % 5’i geçmeyen), geçitler,asansör, yürüyen merdivenler ve yer dokusunu

Cumhuriyet Meydanı’nın altında önerilen kavşak, otopark ve durak kullanımları için meydana asansörlü ve merdivenli çıkışlar verilerek kamu binalarında çalışanlar, kültür merkezine veya kent merkezine gelen bireyler için meydanın işlevsel kullanımı sağlanmıştır. Buna bağlı olarak yer altı ve yerüstü kullanımları arasındaki mekansal kontrast estetik bir algı ortaya koyabilecektir. Kamusal kullanıma açık olmak üzere yaklaşık 400 araçlık kapalı otopark alanı önerilmiştir (Kültür Merkezi otoparkı haricinde). Yer altı kavşak çözümü ile kent merkezini besleyen Ordu Bulvarı, Gazlıgöl ve Birlik caddeleri arasındaki yoğun araç trafiğinin, sinyalizasyon olmaksızın akıcılığı sağlanmıştır.

algılatan döşeme malzemeleri her kesimden insanın (yaşlı, engelli, çocuk v.d.) meydanın her noktasına rahatça erişimi sağlayacak araçlar olarak tasarıma yansıtılmıştır.

1/500 ölçekli meydan düzenlemesinde geliştirilen mekânsal çözümlemeler:

Cumhuriyet Meydanı’nın odağında, kent belleğini temsil eden tescilli eski Belediye Binası – Utku Anıtı – Zafer Müzesi “aksı” korunarak, bu yapılar ile bütünleşecek 4500 m2’lik bir açık alan önerilmiştir. Bu mekansal kurgu ile Cumhuriyet Meydanı algısı güçlendirilecektir. Bu alanda resmi tören, miting ve konser aktiviteleri yapılabilecektir. Ayrıca açık alanın batı sınırını tarif eden 2 ve 3 metre yüksekliğindeki duvar hatları “kent belleği sergi” yeri olarak işlevlendirilecektir.

Cumhuriyet Meydanı girişini tarif eden açık alan, önemli yaya aksları ve toplu ulaşım araçlarının kesişim noktası olarak aktif bir toplanma-dağılma mekanı olacaktır. Bir buluşma noktası niteliği taşıyacak bu mekan, odak alana ve kültür merkezine giriş mekanı özelliği gösterecektir. Bu hareketli mekanın merkezinde kentliler için röper noktası olabilecek sanatsal bir obje tasarlanacaktır. Tasarımda bu röper noktası, yerel kaynaklardan mermer kullanılacağı bir güneş saati olarak örneklenmiştir.

Kuzey kesimde park ve dinlenme alanları meydan bütünündeki sert mekanlar ile denge oluşturacak, alanın alışılagelmiş kullanımı sürdürülecektir. Bu bölgede bitkisel öğeler, su öğeleri ve gölge elemanları ile birlikte topoğrafyaya uygun teraslar eşliğinde çeşitlilikı arzeden mekansal perspektifler ortaya konmuştur. Utku Anıtı eksenine göre asimetrik bir denge içinde geliştirilen alanda, dinlenme mekanları ağırlıklı olmak üzere bölgenin güney girişinden başlayarak bir meydancıkta sonlanan küçük bir ticaret sokağı önerilmiştir. Bu sokak turistik ticaret ve kermes etkinlikleri için uygun görülmüştür. Alan bütününde rampalar (max %5) ve merdivenlerle alanın her noktasına erişim olanaklı kılınmıştır.

Alaca Hamam önündeki açık alan tarihi yapıya yönelimi sağlayacak şekilde tasarlanmış, bitki ve su öğeleriyle zenginleştirilmiştir. Bu mekan ile batı kısımdaki dinlenme alanları içindeki su öğeleri bir su platformu ile bütünleştirilmiştir. Platform üzerinden gelecek suyun yapay bir şelale vasıtasıyla hamam önü açık alanında önerilen havuzlara akışı sağlanmıştır. Böylece klimatik bir ortam yaratılacak ve Cumhuriyet Meydanı’na su sesi işlenecektir.

Meydan topoğrafyasından faydalanılarak aşağıdaki fayda unsurları doğrultusunda

yeşil bir yaya platformu önerilmiştir.

Cumhuriyet Meydanı’nın giriş ile odak alanının tanınmlanması,

Dinlenme alanlarındaki yeşil algısının meydan bütününe yayılması ,

Meydana davet edici bir kapı imgesi ortay koyulması,

Engelli ve yaşlı insanlar için meydanın her noktasına rahat erişim,

Kültür merkezinin meydan ile bütünleşmesi,

Karahisar Kalesi silüeti ve meydana aynı anda seyir imkanı sağlanması ,

Yağışlı havada korunaklı yer veya gölgelik olarak işlev üstlenmesi vb.

özellikleriyle platform tasarımın önemli bir öğesi olarak görülmektedir.

Kültür merkezi, kentin yaya omurgası olarak önerilen Ordu Bulvarı’ndan giriş, meydan ve Karahisar Kalesi siluetine cephe alacak şekilde konumlandırılmıştır. Yapının meydan kotlarıyla yakın ilişki kuruabilmesi, Utku Anıtı, Zafer Müzesi ve Karahisar Kalesi siluetini desteklemesi ve güneş enerjisinden maksimum düzeyde yararlanılması amacıyla yapı yatayda çözümlenmiştir. Yapı genel formu çevre binaların cephe hatları referans alınarak belirlenmiş, düşey ve yatayda mevcut kent dokusu ile uyumu önemsenmiştir. Kamuya açık teras Zafer Müzesi’nin saçak kotunu aşmamakta, bir yanda yeşil yaya platform ile Utku Anıtı çevresindeki dinlenme alanlarına, diğer yanda açık hava sahnesine ve hamam önündeki açık alana bağlanarak işlevsel ve mekansal akıcılığı desteklemektedir.

1/200 ÖLÇEKLİ MİMARİ TASARIM
Tasarlanan kültür merkezi yapısı meydanla bütünleşen, çevredeki yapılar ile boyutal ve biçimsel olarak ilişki kurmaktadır.

Kültür merkezi yapısı tramvay ve motorlu taşıtlar ile ulaşımın kesişim noktasında bulunmakta olup, binanın ana girişi yayalaştırılmış olan Ordu Bulvarı caddesi tarafından verilmiştir.

Etkinlik sonrası dağılımda bina, sergi alanından terasa ve Cumhuriyet Meydanı’na, alt fuayeden Zafer Müzesi ve Alaca Hamam önündeki meydana ve ana kapıdan Ordu Bulvarı’na olmak üzere 3 yönden insanları dağıtmaktadır.

Yapının kuzey cephesi, hamam önü meydanına bağlanan açık hava tiyatrosu ile ilişkilendirilmiş olup, yeşil geçit ile meydandan ve kültür yapısının seyir terasından bu noktaya kesintisiz ulaşım sağlanmaktadır.

Yapı kentin ana yaya omurgası olarak önerilen Ordu Caddesi’nden giriş almakta, büyük salon, fuaye ve sergi alanı ilişkili olan “teras ve meydan çıkışlarıyla” kente açılmaktadır. Meydan çıkışı

Zafer müzesi ile mekansal bir ilişki kuracak şekilde tasarlanmıştır.

Meydanın dinlenme alanlarından yeşil platform vasıtasıyla kültür merkezi terasına bağlantı meydan hareketliliğini yeşil imgesiyle yapıya taşımaktadır. Böylece meydan ile bina arasındaki ilişki güçlenmekte, sergi alanına terastan bağlantı imkanı sağlanmaktadır.

Yeşil teras ve platform ile yapı etkinlik olmadığı zamanlarda da aktif olarak kullanılabilecek, kent ile sürekli etkileşim haline olacaktır.

Yapı girişi, Mermer sütunlar ile desteklenmiş, ortak kent belleğinde yer edecek baskın bir giriş mekanı olarak kurgulanmıştır. Sütunların içe dönük tasarımı yapının davet niteliğini yükseltirken, korunaklı bir giriş mekanı ortaya koymaktadır.

Yapının giriş hacminin batı cephesinde sıcak havalarda klimatik ortam sağlamak, kentli için estetik akılda kalıcı bir imge yaratmak için bina cephesinde havuzlara su akış yüzeyi tasarlanmıştır kurgulanmıştır. Ayrıca su akış yüzeyi çatı ile ilişkilendirilerek yağmur suyu toplama aracı olarak da işlev görebilir.

Yatayda gelişen yapı güneş enerjisinden faydalanmak için fırsat sunmaktadır. Böylece önerilen 1300 m2 fotovoltaik panellerle tüm binanın ve kısmi olarak meydanın ışıklandırması için elektirik desteği sağlanmış olacaktır.