Mansiyon, Karapınar Güneş Enerjisi Santrali SCADA Merkezi Binası Mimari Proje Yarışması

V A H A

Artan dünya nüfusuna paralel olarak insan davranışlarının neoliberal politikalarla yer küre üzerine yıkıcı etkisinin dramatik olarak yaşandığı bir çağın insanlarıyız. Doğaya üretim sektörlerinin verimliliği ve yapılı çevre ölçeğinin büyümesi adına yaşattığımız tahribatın etkileri diğer canlılarla birlikte türümüzün de sonunu getirmekte.

SCADA Binası kapsamında geliştireceğimiz yapı üretim modeli jeolojik insan gücünün değişimine bir tepki. Önermemiz doğayla, yerle mimarlık arasında bir diyalog geliştirmeyi hedefler. Bu diyalog teknoloji ve doğa arasında yapıcı bir ilişki kuran yeni bir paradigma tanımlar. Çevre üzerindeki baskıyı azaltan ve öngörme yeteneğimizi artıran bir yapı üretim modeli ve bu modelin sistemler bütünü içinde mekâna tercümesini içerir.

VAHA

Yer, yön, zaman ve mekan hissinin kaybolduğu çöl bir eşik mekan tanımlar. Vaha yapı ve çöl arasında bir arayüzdür.

Karapınar yer yüzünün en önemli sulak alanlarını barındıran tarihi bir coğrafya. Yer yüzünü suyla buluşturan coğrafi oluşumlar aynı zamanda hayvanlar için önemli bir habitat. Alanın biyoçeşitliliği sürse de günümüzde yaşanan ekolojik tahribatın bir sonucu olarak bölge de biyoçeşitlilik azalmış durumda. Vaha biyoçeşitliliğin  geri kazanımına yönelik bir jeneratör olmayı ve bölge için örnek bir model olarak çöl ekosisteminin bir parçası olmayı hedefliyor. Vaha U formlu yerleşim şeması ile Karapınar çöl peyzajının avluya doğru sürekliliğini sağlarken,  avlu da yarattığı mikroklima ile alanın biyoçeşitliliği zengin mekânsal bir açık alan olma kurgusunu destekler. Yeraltında oluşturulan sarnıçlar kurak yaz mevsiminde vegetasyonun gelişimi ve su ihtiyacını karşılar.

YER/YEREL

Proje de yerellik geleneksel mimarinin biçimsel temsillerinin ötesinde yere ait olma veya yerle diyalog kurma anlamı taşır. Dolayısı ile VAHA yerel değil yere ait bir mimarinin ürünüdür.

Yöreye has; beyaz toprağın samanla birleştirerek oluşturulan kerpiç tuğla ile oluşturulan avlu çevresinde örgütlenen yapısal şema Karapınar coğrafyasının karar verici olduğu yapı üretimini tarifliyor. Avlu rüzgarı keserek rüzgarla taşınan rutubeti tutuyor, nemi hapsediyor. Bu hedef doğrultusunda projede yere ait malzemelerin kullanımı geleneksel mimarlık üretimleri ile teknolojiyi buluşturan yeni bir yerel mimarlık pratiğinin ürünüdür.

Kilpan: Sentetik veya doğal katkılar yardımıyla tane dağılım oranı iyileştirilmiş, kil oranı yüksek topraktan üretilmiş paneller iç mekanda Karapınar çölüne ait toprak katmanlarını Scada merkezinin iç  duvarlarına taşır.

Bazalt: Karapınar coğrafyasının bir parçası olan bazalt kayaçlar çöl peyzajı içinde beyaz topakla kontrast oluşturuyor. Dayanıklı bir yapı malzemesi olan bazalt,  Scada merkezinin iç mekan döşemelerinde karşımıza çıkıyor.

YENİLENEBİLİR ENERJİ BİLGİ İSTASYONU

Elektrik sisteminde arz ve talep her daim eşit olmalıdır. Artan arz durumunda sistemin devamlılığı bozulmasın diye bir çok fosil yakıt tüketen enerji santrali rölantide çalışmaktadır. Önerilen merkez, akıllı şebekeler ve yenilenebilir enerji sayesinde sistemin daha az emisyon ile daha verimli ve güvenli çalışmasına yönelik bilgilendirme ve test laboratuvarlarını içerecektir. Dinamik elektrik fiyatları ile tüm kullanıcılar, konutlar da dâhil olmak üzere, yenilenebilir enerji ve enerji depolama yöntemleriyle ekonomik kazanç sağlayabileceğine dair ziyaretçilerin bilgilendirileceği bu merkezde ziyaretçiler elektrikli taşıtlar, günlük enerji kullanımına dair interaktif dijital sergi,  elektrikli taşıtlarla vahayı deneyimleyecektir.

SÜRDÜRÜLEBİLİRLİK

Yapım sistemlerinin, işlev, verimlilik, estetik ve fizibilite ilkeleri ekseninde teknolojik bir bütünlük içinde tasarlanması amaçlanır. Yapı akıllı sistemlerle desteklenerek teknoloji odaklı bir tasarım yaklaşımı sunacaktır. Yapıda kullanılacak yerel malzemeler Çöl iklimi koşulları gözetilerek yapının ısıl dengesini sağlayacak ve yapının tektonik bir landmarka dönüşmesini destekleyecektir.

Yapının pasif havalandırma ile nefes alması, hava sirkülasyonunun açık-yarı açık alanlarla  desteklenmesi hedeflenecektir. Yağmur suyunun korunumu, filtrelenmesi, gri suyun depolanarak tuvallerde kullanılması desteklenecektir. Yapının işletme maliyetlerinin düşürülmesi kendi kendine yeten ekolojik enerji sistemlerinin uygulanması ile mümkündür.  Aynı zamanda pasif havalandırma, yüzey suyu kullanımı, güneş enerjisinden yararlanma gibi yapım sistemleri ile yapının karbon izinin (ecologicalfootprint) düşük tutulması  amaçlanmaktadır.

Yönelim | Kütle organizasyonu

Scada merkezi için arazi içinde yönlenme güneşle kurulan ilişkiye ve hakimrüzgâr yönüne göre belirlendi. Yapı çevresinde geniş sert zeminlerden kaçınıldı. Avlu precast beton çim taşları ile yaratılan sert zemin doğal zemin arasında çözülme ekolojik  bariyer yaratmadan geçirimli bir sert zemin kurgusuna olanak sağlar. Scada Merkezinin arazide bulunan diğer yapılar ile bir kampüs oluşturacak şekilde avlu çevresinde organizasyonu, avluda(vahada) gölge alanlar yaratarak,  sert rüzgarlar ve güneş ışığına olanak sağlar. Bu tedbirlerle, gün ışığından yararlanma, güneş kontrolü ve doğal havalandırma olanakları için bina konum ve biçiminin sağlayacağı avantajlardan üst düzeyde yararlanma olanağı doğdu.

“Sıfır enerji” sarfiyatı (zeroenergybuilding)

Enerjinin etkin kullanımı ve “sıfır enerji” sarfiyatı (zeroenergybuilding) için yapının fiziksel çevre koşullarına göre yöneliminin yanı sıra yapım sistemleri de enerjinin korunumu destekleyecek şekilde tasarlandı. Çalışanlar için sağlıklı, insancıl, kişiyi saran bir ofis ortamı yaratmak projenin ana hedefi.

Çatı| Havalandırma

Çatı kabuğunda yaratılan çift çeperli dış kabuk, iklimsel koşullarla ilişkiyi düzenlemek amacıyla enerji sarfiyatının düşürülmesinde önemli rol üstlenir. Sonuçta çift çeperli sistem, güneş kontrolü, doğal havalandırma, gün ışığından yararlanma konularında sağladığı büyük avantajlarla, iklimlendirme, havalandırma, aydınlatma maliyetlerinin önemli ölçüde düşmesine katkı sağlar. Baca formu sıcak/kurak yaz aylarında güneşin ışınım etkisini azaltarak sıcak havanın çıkışını hızlandırır ve ventilasyona destek sağlar. Pandemi sürecinde sağlıklı çalışma ortamı sağlamaya yönelik olarak her mahal pasif havalandırma ile çatı kabuğu içinde yer alan menfezlerden havalanır.Baca  çatılar pasif sistemlerle enerji korunumu  sağlarken yapıyı çöl peyzajı içinde ikonik bir landmarkadönüştürür.

Döşeme| Isıtma soğutma

Güneş enerji destekli hava kaynaklı ısı pompaları ile beslenen ısıtma-soğutma ve sıcak kullanım suyu her mahalde fancoiller ve yerden ısıtma vasıtası ile mahalleri enerji verimli bir şekilde koşullandırır. Yapıda döşemede kullanılan bazalt kaplamalı yükseltilmiş döşeme HVAC sistemlerini barındıran katmanları içerir.

Bina Kabuğu ve cephe sistemi

Yapının çeperleri iki kademeli olarak öngörülmüştür. İç cephe akustik ve ısıl konforu arttıracak  kilpandır. Dış cephe sistemi ise çörten kompozit panellerden oluşmaktadır. Çatılar toprak damlardan oluşan dikey bahçeler olarak tanımlanmıştır. Çatılarda yöreye uygun vegetasyonla doğal bir yalıtım sağlanacaktır.  Çift cidarlı cephe ve çatı kurgusu ısıl konfor,  rüzgâr ve hava hareketi ile ilişki gibi yapı fiziği gereklerini karşılayarak cephe performansını yükseltecektir. Korten cephe aynı zamanda yapının görsel ve imgesel niteliğini oluşturacaktır.

Işık

Çatıların baca formu ve tepe açıklıkları güneş ışığının kontrollü olarak içeri girmesine olanak sağlar. Her mahalin ışık ihtiyacına göre belirlenen baca açıklıkları mekanı deneyime dönüştürerek kişiyi kuşatır. Baca üzerine yerleştirilen monokristal solar paneller güneş kırıcı görevi görerek ışığın çatıdan kontrollü alınmasını destekler. Yapı elektrik ihtiyacını güneş enerjisinden karşılar.

Su

Yapının çatısı yağmur suyu birikimi için yüzey alanı sağlar, biriken yağmur suyu yapının batı kanadından su depolarına toplanması sağlanmıştır. Bu sistem ile biriktirilen su filtrelenerek kullanım suyu olacaktır. Gri su ise bitki sulama ve sifonlarda filtrelenmeden kullanılacaktır.

Tam yaşam döngüsü

Scada merkezinde kullanılan yapı malzemelerinin “tam yaşam döngüsü” (entire life cycle) senaryosu kapsamında çevre dostu olması hedeflendi. İnşa edildikten sonra kullanımı sırasında ve ömrü tamamlandığında çevreye olumsuz etkisi olmayacak malzemeler seçildi.Petro-kimya esaslı plastikmalzemelerin kullanımından mümkün olduğunca kaçınıldı. Bina cephe sistemlerinde ve iç mekân kaplamalarında, çatıda kullanılan doğal malzemeler geri dönüştürülecek veya doğada çözünebilecek şekilde tercih edildi. Özellikle yapı dış kabuğunda korten kompozitler bakım gerektirmeyen, sert iklim koşullarına dayanıklı ve uzun ömürlü bir malzeme olarak tercih edildi. Çatıda yaratılan toprak damlar, iç mekân döşeme kaplamalarında kullanılan yöreye ait bazalt taşlar, kullanım ve bakım açısından sürdürülebilirlik konusunda yüksek performansa sahiptir.

Yapının kütlesel biçimlenişi ve dış kabuğunun özellikleri, iç mekân konforunun yükselmesine imkân sağlar. İçeride yaratılan dengeli doğal aydınlatma, cidarlarda sağlanan doğal iklimlendirme, ve nem kontrolünün sağlanması ile sağlıklı bir çalışma ortamı kurgulanmıştır.  İşletme ve bakım maliyetleri açısından da seçilen sistem ve malzemeler avantaj sağlamaktadır. Doğal taş, korten, cam ve kilpan gibi uzun ömürlü, masif ve doğal veya doğal türevi malzemelerin temizlik, bakım ve yenileme giderleri olabildiğince düşük olacaktır. Binalarda yer alacak gelişmiş otomasyon sistemleri, daha az personel gideri, enerji sarfiyatının düşürülmesi, güvenlik ve korunma gibi konularda bina işletimini destekleyecektir.

VAHA’DA YAŞAM

Scada merkezi binasında ofisler avluya bakar. Avlu/Vaha ofis yaşamını zenginleştirir. Yapıya gelen ziyaretçiler için oluşturulan ortak alanlar giriş alanı ile de bütünleşerek total bir mekana dönüşür. Bu alan etkinliklere olanak sağlar. Çok amaçlı salon açılabilen cephesi ile fuaye bütünleşir. Fuaye, çok amaçlı salon, avlu ve izleme alanı ziyaretçiler için solar panel tarlasına bakış sağlar ve seyir olanağı sunar. Çatılarla oluşturulan mahaller iç mekanda kişiyi kuşatarak mekanı bir deneyim alanına dönüştürür.