Mansiyon (Perşembe), Yöresel Mimariye Uygun Konut Projesi Yarışması

Mahalle sakini olmak, mahallede sakin olmak, geçmişin izlerini hissetmek ve yaşamak... Miras kalan mahalle kültürü, komşuluk ilişkileri, sokak bağlantıları, ortak alan kullanımları, mahremiyet, bahçe ile yapı ilişkisi günümüzde tekrar düşünüldüğünde 'sakin olma' hali göze çarpmaktadır. Kendine has doğal, yapılaşmış ve kültürel özelliklere sahip Ordu ilinde, topografik özellikleri ve çevresindeki dinamikler nedeniyle sakin kalan, hatta Cittaslow ünvanına sahip ilçesi Perşembe'de sakin olma halini sürdürmek ve yeniden yorumlamak için Sakin-İz Projesi...

SAKİN- İZ

Sakin olmak, bir mahallede yaşamak, bir yere ve kültürüne ait olmak gibi tabirler giderek uzaklaşan tanımlar olmaya başlamıştır. Gün geçtikçe artan nüfus ve bunu fırsata çeviren inşaat sektörü; yükselmeye, yükseldikçe de yabancılaşmaya yüz tutmuştur. Bu tanımlarla ilişkisini korumaya çalışan yerler yavaş şehir kapsamında ele alınarak değerleri ön plana çıkarılmaya çalışılmıştır.

1. Yer

Tasarım alanı, Ordu iline bağlı Perşembe ilçesinin Kalekaya Mahallesinde, ilçe merkezine 3,5 km uzakta, 1/5000 Ordu İli Perşembe İlçesi Nazım İmar Planında gelişme konut alanı olarak planlanmış bir bölgedir. Alan, ilçe mahalleleri arasında ulaşımı sağlayan kıyı şeridindeki ana yoldan (Atatürk Bulvarı) cephe alan, %11-15 arasında eğime sahip, güneydoğu yönüne bakan, hâkim rüzgâr yönü güney olan Karadeniz ikliminin hakim olduğu, mevcut durumda ağaçlıklı bir alandır.

2. Tasarım Kararları

Bir yerin kimliği, süreç içerisinde gelişen, insanın çevre ile etkileşimiyle ortaya çıkan ve devam eden, yere özgü aitlik hissi taşıyan bir özelliktir. Bu projedeki en önemli amaç; kent kimliğini ve toplum kimliğini göz önünde bulunduran, kentsel verileri korurken fiziksel verileri bu doğrultuda şekillendiren, aitlik hissini kuvvetlendiren bir mahalle sistemi üretmektir. Mahalle sistemini oluşturan mekânsal, sosyal, kültürel ve doğal etkenler ise toplum ve kent kimliğini ortaya çıkaracak şekilde tasarlanmıştır. Doğal karakter açısından; topografya ile uyumlu, alanın doğal bitki örtüsünü kullanan, deniz ve kıyı ile ilişkisini korumaya çalışan bir bir sistem önerilmiştir.

Mekânsal olarak mahalleyi ele aldığımızda, insanlar arasında ortak bellek oluşmasına olanak sağlayan; mekân ve toplum arasında bağlar kurmaya imkan veren yer iken mahallenin birimleri ise bunu destekleyen mekanlardır.

Bu genel tasarım kararları doğrultusunda mahalle ölçeğinde ve konut ölçeğinde daha özel tasarım kararları alınmıştır.

2.1. Mahalle Ölçeğinde Tasarım Kararları

• Mahalle
  Şehir ve ilçe karakterlerinin incelenmesi ile tespit edilen yer kimliğini, sürdüren ve koruyan bir mahalle ilişkisi önerilmiştir. Alanın, kıyı kesimindeki yerleşimle ilişkisini devam ettirerek, mahalle oluşumunu tamamlayan bir tasarım olması hedeflenmiştir. Ticaret birimleri, ihtiyaca bağlı konuk otopark alanları, eğitim yapıları, rekreasyon alanları tasarlanmıştır.
• Sokak Kurgusu
  Sokak kurgusunda konut grupları arası sokak, kamusal mekân, donatı ve ticarete yönlendiren bir kamusal sokak ve onunla ilişkili bir meydan tasarlanmıştır.
• Kimlik
  Perşembe’ ye ait özelliklerin, sokak dokusunun, mekanlar arası ilişkinin, toplum karakterinin, yapı karakterlerinin, doğal özelliklerinin ve benzeri birçok özelliğin bir araya gelmesiyle oluşturulmuş ve mekânsal yansımaları ifade edilmiştir.
• Yeşil Alan
  Alanın mevcut izini, tasarım alanına taşıyan, aynı zamanda ilişkisini sağlayan bir bağ olarak kullanılmıştır. Bu bağ mahalle içerisindeki yeşil aksı oluştururken, iki yerleşim yeri arasında ulaşımı sağlamak haricinde tasarım alanı içerisinde yapılması öngörülen seyir terası, manzara noktası, rekreasyon alanı niteliğindeki sosyal/kültürel tesisin bulunduğu alana yaya sirkülasyonunu sağlayan bir araçtır. Mahalle içerisindeki yeşil alan, kamusal yeşil alan, yarı kamusal yeşil alan ve özel yeşil alan olarak çeşitlilik göstermiştir.
• Erişilebilirlik
  a) Araç yolları
  Araçlar için alan genelinde kademeli bir sistem önerilmiştir. Mahalle bölgesine giriş Birincil Yol ile sağlanırken, mahalleye giriş İkinci Yol, mahalle içerisindeki konut adaları arasındaki ulaşım ise Üçüncül Yol ile sağlanmıştır.
  b) Yaya yolları
  Yayanın yürüme mesafesi içerisindeki her yere kesintiye uğramadan ulaşabilmesi hedeflenmiştir. Yaya yolunun en dar kesiti 2,5 metre olarak tasarlanmıştır.
  c) Otopark alanları
  Mahalle içerisinde otopark ihtiyacı toplu otopark ve yol üstü otopark şeklinde karşılanmıştır. Ayrıca konut sakinlerinin kullanabileceği kişisel park alanları olarak kullanılabilecek alanlara da yer verilmiştir.
  d) Bisiklet yolları
  Mahalle içerisindeki yolların kenarlarında çift şeritli 1,5 metre en kesitine sahip, yolun sadece bir tarafında bulunan bisiklet yolları önerilmiştir. Bisiklet yollarının üst ölçekte Perşembe merkez mahalleleri ile bağlantısı kurgulanmıştır.
• Kamusal Fonksiyon
  Mahalle ve çevresi için yapılan analizler sonucu kamusal sokağa bakan bir ilkokul ve kreş yapılarının olması önerilmiştir. Ayrıca kamusal sokak kurgusu ve meydanı desteklemesi amacıyla donatılardan cephe alan yerlere ticari birimler konumlandırılmıştır.

2.2. Konut Ölçeğinde Tasarım Kararları

Yöresel mimariden esinlenen, geleneksel yapıların temelini oluşturan birimlere yer veren ve günümüz avantajlarını kullanan tasarım kararları; konut tipolojilerinin temel kurgusunu oluşturmuştur. Yapılan araştırmalar ve Ordu kültür envanterinden alınan bilgiler göz önüne alındığında 5 ana tasarım kararından bahsedilebilir.

• Kütlesel Form
  Bölgede en dikkat çekici özellik olan yalın formlar, ana tasarım kararlarından biridir. Cephe hareketleri en aza indirilmiştir ve yöresel mimaride kullanılan giriş kapısı üzerinde yer alan cumba sisteminden hareketle tek cephede, giriş üzeri balkon sistemi kullanılmıştır. Bazı tipolojilerde ise bu balkon sistemleri cumba etkisini hissetmek amacı ile bazı noktalarda yarı kapalı hale getirilmiştir.
• Malzeme Seçimi
  İklimsel etkilere karşı dayanıklılığı nedeni ile kullanılan yığma taş sistemi, modern mimarinin getirdiği avantajlar ile birlikte betonarme olarak tasarlanmıştır. Betonun cephe etkisini azaltmak için cephe mineral sıva ile kaplanmıştır. Böylece doğal taş etkisinin bir miktar hissedilmesi amaçlanmıştır. Zemin kattaki yığma taş taşıyıcı ve duvar sisteminin üst katlarında, genellikle ahşap kullanılmaktadır. Karadeniz bölgesinin geneline hâkim olan ahşap strüktür sistemi, tasarım kararlarına ahşap cephe kaplaması ve gölge elemanları olarak yansımaktadır.
• Çatı Sistemi
  Yöresel mimaride ahşap, sadece cephede değil çatı sisteminde de kullanılmıştır. İklimsel etkilere karşı dayanıklılığı ve cephesel bütünlüğün sağlanması amacı kiremit yerine ile ahşap rengine uyumlu bir metal kenet sistem tercih edilmiştir.

3. Konut Tipolojileri

Eğim kaynaklı sorunlardan ötürü 1 katlı konut tasarımı olmamasına karar verilmiştir. 2 ve 3 katlı yapılardan oluşan toplam 4 farklı konut tipolojisi tasarlanmıştır.

• 2 Katlı Konut Tipolojisi
  2 katlı tipolojilerin tek aile konutu olmasına karar verilmiştir. Bu nedenle bu tipolojilerde cephe merdiveni yer almamaktadır.
  a. Önden girişli 2 katlı konut tipolojisi;
  Ön cephesi mahalle yoluna bakan ve sofanın bizi karşıladığı giriş (zemin) katta; genel kullanıma açık salon ve mutfak yer almaktadır. Birinci katta ise daha özel kullanımlara ait odalar bulunmaktadır. Sofanın izini taşıyan alanda cumbanın izlerini taşıyan bir çıkma yer almaktadır.
  b. Arkadan girişli 2 katlı konut tipolojisi;
  Yola cephesi arkadan olan 2 katlı konut yapısıdır. Güney cephesini verimli kullanma amacı ile merdiven doğu cephesine konumlandırılmıştır. Bu tipolojide, birinci kattan giriş yapıldığı için salon ve mutfak hacimleri burada yer almaktadır. Özel mekanlar ise zemin katta tasarlanmıştır.
  Her iki konut için ayrıca bir çatı katı yer almaktadır. Bu alan, bireysel tercihlere göre; atölye, fazladan bir yatak odası, ev ofisi ya da kütüphane olarak da tasarlanabilir.
• 3 Katlı Konut Tipolojisi
  3 katlı yapılar, 2 farklı ailenin yaşayabileceği şekilde tasarlanmıştır. Düşey sirkülasyon cephe merdivenleri ile sağlanmış ve 3 katlı konut tipolojileri zemin kat kullanımının farklılaşmasıyla iki farklı biçimde tasarlanmıştır.
  a. Özel kullanım zemin katlı konut tipolojisi;
  Zemin ve birinci kat kullanımı bir aileye, ikinci kat kullanımı bir aileye ait olan tipolojidir. Çatı katı da ikinci katta yaşayan ailenin kullanımı için özelleşmiştir. Zemin ve birinci katı kullanan tasarımda, giriş arka cepheden sağlanmaktadır ve genel tasarım kararlarına uygun biçimde mutfak ve salon giriş (birinci) katta; özel odalar zemin katta yer almaktadır. İkinci kat konut yapısında ise; tüm ihtiyaç programı tek katta çözümlenmiştir.
  b. Ticari kullanım zemin katlı konut tipolojisi;
  Zemin katın, kamusal ihtiyaç kullanımına ayrıldığı bu tipolojilerde; birinci ve ikinci katlar, 2 farklı aile kullanımı için tasarlanmıştır. Birinci katın girişi eğim kullanılarak arkadan, ikinci kat girişi ise cephe merdivenleri ile sağlanmaktadır.

SONUÇ

Ülkemizin doğal ve kültürel değerleri açısından oldukça değerleri bir ili olan Ordu’nun, kendine has yöresel unsurlar barındıran Perşembe ilçesinde, halihazırda devam eden yavaş ve sakin yaşam şekline entegre olabilecek bir mahalle parçası tasarlanmıştır. Tasarım kararları sonucu, mevcut yerleşim ile ilişkisini devam ettiren, kentin ve toplumun kimliğini koruyan bir yerleşim modeli oluşturulmuştur. Yapı ilişkisi, yapı-yapı ilişkisi, yaya-sokak ilişkisi, yaya sirkülasyonu, erişilebilirlik, kamusal mekan, yeşil alan gibi tasarım ilkelerine dikkat eden ve tüm bu bileşenleri sakin yaşam tarzıyla bir bütün olabilen, besleyen, beslenen, yeni müdahalelerde geçmişin izlerini unutmayan bir mahalle tasarımı oluşturulmuştur.