Satın Alma, Afyonkarahisar Cumhuriyet Meydanı ve Çevresi Ulusal Mimarlık ve Kentsel Tasarım Fikir Proje Yarışması

KENTSEL YAKLAŞIM
Afyon coğrafyası gereği demiryolu ve karayollarının kesişim noktasında yer almaktadır. Kuzeyde Eskişehir, güneyde Konya, batıda İzmir- Antalya, doğu yönünde ise Ankara il bağlantıları vardır. Afyonkarahisar kenti doğal yeşil zonlarla çevrili bir kent peyzajı oluşturmaktadır. Doğuda Afyon kalesini önüne alan aksta yeşil tampon bölge kentin gelişim yönünü de işaret etmektedir. Afyon doğuya doğru genişleyen, büyüyen bir kent konumundadır. Aynı şekilde batıda çevreyolu ile sınırlanan aks boyunca kent bütünü saran yeşil tamponlar göze çarpmaktadır.

Afyon kent bütünü için yeşil sistemin merkeze yaklaşım çalışması ele alınmış yöntem olarak çevresel- bölgesel ve kentsel ölçekler değerlendirilmiştir. Yeşil sistemin kent merkezine akışı iki etapta olmaktadır. bölgesel ve çevresel bağlantıların çevrelediği ve tampon oluşturduğu sistem “1. kademe – bölgesel yeşil zon”, bölgesel ve kentsel bağlantıların çevrelediği ve kapsadığı sistem “2. kademe – kentsel ve bölgesel zon” olarak tanımlanırken kent merkezi “kentsel yeşil zon” olarak değerlendirilmiştir.

1/5000 kent bütününde yeşil ağların ve sisteminin kavramsallaştırılması çerçevesinde “varolan- beklenen” kentin yeşil sistem üzerinden şematize edilmesinde ortaya çıkan tanımlar aşağıda belirtilmiştir. Afyonkarahisar kent bütününde

Yeşil sistemin formunun ve yoğunluğunun,

kente yaklaştıkça sürekliliğinin sağlanması- süzülmesi-kentsel ve bölgesel kullanım alanlarına dönüşmesi

kent merkezine yaklaştıkça yeniden kodlanarak ekolojik düğüm noktaları oluşturması- kentsel izleri ve sosyal hareketleri tanımlaması

kale ve kalenin çevrelediği kentsel alanda ise kullanım alanlarına bağlı olarak kentsel yeşil alan sisteminin sürdürülebilirliğe katkısının artırılması; kentsel tarım- rekreasyon- yağmur suyu yönetim alanları kamusal alan tanımının kent bütününde yeniden yorumlanması

1/5000 kent bütününden Cumhuriyet Meydanına yaklaşma sürecinde kent merkezine dayanan iki güçlü aks değerlendirilmelidir. Kent ana damarları niteliğinde çalışan Ordu Bulvarı ve Kadınana Caddesi tasarım ve kente eklemlenme noktasında kentsel izlerin okunduğu kanal mekan olarak önemlidir. Afyon otogarının kent merkezi ile olan ilişkisinin kurgulandığı Kadınana aksının kimlik bağlamında kente ulaşım odağı ile yaklaşma sürecinde yer alması bu bağlamda ana arter olarak değerlendirilmesi, Ordu bulvarı kentin prestij aksı olarak değerlendirilebilecek bir kanal mekandır. Kent merkezine doğu yönünde giriş yapan Ordu bulvarı ve Kadınana caddedi kentsel hareketi kent dokusuna ve işlev alanlarına yönlendiren iki na ulaşım aksı olarak kent üzerinde ele alınmıştır.

Daha önce yeşil sistem kademelenmesinde belirtildiği üzere kent batıda yeşil tampon ile sınırlanmış, kentin kimliği olan Karahisar kalesi kente bakan konumda yerini almıştır. Kent kale ve kalenin eteklerinde ve merkez bölgesi düz alanda yerleşmiştir. Kalenin doğu yönünde kale ve kalenin eteklerinden merkeze inen iz boyunca yaylar çizen ulaşım odakları ve kent merkezine aksiyel açılan kanal mekanlar yer almaktadır. Yaylar ile dağılan aksiyel akslar ile kente varılan noktada yer alan Cumhuriyet meydanı ve çevresine ilişkin ulaşım şemalandırması hakkında alınan kararlar;

Cumhuriyet meydanını kuzey ve güney yönde kesen Milli Birlik ve Egemenlik caddelerinin kesintisiz ve meydanı kesen yapısından uzaklaştırılması, meydanı doğu yönünde tutan iki aksın Ordu ve Gazlıgöl caddelerine trafiğin akıtılarak meydanın araç ulaşımından uzaklaştırılması,

Ulaşım çözümlemesiolarak;Meydana kuzey yönde Milli Birlik caddesinden gelen akışın Gazlıgöl caddesine yönlendirilmesi Yeşil Yol Caddesine yönlendirilmesi, kısa vadede trafik yükünün Belediye yapısının geri bölgesinden geçen ulaşım aksına yönlendirilmesi ve Ordu bulvarına akıtılması,

Yine Meydana yaklaşmada kuzey yönünde gelen akışın Gazlıgöl dışında tek yön olarak akacak trafiğe karşılık gelecek bir kanal mekan çözümlenmesini Alaca Hamam’a gelmeden batı yönünde kentsel sit alanına yönlendirilip Valilik ve çevre yapılara hizmet verecek kurgunun oluşturulması,

Böylelikle meydana ve merkeze yaklaşma sürecinde mevcut odakların değerlendirilmesi ve kentli yaşamına kazandırılması alınan kararlar arasındadır.

Böylelikle merkezinde odağında yaratılan bir meydan; kentsel sit alanı ve kentsel çekirdekten gelen ilişkilerin meydana akıtılması söz konusu olmaktadır.

Kent merkezi olarak değerlendirilen Afyon kentinin kale etelerinden sonra yer alan yerleşmenin en eski nüvesi olan ticaret ve kentsel kullanım alanlarını içeren alanları canlandırmak, yaya akışını artırmak, kale ile kent arasında yer alan sıkışık, organik dokunun algılatılması, kentin izlerinin sürülmesi ve sürdürülebilirliğinin insan merkezli ele alınması önemli ilkesel kararlardan biri olarak değerlendirilebilir.

Oluşturulan kentsel ulaşım şeması çerçevesinde araç ve toplu taşım yoğunluğunu süzmeye yardımcı otopark alanlarının düzenlenmesi, otopark zonalrının oluşturularak kademeli bir akış ve yoğunluk kent ve tasarım ölçeğinde meydana yaklaşma ve meydanda varolma eylemlerinin şekillenmesinde önemli olmuştur. Özellikle Cumhuriyet Meydanı ölçeğinin kentsel ve bölgesel nitelikte oluşu yine kent merkezine dirsek teması ile bağlı oluşu, kentin gündelik sürecindeki yoğunluğu merkez ve meydan geri bölgelerinde araç hareketini süzdüren ve kentsel yeşil sistemin bir parçası olarak çalıştırılacak ekolojik çözümlemeler getirilmiştir. Yaya hareketlerinin de değerlendirildiği süreçte meydan ve kentsel merkezin en yoğun olduğu düğüm noktalarına yaya mesafesinde erişim sağlayan durak ve bekleme alanları çözümlenmiştir. Meydana yüzünü dönem kentsel çekirdekten akan Uzunçarşı aksı yayalaştırılarak aksın özgün doku ve peyzajının korunması, tescilli yapıların korunması,Uzunçarşı caddesinin güney yönünde kaleye ulaşım hattı boyunca bu omurgaya takılı mevcut düğüm noktalarının değerlendirilmesi ve veya müdahaleler çerçevesinde yeniden işlevlendirilmesi önemlidir. Kent çekirdeğinde yer alan kentsel hizmet alanlarına ve donatılara ulaşımın kontrollü ve süreli geçişlere dönüştürülmesi öngörülmüştür.

Kentsel izlerin vurgulanması ve tarihin okutulması bağlamında bakı noktalarının ve siluete konu olacak yapıların değerlendirilmesi önemli olmuştur. Üst ölçekten merkeze kadar gelen yeşil ağın kentsel ölçekte kademelendirilmesi ve kodlandırılması önerilmektir.

1/2000 ilkesel kararlar ölçeğinde müdahale ve uygulama sürecine ait bir değerlendirme yapılacak olursa tasarıma konu olan Cumhuriyet Meydanı ve kentsel çekirdeğin birinci kademe müdahale alanı olması gerektiği söyelenebilir. Kent merkezleri tüm döngünün ve hareketin geçtiği- durduğu- yaşatıldığı ve algılanıp anlamlandırıldığı alanlardır. Kent bütününde birincil müdahale alanına konu olması kent ve kentli ilişkisi için önemli olacaktır.

MEYDAN KONSEPTİ
Afyon için önerilen kent meydanı, sınırlarını mevcut tarihi ve kültürel yapılara dayamaktadır. Kensel akışın her noktadan kurgulandığı aynı zamanda Zafer Müzesi ve Utku Anıtı ‘nin odak olduğu işlevsel bir kent boşluğu olarak düşünülmektedir.Kentsel akışların yerlere yazılan yazılarla hissedildiği, tarihi bağlantının meydana düştüğü yerde, ilişkilerin süregelen izlerle sağlandığı okunulabilir bir meydan olması önerilmektedir.

Afyon Kent Meydanı için kesintisiz yaya kurgusunun ön planda tutulduğu, yerel halkın ihtiyaçlarını karşılayacak , turistlere çekim merkezi olacak, Afyon’un tarihi ve kültürel yapısını destekleyerek devamlılığını sağlayan öneriler getirilmiştir.

Meydan tasarlanırken, kent imgesinde yer etmiş olan , “Utku anıtına merdivenle ulaşma konseptine” saygılı olup, meydanın işlevlerinin gerektirdiği üzere daha serbest kullanımlı hale getirilmiştir. Mevcut meydandan farklı olarak, kot farkları devamlılık arz eden rampa ve merdiven sistemleri ile çözülmüş, böylece heryere engelli ulaşımı sağlandığı gibi, alanda kotlar arası bir ‘akış’ elde edilmiştir. Farklı merdiven kotlar, farklı yükseklikler yer yer hızlı geçişlere, çim seyir teraslarına, oturma, dinlenme, kentsel yeşil alan işlevlerine bürünmüştür. Rampaların merdiven kotlarıyla kesiştiği yerlerdeki potansiyel yüzeyler kentsel duvarlara dönüştürülmüş ve işlevler yüklenmiştir. Tarihin duvarda , yerde okunabilineceği meydanda, 19.50 kotundan sonra tasarlanan düşey yüzeyler utku anıtına ve kale perspektifine yönlendirme yapmakta, kentin tarihinin akış yönünün vurgulamaktadır.

Tarihsel akış odaklı meydanın konsepti, MÜZE İÇİNDE KAPALI KALMIŞ TARİHİ KENTE YAYMAK, KENTTEKİ TARİHİ ODAKLARI MEYDANA AKITMAK. Bu amaçla tarihi, yerlere yazmak, duvarlarda okumak, kültür merkezi duvarında izlemek mümkün kılınmıştır. Tarih odaklı meydana akıtılan her fikir, günlük kentli kullanımına hizmet edecek şekilde alana adapte edilmiştir. Alaca Hamam’da bu konseptte değerlendirilerek, etrafı açılmış ve duvarları ile meydanın bir parçası haline gelmiştir.

Kentli akışının en yoğun olacağı noktalarda duraklar bulunmakta, yaya ve araç sirkülasyonunun devamlılığı sağlanmaktadır. Kentsel ana akslardan akan kentliyi toplayıp meydana dağıtan yollar aynı zamanda meydanın devamlılığını sağlayacak karakterde önerilmiştir. Böylece meydan kentin tüm kollarından ulaşımın kentsel işlevlerle desteklenerek sağlandığı bir boşluğa dönüşmüştür.

Meydanın etrafında iki otopark zonu ve bir yeraltı otoparkı bulunmaktadır. Otopark zonları

1: bölge: belediyeye hizmet etmekte, turist tur otobüsleri kısa surely park yeri bulunmakta, yer altı otoparkına giriş çıkışlar bulunmaktadır. Kültür merkezinin arkasında yer alan otopark, araçların meydana girmeden park haline geçmesine olanak vermektedir.

2: bölge otoparkı; Eski valilik ve Ali Çetinkaya kız meslek lisesinin arkasında yola parallel olarak konumlanmıştır. Valiliğe ve okula hizmet vermektedir. Kent ıcındekı otopaklar yeşil zone olarak ele alınmakta, geçirimli yüzeyleri ve yeşil dokuları ile kent içindeki beton alanlardan çok, kentsel yeşil alan olarak potansiyel göstermektedir.

3: Yer altı otoparkı: Kültür merkezinin altında 2 katlı konumlanan otopark, meydana gelen araç yükünü kaldırması amaçlanmıştır.

Afyon’un yerel dokusunda bulunan öğeler tasarımı şekillendirmiştir. Organik dokudaki ada izleri akıtılarak meydanda sarmala dönüşmüş, her adanın ve evin sahip olduğu avlular alana önerilen kültür merkezinin avlularında canlanmış, tarihi dar sokakları ve sokak sonlarının bir meydan yada tarihi eserle sonlanan perspektifleri, kültür merkezinin saydam dokudaki avlularındaki vistalara adapte olmuştur.

Proje alanı içinde dokuya aykırı yapıların temizlenmesi, gerekli durumlarda cephe giydirmesi yada restorasyonu ile Afyon’nun orjinal dokusu korunmuş, devamlılığı sağlanmıştır. Kent meydanında da Zafer Müzesini ve Utku Anıtını ortaya çıkartılmış , meydanın net algılanması sağlanmıştır.

Afyon’a önerilen Cumhuriyet Meydanı tarih, kültür odaklı, yaşayan bir kent meydanıdır.

YEŞİL SİSTEM ÖNERİSİ:
Afyonkarahisar’da kentsel sürdürülebilirliğin artırılması yönünde yeşil sistemin yeniden kodlanması sonucu kente özgü farklı açık ve yeşil alan tipolojileri belirlenmiştir: parklar, kent avluları, kentsel tarım alanları, cami avluları, okul bahçeleri, meydanlar, yeşil çatılar ve duvarlar, yollardaki yeşil şeritler ve yeşil otoparklar. Kentsel mekanın yeniden tanım ve anlam kazandırılarak düzenlenmesi farklı peyzaj üniteleri üzerinden yapılmıştır. Projede araç ve yaya yolları, yeşil alanlar, su yüzeyleri, sert yüzeyler ve donatılar ile farklı kentsel kullanım ve etkinliklere ayrılan açık ve kapalı mekan düzenlemeleri yapılmıştır.

Afyon halkına ve ziyaretçilere açık alanlarda mikroklimayı düzenleyici nitelikte işlevsel tasarımlarla iklim konforu sağlanmış bir çevre sunulması ve çevre dostu açık ve yeşil alan tipolojilerinin çeşitliliğinin artırılması hedeflenmiştir. Enerji etkin peyzaj tasarımı prensiplerinden yola çıkılarak ağaçlar ve yeşil üst örtülerle gölgeli mekanların oluşturulması, albedosu düşük ve yarı geçirgen döşemelerle ısı adası etkisinin azaltılması ve ayrıca çatı bahçeleri ve yeşil duvarların kullanılması ile hem görsel hem de çevre kalitesinin artırılması amaçlanmıştır. Ekolojik temelli yağmur suyu yönetiminin kent genelinde önerildiği projede öncelikle su döngüsüne katkıda bulunacak tasarımların geliştirilmesi gözetilmiştir. Suyun bir araya getirilmesi, taşınması, depolanması, serbest bırakılması aşamalarını işlevsel ve estetik bir sistem içinde kurgulayarak hangi fırsatların yaratılabileceği konusuna odaklanılmıştır.

Yapı ve sert yüzeylerden gelen suların depo şeklindeki yapılara alınmadan önce bir müddet yer yüzeyinde kalarak hem bitkilerle arındırılması hem de kent ortamındaki bitki ve hayvanlara habitat oluşturma işlevlerinde kullanılması için Afyon genelinde belirlenen açık ve yeşil alan tiplerine yağmur bahçelerinin uygulanması önerilmektedir. Yağmur bahçeleri yağmur suyu iniş boruları ile suyun yakalanması, fıçılar tanklar ve sarnıçlarla suyun toplanması, yeşil çatılar ve yeşil duvarlar ile suyun hızının yavaşlatılması, peyzaj rezervuarları ve muhafaza gölcükleri ile yüzeyde bitkilerle ve inorganik materyallerle filtre edilmesi, peyzaj kanalları ve yol ve araba parkı kanalları ile lineer hareketle suyun yönetimini ve son olarak yumuşak eğim verilmiş bitkilendirilmiş yüzeylerle suyun yönlendirilmesi ve erozyonun önlenmesi ile ilgili servisleri yerine getirir.

Oluşturulan kentsel açık ve yeşil alan sistemi insan refahına ve kentin sosyo-kültürel canlılığına katkıda bulunurken aynı zamanda Afyon kentini saran doğal çevre ile uyum içinde bir kentsel yeşil ağ konsepti ortaya koymaktadır. Bu konsept küresel ısınmanın etkilerinin giderek hissedildiği çağımızda iklim değişiminin gelecekte daha da artacak etkilerine karşı Afyonkarahisar kentinin peyzaj dayanıklılığının artırılması konusunda alınacak önlemler konusunda öneriler sunmaktadır.