Satın Alma, İstanbul Kara Surları Topkapı Kaleiçi Meydanı Kentsel Tasarım Yarışması

Proje Raporu

İZ | DİNAMİK KENT SURLARINDAN AKTİF KENT MEYDANINA

GİRİŞ

İstanbul, iki kıtanın birleştiği noktada yer alan coğrafi konumu, üç büyük imparatorluğun başkentliğine ev sahipliği yapmasının etkisiyle oluşan özgün bir tarihsel yapısı ve farklı dinlerin, kültürlerin yansıması ile birleşen genetik yapısı eşsiz bir kentsel mozaiğe sahip olduğunu bizlere göstermektedir. Bu eşsiz mozaiğin bir parçası olan kara surları geçmişten günümüze dini yapılara, mezarlık alanları gibi farklı dini mekanlara ve kentin üretimine katkıda bulunan bostan gibi çeşitli üretim mekanlarına ev sahipliği yapmıştır. Aynı şekilde, Kara Surları kaleiçi meydanı ise Fatih Sultan Mehmet’in İstanbul’un fethinde İstanbul’a giriş yaptığı kapı olma özelliği ile bu eşsiz mozaikte önemli bir kilit noktası konumundadır. Bu mozaiğin izlerinin yansımaları da geçmişten günümüze kadar devamlılığını sürdürmektedir. Yarışma kapsamında hazırlanan İZ | Dinamik Kent Surlarından Aktif Kent Meydanına adlı projemiz geçmişten günümüze kadar gelen bu izlerden esinlenerek kara surlarının bütününü kapsayan ölçekten kent meydanı ölçeğine kadar bütüncül olarak ele alınmıştır. Yapılan planlarda geçmişten günümüze gelen bu izlerdeki kopmalar ve kullanımsal değişikliklerde göz önünde bulundurularak kara surlarının daha dinamik bir yapıya dönüştürülmesi ve Kaleiçi Meydanı’nın da daha aktif bir meydan haline dönüştürülerek İstanbullulara kazandırılması amaçlandırılmıştır. Bu dinamik yapının ve aktif kent meydanın temel bileşenlerini ise çeşitlenme, uyumlama ve bütünleme kavramları altında gerçekleştirilmiştir.

SÜRÜKLENEN İZLER

_ KENTSEL İZLER _

Kara surları dini ibadet, mezarlık alanı ve üretim olanları olarak bizans döneminden beri bu kullanımlara yönelik kente hizmet vermektedir, günümüzde ise kentleşmenin etkisiyle alandaki yapı nispeten değişmiş olmasına rağmen hala bu kullanımlar mekanda kısıtlı alanlarda varlıklarını sürdürmektedir. Ayrıca surlar yeşil bir kuşak olarak da kente hizmet vermektedir. Bu yeşil kuşak pasif yeşil alan, aktif yeşil alanlar ve kullanılmayan boş arazilerden oluşmaktadır. Günümüze gelindiğinde ise bu yeşil kuşağın tekrar canlandırılması ve bir bütün olarak ele alınmasına yönelik çabalar da bulunmaktadır.

_ 1/5000 TASARIM KARARLARI _

Vizyon: Surun Etrafının canlandırılması ve sürdürülebilirlik açısından tamamlanması için ekolojik ve sosyal bileşenlerin yanı sıra ekonomik getirilerinin sağlanması için Dinamik Kent Surları ve Aktif Meydan vizyonu belirlenmiştir. Bu vizyon doğrultusunda temel bileşenler (ulaşım, ekoloji, ekonomi ve sosyal) çeşitlendirilmiş, bu bileşenlerde çeşitlenme, uyumlama ve bütünleme kavramları altında gerçekleştirilmiştir.

Ulaşım Stratejileri:

Çeşitleme:
+Bisikletin sur ve çevresinde sürekliliği olan bir ulaşım modu haline gelmesi önerilmiştir.
+Yaya akslarının, sur ve çevresinde sürekliliği sağlanayacak yaya yolu önerileri yapılmıştır.
+Diğer ulaşım modların var olan sistemlerini devamlılığının sürdürülmesi önerilmiştir.

Uyumlama:
+Önerilen bisiklet aksının, kara surları boyunca devam etmesi ve surların çevresinde konumlanmış olan kültürel miras alanlarına kadar devam ederek kentin içine sızan bir bisiklet aks sistem önerilmiştir.
+Önerilen bisiklet aksının sur çevresinde kültür rotasının bir parçası destekleyen bir parçasıolarak kurgulanmıştır.
+ Metro ve tramvay sistemlerine yeni bir durak önerisi bulunulmamıştır. Sadece metro ve tramvay durakların çıkış noktalarında bisiklet durakları önerilerek bisiklet sistemi ile entegrasyonu sağlanmıştır.
+İETT aksında 1/5000 planda bir değişiklik önerilmemiştir ancak Topkapı kapısı meydanından kaldırılan İETT durağının Millet caddesi ile Bircan Bağcıoğlu yokuşu arasında bulunan kamu arazisinin dönüşümü önerilmiştir.

Bütünleme:

Açık ve Yeşil Alan Stratejileri:

Çeşitleme:
+Avan proje alanı ve meydana giden aks açık hava müzesi ve etkinlik alanları ile zenginleştirilmesi önerilmiştir.
+ Zeytinburnu park alanı El sanatları, etkinlik alanları , bostan alanlarının oluşturulması önerilmiştir.
+ Yedikule park alanı sergi ve konser etkinlik alanlarına dönüştürülmesi.

Uyumlama:
+Topkapı müzesinden başlayan bisiklet ve yürüyüş rotası oluşturularak İstanbulun fethi sırasında Fatih Sultan Mehmet’in İstanbula ilk adımını attığı sur kapısının birleştirilmesi ile müzede fethin detaylarının rota üzerinde konulan heykeller ve etkinlik alanları ile birleştirilmesi. Rotanın bitişi olarak surun dibinde biten tarihi çeşmenin yeniden canlandırılarak oluşturulan mavi aksıyla meydan bağlanması ve tarihin yeniden yaşatılması.
+Yedikule Zindanlarının hemen üstünde bulunan bu park alanı çevresindeki ticari imalat alanları ile birlikte ve meslek lisesi gibi oluşumlar ile beraber çalışabilecek el sanatları ve kültürel aktivitelerin bulunabileceği el sanatları eğitim alanlarından oluşan, yedikule zindanları içinde olan sergi alanını ile etkileşimli olarak çalışan bir park olarak tasarlanması öngörülmüştür.
+Kara Surlarının inşaasından günümüze kadar kara surları ve çevresi bostanlar ve mezarlık alanlarına ev sahipliği yapmıştır. Günümüzdede bunun devamlılığının sağlanması ve kent içi tarım kültürünün yaygınlaştırılması adına sur boyunca kent bostanları planlanmıştır.
+Zeytinburnu Millet bahçesi projesi kapsamında hazırlanan plan doğrultusunda park üç etaptan oluşmaktadır. Kuzeyde kalan ilk kısmı çocuk eğitim alanları ve aktivite alanları olarak çocukların kullanıma yönelik bir yeşil alandır. İkinci ve ortada konumlanan etap sur boyunca devam eden bostanlar ile birleşerek onların devamı niteliğinde olan aromatik parklardan oluşmakta olan yeşil alandır. Üçüncü ve en güneyde konumlana alan ise spor alanlarından oluşmakta fiziksel aktivite alanı olarak konumlanmaktadır. Parkın bütün etrafındaki yakın mahallelere ithaf etmekle beraber halkın hesine de ithaf eden çeşitli kullanımları barındırmaktadır.
+Yedikule zindanları altınkapı surunun içersinin sergi ve konser gibi etkinliklere ev sahipliği yapabilecek bir açık hava müzesi niteliğinde kara surlarının denizle birleştiği noktada konumlanmaktadır. Etrafında bulunan park ve turizm ticaret alanlarıyla beraber uyumlu olarak çalışmaktadır.

Sosyal Stratejiler :

Çeşitleme/ Uyumlama/ Bütünleme
+ Çeşitli yeşil alanlara yönelik kullanıcı profilleri belirlenmiştir. Alansal dağılımı haritalarda belirtilmiştir.

_ 1/2000 & 1/1000 TASARIM KARARLARI _

Çeşitleme/ Uyumlama/ Bütünleme

Kültür Rotası:
+Meydan ve çevresindeki kültürel mirasları ve rekreasyon alanlarını öne çıkarmak amacıyla kültürel rotalar oluşturulmuştur.
+ Panorama Tarih Müzesi bir başlangıç noktası olarak görülüp farklı medeniyetlerden birçok yapıya sahip olan meydan kültürel bir odak olarak ele alınmıştır.Bitiş noktası ise bir dinlenme alanı olan Zeytinburnu Millet Bahçesi olarak belirlenmiştir.Aynı zamanda alan Vatan Caddesi devamında Topkapı Sarayı önemli tarihi yerlere ulaşım sağlamaktadır.

Ulaşım Stratejileri:
+Meydanın içinde bulunan İETT durağının, meydanın kullanımını engellemesi ve bu çeşitli ulaşım modlarının yaya ve bisiklet yolları ile bağının zayıf olması meydan ve çevresindeki ulaşım probleminin temelini oluşturmaktadır.
+Önerilen sistemde ilk olarak meydan içindeki İETT Durağı Bircan Bağcıoğlu Sokağının başındaki otopark alanına taşınmış ve bu sayede meydan içindeki trafik sıkışıklığı giderilmesi hedeflenmiştir.
+Meydanda geçen ulaşım modlarına bisiklet eklenerek ulaşım modlarının çeşitlenmesi amaçlanmıştır.
+Sur etrafında turistik ve spor amaçlı sürekli bir bisiklet parkuru oluşturulmuş, bu parkur bir üst geçitle Zeytinburnu Millet Bahçesi’ne bağlanmış ve oradan da 1453 Panorama Tarih Müzesi ile devam edip yine Topkapı Meydanında sona ermektedir.
+Meydan ve çevresinde otopark düzenlemeleri yapılmıştır.

AÇIK VE YEŞİL ALAN

Üst ölçekten gelen Dinamik Yeşil Kuşak oluşumu için 1/2000 alanda yeşil alan tiplerinin çeşitlenmesi ve pasif yeşil alanların aktifleştirilmesi amaçlanmıştır.

+ İlk olarak alan içerisinde yeşil kuşak oluşturma amacıyla, Zeytinburnu Millet Bahçesi, Topkapı Müzesi ve meydan arasında bisiklet yolları planlanmış ve bu bağ güçlendirilmeye çalışılmıştır.
+Yeşil kültürü geçmişten kalan bir kültürel miras olarak kara surlarında yer yer bostanlar olarak karşımıza çıkması sebebiyle, bu kültürün devamlılığının sağlanması amacıyla, yalnızca Topkapı Kaleiçi Meydanındaki surun dışında değil surun içinde de küçük ölçekli bostan alanları oluşturulmuştur.
+ Bunun yanı sıra, kent içindeki boşluk alanlarının bir kısmı kent içi bostanları için ayrılmıştır. Kültürel mirasın canlanması amacıyla tarihi çeşmeler arasında su ögesi kullanılarak bir bağ oluşturulmaya çalışılmış.
+Topkapı Caddesinde ise yeşil altyapı sistemi kurularak çevreye uyumlu bir yaklaşım sergilenmeye amaçlanmıştır.

Meydan:
Var olan İETT durağının taşınmasıyla tamamen yayalaşan meydan alanı, kültürel ve turistik etkinliklere ev sahibi yapan aynı zamanda üretim döngüsüne sahip olan bir meydan olarak tasarlanmıştır. Tamamen yayalaşmış bu meydandan çıkan paylaşımlı sokaklar kent içi boşlukların dönüşmesiyle oluşan meydancıklara (akupunktur noktalarına) ulaşmaktadır. Bu sayede meydan ve çevresindeki yaya dolaşımın artması, sokakların araç üstünlüğünden korunması amaçlanmıştır.

SÜRÜKLENEN İZLER

_1/500 TASARIM KARARLARI_

_ TARİHİ YAPILAR _ Alandaki tarihi yapıların meydanla olan ilişkisi mevcut durumda çeşitli elemanlarla engellenmiş ve yapılar meydandan okunamaz hale gelmişlerdir. Bu bölgenin en önemli mirasları olan bu yapıların meydana tekrar kazandırılması, görünür kılınması ve değerinin bilinmesi amacıyla tarihi yapıları birbirine bağlayan ortak bir zemin dokusu düşünülmüştür. Sur aksı boyunca devam eden bu doku kilise yapılarının etrafını sarmış ve meydana dokunmuştur. Kimi yerde de yapının bahçesinde kendini gösteren bu doku, kullanıcıya tarihi bir noktada olduğunu hissettirmeyi amaçlar. Bayezid Ağa Camii’nin eski haritalardan rahatlıkla okunabilen bahçe duvarları günümüze ulaşamamıştır. Bu izin meydanda tekrar var olması ve böylece deneyimin günümüze aktarılması hedeflenmektedir.

Sivil Mimarlık Örnekleri’nin görünürlüğünün artırılması amacıyla yapının önünde zemine monte edilen metal açıklama levhaları düşünülmüştür. Kentlilerin genellikle fark etmediği bu yapılar yerde bir iz olarak kullanıcının hafızasında yer edinmeyi ve değerini aktarmayı hedeflemektedir.

_ ÇEŞMELER _ Bezmialem Valide SultanÇeşmesi’nin orijinal yerine götürülmesi, diğer mevcut çeşmelerin ise bakımlarının yapılması ve kente yeniden kazandırılması önerilmektedir. Kaybolan tarihi çeşmelerin konumlarına önerilen çöpür taşları ise çeşmenin varlığını bir iz ve su ögesi olarak tekrar yaşatmayı hedeflemektedir. Yağmur suyu toplama kanallarının bağlantılı olduğu çöpür taşları, meydanda büyük boyutlu ve sürekli, ara sokaklarda ise küçük boyutlu ve süreksiz olarak tasarlanmışlardır.

_ AKUPUNKTUR NOKTALARI _ Meydanla yakın ilişki kurma potansiyeli olan ancak bu konuda zayıf kaldığı tespit edilen noktalar belirlendi ve öneri işlevleriyle birlikte kente yeniden kazandırıldı.

BİTKİSEL TASARIM KARARLARI

GAZİ AHMET PAŞA CAMİİ VE BEYAZİT AĞA CAMİİ ARASINDA BİTKİSEL BAĞLANTI
Mevcut ağaç türlerinden seçilen 3 tur kombinasyonu, cami giriş ve bahçelerinde kullanılarak dini yapıların bağlanması amaçlanmıştır. Yeşil dinlenme alanları olarak tanımlanan ve proje sınırları içindeki en yoğun ağaç topluluklarını barındıran bu alanlarda mevsimsel geçişleri öne çıkarmak için mevcut ağaç türlerinden Gingko biloba, Tilia tomentosa ve Aesculus hippocastanum türleri kullanılmıştır.

BOSTAN VE PAZAR ALANI İLİŞKİSİ
Bostan alanında üretilen ürünlerin pazarda satılması, yerli satıcıların desteklenmesi gibi ölçekler arası alınan kararların desteklenmesi için bostanda gölge amaçlı kullanılan ağaçların turu, pazar alanını sınırlandıran ağaçlarda da tercih edilmiştir. Böylelikle bostan alanı ve pazar alanının görsel olarak iletişimde kalması hedeflenmiştir.

ÇEVRE MEZARLIK ALANLAR VE SUR KAPISI GİRİŞ İLİŞKİSİ
Yaklaşık 1500 yıllık bir tarihi geçmişe sahip olduğu düşünülen bostan alanlarının yanı sıra bu dönem çeperinde yer edinen bir diğer unsur da mezarlıklardır. Çoğunlukla sur kapılarının batısında yer alan mezar alanlarından büyük bir kısmı da tıpkı bostanlar gibi Bizans Dönemi’ne tarihlenmektedir. Bu nedenle, mezarlık tipolojisi ile ilişki kurulması için sur kapısını çerçeveleyen sıralı dizilimiyle girişte Cupressus türü tercih edilmiştir.

SUR KAPISINI VURGULAYAN AĞAÇ DİZİLİMİ
Meydana çıkan yollarda yayaların ve Bican Bağcıoğlu Yokuşu’ndan Topkapı Caddesine bağlanan yoldan geçişte sürücülerin dikkatini sur kapısına yöneltmek amaçlı, meydanın ortasından geçen aksta dikey elemanlar kullanılmamış, ağaçlar bu görüşü kısıtlamayacak ve aksine çerçeveleyecek şekilde konumlandırılmıştır.

MEYDANA GETİREN YOLLARIN AĞAÇLANDIRILMASI
Meydana bağlanan yollarda dil birliği sağlanması için yol kenarlarında aynı tür ağaç kullanılmıştır. Bican Bağcıoğlu Yokuşu’nda da mevcutta bulunan Ulmus turu, ayni zamanda yeşil aks devamlılığının sağlanması için meydandan dağılan akslar üzerinde de kullanılmıştır.

SÜS AĞACI SEÇİMLERİ İLE ODAK ALAN YARATILMASI
Çevre parklarda da mevcutta bulunan Prunus türlerinden ikisi odak alan olarak tanımladığımız alanda şu öğesi ve yeşil alan çevresindeki dairesel oturma birimlerinin içinde konumlanacak şekilde tercih edilmiştir. Sus ağacı olması özelliği ile odak alanın vurgulanması ve su öğesiyle ilişki kurması amaçlı kullanılmıştır. Aynı zamanda mevsimsel değişiklikleri ile dinamik peyzaj tasarımını desteklemektedir.

BOSTAN ALANLARININ MEYDANDA ÇALI TÜRLERİYLE SİMGELENMESİ
Kara Surları boyunca yer alan bostanların Bizans Dönemi’nden bu yana halkın gıda ihtiyaçlarının çoğunu karşıladığı bilinmektedir. Kara Surları’nın alt kesimlerinde sürdürülen bu geleneğin, sur aksinin üst kısımlarına, dolayısıyla tasarladığımız Kaleiçi Meydanı’na da yansıtılması önerilmiştir. Geleneksel bostan çizimlerinden elde edilen bilgilere göre tasarlanan bu bostan alanının meydan kullanıcılarının tecrübesine daha iyi katkı sağlaması için odak alana taşması, bu taşmanın çalı türleriyle verilmesi önerilmiştir. Yüksek boylu çalı türlerinin bulunduğu saksıların hemen dibinde yer alan oturma birimleri ve aynı zamanda yuvarlak oturma birimlerinin ortasındaki ağaç diplerinde de önerilen çalılar, bu öneriyi desteklemektedir.

İstanbul’un eski surları yakınında gerçek bir dönüm geleneksel bostanına dayanan tipik bir bostan taslağı.

PAZAR ALANININ YANI İÇİN TANIMLANAN KORULUK HİSSİ
Pazar alanını sınırlayan ağaçlar ile mevcut ağaçların arasında oluşan alan koruluk alanı olarak tanımlanmış, oturma birimleriyle desteklenmiştir. Haada bir gün pazar kullanıcılarının, diğer günler ise genel kullanıcılarının dinlenme, duraklama, çevreyi izleme gibi ihtiyaçlarının karşılanması amaçlanmıştır.

OLASI KONFİGÜRASYONLAR

ÇOK ODAKLI ETKİNLİK DURUMU
Herhangi bir festival durumunda farklı performansların, çalıştayların, sergilerin eşzamanlı olarak gerçekleştiği durumlar. Bu durumda meydancık şeklinde tasarlanmış girişteki yeşil alan ve pazar alanının konumlandığı bölge odak alanla birlikte etkinliklere ev sahibi yapabilecek şekilde tasarlanmıştır.

TEK ODAKLI ETKİNLİK DURUMU
Tek bir gösterinin, konserin veya performansın olduğu durumlar. Bu durumda en çok yoğunluğun odak alanda gerçekleşmesi beklenmektedir.

PAZARIN OLDUĞU GÜNÜN DURUMU
Haftanın bir günü pazar kurulacağı için bu günde en büyük yoğunluğun pazar alanı bölgesi olması ve mini koruluk alanın da oturma birimleriyle en yoğun kullanımda olması beklenmektedir.

SIRADAN BİR GÜNÜN DURUMU
Sıradan bir günde ise şu öğesi ve sus ağaçları ile en çok kullanımın odak alanda olması beklenmektedir. Alandan geçmekte olan kişilerin durup dinlenmek veya piknik, sürü izleme, bitkileri gözlemleme için tercih edeceği diğer alanların da odak alana kıyasla daha az kullanılması beklenmektedir.

AYDINLATMA KARARLARI

Yarışma alanının mevcut durumdaki en önemli problemlerinden biri güvenliktir. Yetersiz aydınlatma sonucunda kullanımı çok güvenli hissettirmeyen alan insanların daha da çok çekilmesiyle birlikte, içerisinde suç teşkil edebilecek olaylar barındırmaya başlar. Güvensizlik gün geçtikçe artar ve insanların güvenlikleri açısından daha da uzaklaşmasına sebep olur. Bu bir döngü şeklinde süreklilik kazanır. Topkapı Kaleiçi Meydanı’nda önerilen aydınlatma stratejisi; alanın gece ve gündüz güvenliğinin sürekli olarak sağlanabilmesini, durma-bekleme eyleminin önerildiği mekanlarda işlev sürekliliğini ve öne çıkarılması gereken yapıların veya mekanların görünür kılınmasını destekleyecek şekilde kurgulanmıştır. Aydınlatma direkleri, yol aydınlatmaları, merdiven/oturma birimi aydınlatmaları, tarihi yapı aydınlatmaları ve noktasal aydınlatmalar olmak üzere toplamda 5 farklı ışık kaynağı önerilmiştir. Aydınlatma direkleri 3000K LED ile yüksekliği 3 metre olacak şekilde düşünülmüştür. Noktasal ışık kaynakları 2500-3000K ışık sıcaklığına sahip zemine gömülen ve üzerinde yürünebilir armatürler olarak kurgulanmıştır. Yol aydınlatmaları 2500-3000K LED ile yerden yüksekliği 50-60cm olacak şekilde tasarlanmıştır.

OTURMA ELEMANLARI
Tasarım alanında önerilen oturma elemanlarının her birinin alçı ve kerpiç karışımı olan alkerden üretilmesi ve böylece karbon ayak izinin minimum seviyede tutulması hedeflenmektedir. Geleneksel bir malzeme olan toprak ve karışımları dayanıklı bir ürün oluşturmanın yanı sıra meydana özgü karakteristik bir oturma birimine dönüşecektir. Farklı mekanlara farklı formlar önerilmesi o mekanın ihtiyacı doğrultusunda gelişmiştir ancak malzeme seçiminin yalın tutulması üslup birliğini desteklemektedir. Oturma elemanları aynı zamanda bitkilendirme stratejisiyle birleşmekte ve seçilen bitki türlerinin sürekliliğini meydanda konumlandırmaktadır. Bu öneri, meydanı bütüncül olarak ele alan bir yaklaşımdır.

1- Daire formlu sabit oturma birimleri aynı zamanda bitkilendirme stratejisinin sürekliliğini sağlayan bir peyzaj ögesidir.
2- Odak alanda bulunan yuvarlak oturma elemanı yer yer 0 kotuna inerek yaya sürekliliğini kesmemektedir. Su ögesi ile birlikte odak oluşturmayı hedefleyen sabit oturma biriminin malzemesi alkerdir.

1- Bostanların yakınında konumlanan dinlenme alanı oturma birimleri formuyla ve çevresinde önerilen çalılarla kullanıcıya doğayla iç içe bir ortam yarat – mayı hedeflemektedir.
2- Bayezid Ağa Camii önüne yapılan kot çözümü ve kay – bolan çeşmenin yerine önerilen su ögesi ile cami mey – danının yarışma alanıyla ilişkisinin kurulması hedeflenmiştir.

1- Bostanların yakınında konumlanan kiosk yetiştirilen ürünlerin satılması için önerilmiştir. Topkapı girişinin sağındaki etkinlik alanında konumlanmaktadır.Bostanlara ve girişe yakın tutularak erişilebilirliğinin ve görünürlüğünün artırılması hedeflenmiştir.
2- Meydanda tanımlanan iki oyun alanından biri okul ile diğeri ise spor sahasıyla etkileşim kurmaktadır. Oyun alanının malzemesi yumuşak dokulu seçilmiştir. Oyun elemanları ise ahşap malzemeli olup tasarımıyla çocukların etkinlik ihtiyaçlarını karşılamayı hedeflemektedir.