Satın Alma, İTÜ İşletme Fakültesi Mimari Proje Yarışması

Mimari Açıklama Raporu

İstanbul bulunduğu konum ve sağladığı imkanlar itibariyle öğrencilerin en çok tercih ettiği şehir olarak nitelendirilebilir. Birçok üniversiteyi içerisinde barındıran bu şehirde İstanbul Teknik Üniversitesi, Osmanlı İmparatorluğu Sultan III. Mustafa’nın saltanat dönemine kadar uzanan köklü bir geçmişe sahiptir. 1773 yılında Mühendishane-i Bahr-i Hümayun (İmparatorluk Deniz Mühendishanesi) İstanbul Teknik Üniversitesinin temelini oluşturmaktadır. Günümüze kadar gelişerek gelen bu üniversite, İstanbul’un çeşitli bölgelerinde kampüsler kurmuştur ve üniversite öğrencilerinin eğitiminde önemli bir rol oynamıştır. Ayazağa merkez kampüslü bu üniversite Maçka, Gümüşsuyu, Taşkışla gibi birçok yerleşkeyi bünyesinde barındırmaktadır.

Günümüze uzanan bu süreçte İstanbul Teknik Üniversitesinde birçok bölüm açılmış ve öğrencilerin tercihlerine sunulmuştur. İşletme Fakültesi de 1977 yılında Maçka kampüsü içerisinde ilk olarak İşletme Mühendisliği Fakültesi olarak kurulmuştur. Bünyesinde İşletme ve Endüstri Mühendisliğini barındıran bu fakülte 2013 yılında Ekonomi bölümünün kurulmasıyla şimdiki halini almıştır. Köklü bir geçmişe sahip olan İstanbul Teknik Üniversitesi Osmanlı İmparatorluğu zamanından kalma kışla, karakol binası gibi yapıları eğitim yapıları olarak kullanmaktadır. İşletme Fakültesi binası da tarihi Maçka Karakol Binası ile ihtiyacın artması ile yapılan ek binanın birleşmesiyle oluşmuştur.

İTÜ İşletme Fakültesi Mimari Proje Yarışması için verilen proje alanı üniversitenin Maçka kampüsüne dahil olan ve bulunduğu çevreyle bağlantısı düşünüldüğünde merkezi bir konumda olduğu söylenebilir. İstenilen yapının tarihi çevreyle olan bağlantısı düşünüldüğünde tasarımı yönlendiren belirli önemli kararlar alınmıştır.

Projeye başlarken üç sorunsalı irdeleyerek tasarım yaklaşımımızı şekillendirdik.

· Tarihi Karakol Binasına gereken saygıyı göstermek ve bu yapının okunabilirliğini artırmak
· Alanın bulunduğu konum itibariyle katkıda bulunduğu kent siluetine değer katmak
· Belirlenen fakültenin güncel durumunda zayıf olduğu düşünülen yaya sirkülasyonunu güçlendirmek ve tasarlanacak yapıyla bağlantısını artırmak

Tasarıma bu üç soruya cevap vermek üzere başlarken, tasarımı yönlendiren fiziksel etmenlerden ve analizlerden bahsetmek gerektiğini düşünüyoruz. Günümüz eğitim yapılarının kentle olan ilişkisi düşünüldüğüne bulunduğu konum ve kolay ulaşılabilirlik gibi fiziksel etmenlerin dışında soyut düzlemde öğrencilerin kendilerini aidiyet duygusu içerisinde hissedecekleri bir bütün oluşturmak amaçlanmaktadır.

Yapı Alanı-Kent

İstanbul ilinin Beşiktaş ilçesi Maçka bölgesinde ve İTÜ Maçka kampüsü bünyesinde bulunan bu alan konumu itibariyle merkezi bir konumda yer almaktadır. Alanın Güneydoğu bölgesinde Beşiktaş Çarşısı, Güneyde ve Güneybatı bölgesinde geniş bir yeşil alana sahip olan Maçka Parkı, Kuzeybatı Bölgesinde ise Nişantaşı’na ulaşan bir kent bulunmaktadır. Tarihi çevreyle beslenen bu alan kentin önemli omurgalarından biri ile desteklenmektedir.

Yapı Alanı-Kentin Odak Noktaları

Alanın çevresinde alanın desteklenmesini sağlayacak birçok kent odağı bulunmaktadır. Güneybatıda Maçka Parkı, İTÜ Gümüşsuyu ve Taşkışla Kampüsü, Güneyde Dolmabahçe Sarayı ve Vodafone Arena, Güneydoğuda Büyük Beşiktaş Çarşısı, Deniz Müzesi, Beşiktaş Kültür Merkezi, İskeleler ve Kuzeybatıda Lütfi Kırdar Uluslararası Kongre ve Sergi Sarayı ve Nişantaşı’na uzanan yaya ve ticaret aksı bulunmaktadır. Alanın çevresindeki bu odak yoğunluğu yapının 24 saat boyunca yaşanılabilir bir mekan olması sağlamakta ve sürekli göz önünde bulunan bu mekan kente bir bakı kazandırmaktadır.

Yapı Alanı-Kent Ulaşımı

Çevreyle bağlantısı düşünüldüğünde merkezi bir konumda bulunan yapı alanı belirlenen kent odaklarının çoğuna yaya yürüyüş mesafesinde bulunmaktadır. Taşıtlarla ulaşım düşünüldüğünde Maçka Parkından Tarihi teleferik ile Taksime ulaşım sağlanabilmektedir. Alanın güneyinde bulunan ve son Durağı Kabataş olan Bağcılar-Kabataş tramvayı kentin birçok bölgesine ulaşımı sağlayan önemli bir aks olarak gösterilebilir. Ayrıca yaya veya taşıt ulaşımı ile ulaşılan Kabataş ve Beşiktaş İskeleleri de alana ulaşımı yüksek oranda artırmaktadır. Kuzeydoğu bölgesinde de 15dklık yürüme mesafesinde Taksim-Hacıosman metrosunun Osmanbey durağı aracılığıyla ulaşım da mümkündür.

Alan içerisinde ise Güneydoğu ve Kuzeydoğu bölgesini birbirine bağlayan bir yaya aksı oluşturularak mevcutta daha önceden Güneybatı-Kuzeydoğu arasında bulunan yaya aksı -alle- genişletilerek birleştirilmiş ve yaya sirkülasyonu yüksek oranda artırılmıştır. Ayrıca bu yaya aksı Karakol Binası ile oluşturulacak yeni yapının bağlantısını desteklemiş ve iki yapının okunabilirliğini artırmıştır. Bu yaya aksları sayesinde Karakol Binasına hem zemin kattan hem de bodrum kattan ulaşım sağlanmıştır. Ayrıca oluşturulan yeni yapının da farklı girişleri bu akslarla desteklenmiştir. Oluşturulan bu iki aks kampüsün odak noktası olarak nitelendirilebilecek olan yemekhane binasına da ulaşımı açık bir şekilde sağlamaktadır. Ayrıca en alt kotta allenin ulaştığı bir meydan tasarlanarak mevcut durumda açık otopark olarak kullanılan alan yayalaştırılmıştır. Oluşturulan bu akslar yalnızca birer yaya ulaşım yolu olarak düşülmemiş aynı zamanda insanların üst meydan ve alt meydanla beraber toplanıp sosyalleşebileceği bir yaşam alanı olarak kurgulanmışlardır. Taşıt ulaşımı olarak kampüsün mevcut ulaşım ağı kullanılmış, oluşturulan yapıdaki kapalı otoparktan Silahhane Sokağı üzerindeki tek yön yola bağlantı verilmiştir.

Yeşil Alanlar

Yapı Alanı bulunduğu konum düşünüldüğünde Maçka Parkı gibi büyük bir yeşil alana yakınlığı ile dikkat çekmektedir. Ayrıca alanın güney bölgesinde İsmet İnönü parkı da yeşil alan konusunda alanı desteklemektedir. Ancak kent geneli düşünüldüğünde yeşil alan oldukça yetersizdir. Bu bağlamda alan içerisinde bulunan ağaçlara gereken saygı gösterilmeye çalışılmış ve birçok ağaç korunmuştur. Tasarım kararları ile sınırlandırılan alanlar içerisinde bulunan ağaçlar ise mevcut alan içerisinde uygun bölgelere taşınmıştır. Bu bağlamda alan içerisinde bulunan 21 ağaçtan 15 tanesi korunmuş geriye kalan 11-12-13-14-15-16 numaralı ağaçlar alanın uygun bölgelerine taşınmışlardır. Ayrıca oluşturulan tasarım doğrultusunda açık amfi üzerinde ve iç avluda da yeşil alanlar önerilmiştir. Mevcut durumda açık otopark olarak kullanılan alan da allenin ulaştığı bir meydan olarak tasarlanmış ve yeşillendirilmiştir.

Yapı Kurgusu

Oluşturduğumuz şemada en başta verdiğimiz tasarım kararlarından yola çıkarak Karakol Binasına gerekli saygıyı göstererek tüm cephelerden okunabilirliğini artıracak bir kurgu oluşturmaya çalıştık. Alan içerisinde bulunan yüksek kot farkını yapıyı kota oturtarak Karakol binasının önünde bir açık meydan ve toplanma alanı oluşturarak destekledik. Bu sayede Silahhane Sokak üzerindeki yapılardan da Karakol binasının okunması güçlendirmiş olduk. Ayrıca yapının kota oturduğu kısımlarda öğrencilerin toprakla bağlantısını sağlayacak bir kurgu oluşturduk. İki yapının birbiri ile yaya bağlantısını sağlarken Güneydoğu ve Kuzeydoğu yaya aksını kullanarak hem iki yapının kütlesel olarak birbirinden ayrılması sağladık hem de iki yapı arasında yaya ulaşımı destekledik. Akaretlerden gelebilecek olan taşıt gürültüsünü önlemek amacıyla yüksek olacak yapı kütlesini Kuzeydoğu bölgesine gelebilecek şekilde yerleştirdik. İki yapı kütlesini belirli oranlarda birbirinden ayırarak yapının içerisinde bulunduğu mahalle algısındaki kütlesel eziciliği ortadan kaldırılmaya çalıştık.

Yapı Plan Kurgusu

Yapı içi şema galeriler, galeri etrafı sirkülasyon ve sirkülasyon etrafında -12.00 ve 0.00 kotu arasında derslikler, amfiler ve öğrenci birimleri şeklinde kurgulanmıştır. Yapı farklı kotlardan girişlerle desteklenmiştir. -12.00 kotunda kütüphane ve kantinin dış mekanla bağlantısı güçlendirilmiş, yapının toprakla bağlantısı kurulmuş, iç avlu dış mekanla bütünleşmiştir. Ayrıca -12.00 kotunda konferans salonu çözümlenmiş bu da fakülte dışı etkinlikler için yapıya esneklik kazandırmıştır. -8.00 kotundan ise kütüphaneye bir giriş daha verilerek 7/24 kullanım için uygun bir planlama oluşturulmaya çalışılmıştır. Ayrıca -8.00 kotundan yemekhane tarafına bir giriş daha verilerek öğrencilerin yemekhaneye rahat ulaşımı sağlanmıştır. Binanın ana iki girişinden biri -4.00 kotunda Akaretler tarafından yapılmaktadır. Diğeri ise karakol binasının bodrumundan geçiş yapabildiği tali bir giriştir. 0.00 kotunda ise karakol binası açık bir köprü bağlantısı ile ana yapıda tasarlanmış öğrencilerin sosyalleşebileceği ve toplanabileceği açık amfi ve üst meydanına bağlanmış ve buradan yeni yapıya teras girişleri verilmiştir. -12.00 kotundan 0.00 kotuna kadar ki katlarda eğitim birimleri kurgulanmış amfiler, derslikler ve öğrencilerin rahatça çalışabileceği ortak çalışma mekanları tasarlanmıştır.0.00 kotunda -12.00 kotuna kadar iç avlu ve galeriler oluşturulmuş, yapının doğal ışıktan ve havalandırmadan yararlanması sağlanmıştır. Yapının -12.00 den aşağıdaki katlarında 8 tanesi engelli araç parkı için olmakla birlikte 262 araçlık taşıt otoparkı, 28 motosiklet otoparkı, teknik hacimler ve sığınak tasarlanmıştır.

0.00 ve +18.50 kotu arasında ise planlama merkezi çekirdek kurgulu olup, öğretim üyeleri odaları şeklinde kurgulanmıştır. Merkezi çekirdek kullanılmasındaki amaç ise öğretim üyelerinin odalarının olabildiğince fazla doğal ışık ve bakıdan yararlanabilmeleridir. Ayrıca katlarda öğretim üyelerinin sosyalleşebileceği ve dinlenebileceği esnek mekanlar tasarlanmış ve bu düşünce kat teraslarıyla desteklenmiştir. Ofis kat planları için iki ayrı alternatif oluşturulmuştur. İlk alternatif ihtiyaç programına göre kapalı düzende oluşturulan birim odalardan oluşmaktadır. İkinci alternatif plan kurgusu ise açık ofis plan kurgusuyla oluşturulmuştur.

Karakol binasının plan kurgusunda ise bina idari birimleri içerisinde barındıracak şekilde düşünülmüştür. Enstitü birimleri ve dekanlık birimleri bu yapıda 0.00 ve +4.75 kotunda çözümlenmiştir. Mevcutta bulunan amfiler korunmuştur. Bodrum katında ise tarihi yapının tali girişlerinden ulaşılabilecek olan mahaller çok amaçlı salon olacak şekilde esnek mekanlar olarak bırakılmış, yapıya kamusal kullanım olanağı sağlanmıştır. Ayrıca tuvaletler, mescitler, arşivler ve depolar da bu katta planlanmıştır.

Yapı-Ekoloji

Ekoloji ile bağı düşünüldüğünde tasarlanan yapı, içerisinde bulundurduğu galeri ve teraslamalarla yapının doğal ışık ve havalandırılmasını sağlamaktadır. Ayrıca yapı formunda oluşturulan içe çekmeler yapının yaz aylarında ihtiyaç duyduğu gölgelik alanların oluşmasına imkan vermektedir. Ofis katlarının ve dersliklerin kışın da yüksek oranda ışık alabilmesi için cephe olabildiğince açık kurguda tasarlanmış, aynı zamanda bu tasarım kararı öğretim üyeleri ve öğrencilerin çalışırken yüksek oranda doğal ışıktan yararlanabilmelerine olanak sağlamıştır. Cephe elemanlarının uygulama sürecinin hızlandırılması amacıyla prekast elemanlardan oluşturulması düşünülmüştür. Yapının güneye bakan çatı bölümünde güneş enerjisinden yararlanabilmek için fotovoltaik güneş panelleri önerilmiştir. Ayrıca güneş enerjisinin yapının ısıtılmasında kullanılması düşünülmüştür. Tüm yapı ve çevresindeki yağmur suları toplanarak çevre sulamasında kullanılması hedeflenmiş kendi kendine yeten bir kent parçası oluşturmak hedeflenmiştir. Ek olarak gri su arıtma sistemi ve uygulaması ile yapının su kullanımı azaltılmaya çalışılmıştır. Önerilen bu sürdürülebilir sistemlerin tüm kampüse entegre olabilecek şekilde kurgulanması amaçlanmıştır. Ayrıca tasarım kararları alınırken dikkat edilen ve korunan ağaçlarının yaşamasına imkan verecek şekilde zemin düzenlemeleri gerçekleştirilmiştir.

Engelli Ulaşımı-Kullanımı

Fakülte Binası tasarımında engelli vatandaşların ulaşımı düşünülmüş, -4.00 kotunda bulunan ana giriş üzerinden yapıya ulaşımları sağlanmıştır. Yapı içerisinde her kata rahatlıkla ulaşabilmeleri hedeflenmiştir. Karakol Binasında yetersiz olan engelli giriş ve kullanımı için Karakol Binasının güney cephesinde -3.00 kotundaki tali girişinden veya tasarlanan yapıdaki üst meydandan tarihi yapıya köprü ile ulaşım sağlanmıştır. Tarihi yapı içerisindeki engelli ulaşımını sağlamak amacıyla merdiven kovasına tarihi yapının taşıyıcı sistemine zarar vermeyecek şekilde bir mekanik asansör önerilmiştir.

Jüri Değerlendirme Raporu

Satın Alma, 27 sıra numaralı proje

Tarihi Karakol Binası’nın önünde oluşturulan teras meydan olumlu değerlendirilmiştir. Bu meydana eşlik eden yüksek kitle ve bu kitlenin meydanla ilişkisi olumlu bulunmuştur. Bu öneri yarışmaya katılan projeler arasında tekildir. Amfi ve dersliklerin alt kotlarda çözülüyor olması bunun yanında akademisyen odalarının yüksek yapı bloğunun katlarında çözülmesi sonucu iki fonksiyon arasındaki ilişkinin koparılması eleştirilmiştir. Cesur tavrı ile satın alma ödülüne layık bulunmuştur.