Teşvik Ödülü, “İzmir Elektrik Fabrikası Ne Olmak İster” Ulusal Öğrenci Mimari Fikir Projesi Yarışması

Proje Raporu

İzmir Liman Arkası Bölgesinde yer alan İzmir Elektrik Fabrikası, üretime başlamasıyla kentin sosyal yaşamında birçok değişiklik ve yeniliğe yol açmıştır. Ayrıca özgün mimarisi farklı yapım sistemi ve boyutları ile kentsel bir anıt niteliği taşımaktadır.

Bu bölge 19. yüzyılda endüstrileşme çabalarını tetiklemiştir. Gelişimi bu dönemde başlamış ve Cumhuriyet döneminde de sürmüştür. Bölge Türkiye”nin endüstrileşme çabası ve başarısının bir göstergesi niteliğindedir. Konumu, ulaşım olanakları ve bünyesindeki endüstri yapıları ile İzmir kentinin mekansal ve toplumsal yapısının değişmesinde stratejik öneme sahiptir.

2003 yılında yapılan İzmir Yeni Kent Merkezi imar planında kentin iki yakasının birleşiminden bahsedilmektedir.

Küçük çaplı üretim faaliyetleri devam eden bölge iki yaka arasında ‘gelip geçilen’ bir niteliğe sahiptir. Alan içerisindeki bazı tarihi depo ve fabrikalar dönüştürülmüştür. Ancak üretim izleri yitirilmiştir.

Bu imar planında Alsancak Limanının yükünün azaltılacağı ve uzun vadede ise limanın başka bir yere taşınarak sadece yolcu taşımacılığına dönüşeceği belirtilmektedir. Günümüzde yapımı devam eden İzmir”deki Büyük Ege Limanı faaliyete geçtiğinde bu durum gerçekleşecektir. Böylece liman caddesinde yoğun ağır taşıt trafiği giderilecektir.

İşlevini yitiren bu bölgenin bir endüstri eğitim kültür parkına dönüştürülmesi projede önerilmektedir. Üretim izlerinin devam ettiği tekstil sanatları, tamir, robotik, vb. atölyelerde zanaat eğitimleri verilecektir. İzmir Elektrik Fabrikası bu şekilde kent içinde bir kültür sanat odağına dönüşecek ve çevredeki diğer yapılarla bir etkileşim amaçlanmıştır. Üzeri kapatılan su kanaları ve raylar günyüzüne çıkarılarak peyzajın bir parçası haline getirilmiştir. Eskiden fabrikadaki kömür yığınlarına ithafen peyzajda topografik yığınlar oluşturulmuştur. Yer yer amfileşerek açık hava sineması vb. etkinliklere imkan tanır.

Yıkılan kısmın, resitütisyondaki çelik karkası korunarak, kullanıcıların tuğlaları hareket ettirebildiği duvarlar düşünülmüştür. Venedik tüzüğünün 9. Ve 12. Maddesi referans alınmıştır.

Kullanıcıların çevredeki endüstri yapıları hakkında fikir sahibi olacakları bir rota önerilmiştir. Örneğin güney kısmına çıkıldığında, üzerinde Şark Sanayii hakkında bilgilerin olduğu tuğlalar yer alacak. En üst kotta ise bir seyir terası önerilmiştir.

Hurdacıya verilen bacaların rekonstrüksiyonu yerine, bu bacalara ithafen yapının çevresine kavak ağaçları dikilmiştir. Oksijenin, önceki baca dumanının yerini alması ve bir devamlılık sağlaması düşünülmüştür.

Fabrikanın en karakteristik değerlerinden biri de tümel mekan karakteridir. Bunun oluşturduğu algısal mekan hissi öneride korunmuştur.

Ana hol ile müze bölümü arasındaki taşıyıcıların arasına iki yana açılan paneller eklenmiştir. Ana hol; motosiklet, elektrik motorları, arabalar, atölye sergileri, podyum vb. için fuar-etkinlik alanı olarak düşünülmüştür.

Eskiden makine aksam ve elektrik fiderlerinin olduğu beton bloklar özgün mekansal bir değer barındırmaktadır. Kırılan yerleri ve çatlakları beyaz beton ile onarılmıştır. Venedik tüzüğünün 10. Maddesi referans alınmıştır.

Müze kısmında mevcut durumda bulunan odalar, geçici sergiler için düşünülmüştür. Birinci kattaki kontrol odası ve trafonun bulunduğu bölümler korunmuştur. Birinci ve ikinci katta, üç farklı kota yerleşen lineer bir kütüphane düşünülmüştür.

Fabrika, İzmir”e elektrik getirmesiyle kent yaşamına troleybüs katmıştır. Bir troleybüs kalıcı sergi olarak müze kısmına konmuştur. Tarihten günümüze elektrik sayaçları, sokak lambaları, fabrikanın teknik aksamları vb. müze kısmında sergilenecektir.