Uygulamaya Hak Kazanan Proje, Acıpayam Otobüs Durakları Uygulamalı Tasarım Yarışması

PROJE RAPORU

Acıpayam Otobüs Durakları: Kentin Aktif Silüetleri

Durakları, toplumsal bellekte kent kavramı ile özdeşleşen karmaşa ve hararetin en pasif ve stabil yanlarını temsil eden kentsel donatılardır. Bu tezatlığın beraberinde getirdiği, gelen ve giden yolcuların yarattığı bir davranışsal örüntü, kentlilik bilinci ve kültürünün en güzel yansımalarından birisini oluşturmaktadır. Yolcular için en az bekleme ile en fazla faydayı sağlayan mekanlardan birisi olarak görülse de duraklar ulaşımda kentsel yaşam kalitesinin de en önemli belirleyicilerinden biridir. “Erişilebilirlik, güvenlik ve şehir kimliğinin yansıtılması açısından ulaşım ve duraklar, kentin ve kentlinin günlük yaşamındaki en temel kentsel unsurlardandır” (Karakoç). Sadece planlaması ile optimize edilmiş bir günlük sekansın ötesinde tasarımsal olarak da güçlü bir fark edilmeyen olan duraklar, kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap vermek üzere şekillenirken bir kimlik kazanma, tasarımsal ve işlevsel olarak yakın çevreleri için birer çekim merkezi, haberleşme ve iletişim odağı olabilme potansiyeline sahiptir.

Bu potansiyelinin gerçekleştirilmesi sürecinin temel dinamoları tasarlanan durakların araziye, kullanıcı profiline ve atfedilen işlevi olarak öne çıkmaktadır. Çarşı ve kanyon durağı olarak özelleşecek iki tasarım üst fikirler olarak belirlenen bu unsurlara göre yapılan yorumlamaları ile ortak dile katkı sağlayan ve kente dair deneyimini zenginleştirecektir.

Tasarım Üst Kararları:

Tasarımların gelişim süreçleri durakların çevreleri için yaşayan kentsel donatılar olarak öne çıkarılması fikrinin etrafında şekillenmiştir. Ara mekanlıktan çıkış sürecinde durakların, kentsel doku ve kent yaşam diyagramındaki yerinin yeniden değerlendirilmesi ise bu donatıların yerleştikleri alan ile bütünleşirken farklılaşması ve ilgi çeken konuma gelmesi ile sağlanmıştır. İşlevin takip ettiği bu form kararı tasarımda malzeme seçimi ve yapım tekniği ile güçlendirilerek işlevsellik kazandırılmıştır.

Çelik bir çerçevenin içine yatay kesitler halinde yerleştirilen parçalar, durağın bekleme yeri olarak karşılaması beklenen işlev tanımını ve konfor beklentisini karşılarken tasarımların mekân olarak atfedilmesini sağlayacak bütünleşme ve farklılaşma motivasyonlarına alan açacak birim özgürlüğünü sunmaktadır. Bu özgürlük işlevselliğin kriter olarak alındığı bir kontrol mekanizması dahilinde amaçlanan tasarımsal ilgi çekiciliğin mümkün kılınmasına da olanak sağlamaktadır.

Kütlenin bu doğrultuda şekillenerek farklılaşması yine kontrol edilebilirlik sayesinde alanla bütünleşmesine evrilebilmektedir ki ince kesitler haline yerleşen ve yere dokunan duraklar bulundukları alanlara bu sayede görsel ve eylemsel harmoniyi güçlendirecek biçimde yerleşebilmektedir.

Beraber tasarımsal ve tipolojik monolitiklik ifade eden form ve işlevin, süreç boyunca zenginleştirilmesi ve manalı hale getirilmesi için önerinin daimî olarak doğal yapı malzemeleri ve teknikleriyle ve de sürdürülebilirlik farkındalığıyla beslenmesi olmuştur. Bu konuda tasarım önerileri ile doğal yapı malzemeleri ve sürdürülebilirlik uygulamaları arasında kurulan diyalog sayesinde sürece ne konsept ne de malzeme ve teknik baskın bir yaklaşım hâkim olmuştur.

Tasarımsal özgünlük kavramlar, malzemeler ve teknikler ile geliştirilerek bütün bir örnek oluşturacak şekilde elde edilmiştir.

Proje Alanları

Öneri Detayında: Çarşı Durak Alanı

Üst kararların arazi, kullanım senaryosu ve kullanıcı profili ile nitelendiği ve özelleştiği bir örnek olarak Acıpayam ilçe merkezinden konumlandırılan Çarşı Durak Alanı için tasarım birimleri olan kesitler ile farklılaşırken bütünleşmek fikri doğrultusunda mekân algısını güçlendirmek adına daha stabil bir öneri getirilmiştir. Kanyon durağı önerisini aksine farklı bir kullanım senaryosu içinde kente ve günlük

Kapladığı bölge içerisinde iki alanda yere değen durakta, bu yerle bütünleşilen noktalar ile hem strüktürel ihtiyaca cevap verilmiş hem de kullanım performansına hizmet eden ekran/çerçeve ve raflar gibi ekipmanların tasarım bünyesince çözümlenmesi sağlanmıştır. Erişilebilirliğin özellikle önem kazandığı bir durum olarak Çarşı Durak Alanı’nda, durak önerisi ile çok doğrultulu açıklık oluşturularak durağın kendi işlevine hizmet ederken aynı zamanda dayandığı parkın bir uzantısı olarak da işlevlendirilebilmesi amaçlanmıştır. Bu sayede kullanıcıların ara mekân olarak görülen duraklara nazaran öneriyi kendi ihtiyaçlarına göre yorumlayarak kullanabilmeleri, farklı temas ve yaklaşım noktaları ile daha zengin tanımlar ile ilişkilendirmeleri mümkün kılınmıştır.

Öneri Detayında: Kanyon Durak Alanı

Doğal güzelliği ile turizmsel bir değere sahip olan Acıpayam Kanyonu için getirilen öneri, arazi ve kullanım senaryosu durağın verilen ve takip edilen kararlar doğrultusunda arazinin, işlevin ve tutunulan çevreye duyarlı tavrın dışavurumsal bir örneği olarak geliştirilmiştir. İlçe merkezindeki kent ve kent yaşamının harmonisine dahil olma durumu, Acıpayam Kanyonu durağı için çevreye saygı durma ve çevrenin deneyimlenme içgüdüsünü derinleştirme motivasyonuna dönüşmüştür. Tasarım birimleri ile öneride hem topografyanın durakta heykelsi bir yansıması oluşturulmuş hem yer ile bütünleşme fikri gerçekleştirilmiş hem de materyalin ari haline atıfta bulunacak şekilde işlenmesi ve ele alınması sağlanmıştır. Bu sayede Acıpayam Kanyonu durağı malzeme ve tekniğin tasarıma hizmet etmediği, tasarımla beraber hem çevreye hem de kullanıcı ve deneyimine hizmet ettiği bir örnek olarak tasarlanmıştır.

Yapım ve Sürdürülebilirlik

Durakla Önerilerinin Yapım ve Malzeme Yaklaşımları

Tasarım sürecinin en önemli geliştirici unsurlarından birisi olarak sürece dahil olan sürdürülebilirlik ve doğal yapım malzemeleri farkındalığı tasarıma doğrudan diyalog ile yansımasına ek olarak tasarımın kullanım şemasının zenginleştirilmesi, yapım tekniğinin seçilmesi ve malzeme kararlarının verilmesinde etkili olmuştur. Yaklaşım olarak seçilen ve tasarım ile canlandırılarak örneklendirilen geri dönüşüm yaklaşımı doğrultusunda ilk olarak malzeme seçimi kriterleri belirlenmiştir. Kullanım ömrü ve yapı performansına büyük katkı sağlayan çelik, durakta kullanılan çerçeve için tercih edilmiştir. Çerçevenin içine yerleştirilen, tasarım birimi olarak ele alınan ve güneş kırıcılık gibi duraktan beklenilen kriterleri yerine getiren kesit birimler için geri dönüştürülmüş bir malzeme olan MDF seçilmiştir. Dayanıklılığı sayesinde çelik ile uzun kullanım ömrü sunabilecek bir malzeme olan MDF hem geri dönüşüm tematiğini güçlendirebilecek hem de tasarımın imgesel boyutuna hizmet edebilecektir. Çerçevenin ve durağın üst kısmında isteğe bağlı olarak güneş paneli konumlandırması yapılabilecektir. Az çeşitlilikte materyal ile durak önerilerinin hem formsal ve işlevsel iletisi güçlendirilecek hem yapı ekonomisine doğrudan katkıda bulunulacaktır.

Çelik ve MDF’ye dayanan strüktür bu yapısı sayesinde kolay ancak etkili bir çözümlemeye imkân vermektedir. Ahşap işçiliğinde başvurulan bir teknik olan destek boruları ile kesitlerin bir arada tutturulması ile birimler çelik çerçeve içerisine yerleştirilecektir. Oturak gibi aksamlar ise kesitlerin arasında bırakılan boşluklara yerleşecek ve tutturulacaktır. Bu sayede malzemelere yapılacak endüstriyel zoraki dokunuşlar elimine edilecek, hem malzeme ve doğal yapım tekniklerinin vurgusu oluşturulacak hem de yapım masrafı azaltılarak ekonomisi güçlendirilecektir.

Sonuç

Toplumsal bellekte kente dair pasif kalan donatılar olan durakların kente ve kentliye tekrardan kazandırılması kullanıcıların ihtiyaçlarına cevap verebilir hale getirilmesi, bir kimlik kazanması ve tasarımsal ve işlevsel olarak yakın çevreleri için birer çekim merkezi haline getirilmesi ile mümkün olabilir. Acıpayam Kanyon ve Çarşı Merkez durakları için sunulan bu önerilerde bu özellikler arazi ve kullanıcı profilleri incelenerek, doğal yapım malzemeleri ve sürdürülebilirlik farkındalığı gözetilerek gerçekleştirilmiş ve sunulmuştur.

Referanslar
Karakoç, Nilüfer. “İstanbul Otobüs Durakları Tasarım Yarışması.” Arkitera, 25 Apr. 2017, https://www.arkitera.com/yarisma/istanbul-otobus-duraklari-tasarim-yarismasi/.